روایتی از حماسه آفرینی مهارگران صنعت نفت در رگ سفید
نمایش غیرت در دل آتش
مشعل روزشمار صنعت نفت در دل خود، تاریخی را به همراه دارد که اگرچه نقطه آغازین آن با حادثه ای سهمگین و پردلهره هفتم آبان ماه 1396 در جنوب غربی کشور و ۱۵۰ کیلومتری شرق اهواز و نزدیکی بندر دیلم در میدان نفتی رگ سفید پیوند خورد، اما خاتمه آن نمایشی از غیرت، ایثار و از خودگذشتگی دلاورمردان صنعت نفت را به تصویر کشید؛ تصویری که سرآمد آن حماسه سازانی هستند که با گذشتن از جان شیرین خود، جانانه دل به آتش زدند تا زبانه های بی رحمش را فرونشانند.
ظهر هفتمین روز آبان ماه 96 را هنوز بسیاری به خاطر دارند؛ زمانی که خبر آتش سوزی دکل حفاری ۹۵ فتح شرکت ملی حفاری ایران حین عملیات در چاه 147 رگ سفید 2 دهان به دهان گشت؛آتشی که به جان باختن دو نفر از کارکنان این شرکت منجر شد.از همین لحظه بود که صفوف اتحاد و انسجام همگانی شکل گرفت و گروه های عملیاتی و پشتیبانی شرکت ملی حفاری و واحدهای پشتیبانی، امدادی و آتشنشانی شرکت بهرهبرداری نفت و گاز گچساران، بی درنگ و فوت وقت در موقعیت حضور یافتند. به موازات آن با تشکیل کمیته بحران، گروه فنی متشکل از مدیر امور فنی و معاونان نیز به منظور بررسی و ارزیابی اولیه، با بالگرد راهی محل حادثه شدند. گروههای مختلف حفاری، مهندسی و ساختمان، زمین شناسی و حراست هم به فاصله زمانی کوتاهی در منطقه مستقر و ماشین آلات سنگین راهسازی به منظور ایجاد جاده دسترسی به موقعیت چاه، راهی منطقه شدند.
جدال 58 روزه با آتش
یک روز پس از حادثه (هشتم آبانماه)، محسن پاکنژاد، معاون وقت امور تولید شرکت ملی نفت ایران، مرحوم بیژن عالیپور، مدیرعامل وقت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و سپهر سپهری، مدیرعامل وقت شرکت ملی حفاری ایران هم به محل حادثه رفتند. عمق حادثه آنقدر بالا بود که ازهمان ابتدا اعلام شد با توجه به کوهستانی بودن منطقه و نبود جاده های مناسب برای حمل تانکرهای آب و دیگر تجهیزات، پیش بینی ها حاکی از آن است که مهار کامل آتش به ٥٠ تا ٦٠ روز زمان نیاز دارد.
روزشمار مهار آتش هرچند روی کاغذ و به زبان ساده می آید، اما انجام عملیات سخت و طاقت فرسا بود. تصور کنید در زمان وقوع این حادثه دما در شعاع ۳۰ متری دهانه این چاه به ۷۰۰ درجه سلسیوس رسید و آلودگی صوتی در شعاع ۳۰ متری به ۱۸۰ دسی بل افزایش یافته بود. تأثیرگذاری شرایط محیطی فوران بر ضربان قلب و فشارخون کارکنان، به دلیل ارتعاشات بالای ناشی از سرعت زیاد گاز را هم باید به این مخاطره ها افزود. گروه های مختلف با فرماندهی واحدی در میدان آتش، جانانه تلاش کردند و اینگونه بود که شامگاه پنجم دیماه و پس از گذشت 58 روز، فوران چاه 147 مهار و فریاد «اللهاکبر» در رگ سفید طنینانداز شد و مهارگران فوران چاه 147 رگ سفید، آتش شعله ور شده را خاموش کردند. مهارگران صنعت نفت در عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید همزمان دو شیوه بستن چاه از سطح و کشتن آن از عمق را با استفاده از چاه انحرافی در دستور کار قرار دادند و در این عملیات پیچیده فنی با وجود به کارگیری راهکارهای کلاسیک، ابداعی و ابتکاری عملیات مهار از سطح میسر نشد و درنهایت این عملیات با هدایت متخصصان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران و به کارگیری دستگاه حفاری ۹۳ فتح پس از ۳۴ روز حفاری مستمر سرانجام در عمق مورد نظر در ساعت ۲۰ و ۴۵ دقیقه شامگاه پنجم دی ماه شعله چاه سرکش ۱۴۷ به طور کامل خاموش شد. با تحقق عملیات بزرگ بستن چاه ۱۴۷ رگ سفید از عمق، مهارگران و نیروهای عملیاتی با ایمن سازی ۱۴۷، چاه امدادی دوم با نظر کارفرما به عنوان چاه توسعه ای (تولیدی) استفاده شد.
مهار منحصربه فرد با محاسبات دقیق
فوران و آتش سوزی چاه ۱۴۷ رگ سفید با توجه به فشار بالای گاز میدان نفتی رگ سفید از جمله حوادثی به شمار می رود که در نوع خود منحصربه فرد و مهار آن نیازمند محاسبات فنی و مهندسی دقیق بود و متخصصان صنعت نفت به خوبی توانستند در نتیجه هم افزایی و به کارگیری ظرفیت های موجود از نظر دانش فنی، عملیاتی، پشتیبانی به نحو مطلوب به آن عینیت بخشند.
تجربه این حادثه سبب شد شرکت ملی نفت ایران به طور جدی موضوع پیشگیری و مهار فوران چاه ها در دریا و خشکی را دنبال کند و بر این اساس قرار شد در آینده یک سازمان به صورت یکپارچه به مهار فوران چاه های نفت و گاز بپردازد.
در بخش آموزش نیز تصمیم گرفته شده است تا به تعدادی از نیروهای انسانی به عنوان فرمانده آموزش داده شود تا هنگام بروز چنین حوادثی، این فرماندهان به مدیریت و فرماندهی در مواقع بحران بپردازند.
ایستادگی تا پای جان
یکی از دستاوردهای این فوران به اذعان مهران مکوندی، معاون وقت مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، ثبت رکورد زمانی ۱۷ روز در جانمایی و ساخت موقعیت برای استقرار دستگاه حفاری، ثبت رکورد ۳۴ روز در مهار با روش حفاری چاه های امدادی و حداقل میزان خسارت انسانی با توجه به حجم فعالیت ها بوده است. در این حادثه تلخ دو نفر از نیروهای زبده صنعت حفاری(محمد سلیمی و فرزاد ارزانی) تا پای جان برای کنترل فوران کوشیدند و به علت احاطه آتش، جان بر سر صیانت از سرمایه های ملی نهادند و در خاطره ها ماندگار شدند که نشان دادند سختکوشان این صنعت در راه اعتلای کشور مردانه تا پای جان ایستاده اند.
راهبری منسجم برای مهار آتش
آنچه نباید از نظر دور داشت آنکه حادثه رگ سفید امسال برای دومین بار است که بر سر زبان ها می آید. پیش از این در مردادماه جاری و مطرح شدن نام محسن پاک نژاد به عنوان وزیر پیشنهادی نفت، اسم او بیش از همه با مدیریت و فرماندهی این حادثه گره خورد. به اذعان حاضران در این حادثه، ایجاد نظم در اجرای عملیات و مدیریت در منطقه از جمله اقدام های موثر محسن پاک نژاد ،معاون وقت امور تولید شرکت ملی نفت ایران در آن ایام بود که وی همپای نفرات حاضر در صحنه برای بررسی میدانی و نظارت بر عملیات مهار از سطح (Top Kill) به چاه نزدیک شد.
بنا بر اظهارات حاضران در حادثه رگ سفید، پاک نژاد برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج نیروها و هماهنگی و انسجام بین گروه ها را به درستی طرح ریزی وعملیاتی می کرد. شجاعت، هوش و فراست، توانایی حل مسئله، تصمیم گیری صحیح در لحظه و راهبری میدان آتش، از مشخصه هایی است که به پاک نژاد نسبت داده شده است.
خطرپذیری در هر مرحله و تلاش برای مهار زبانه های آتش رگ سفید، همراهی با گروه های آتش نشان حاضر در صحنه به منظور بررسی صحنه عملیات و حصول اطمینان از انجام ایمن آن با ارائه توصیه های کاربردی، همچنین استقامت، پشتکار، ممارست و پرهیز از یاس و نومیدی را که یادآور دوران دفاع مقدس است، دیگر مواردی هستند که درباره پاک نژاد گفته شده است. رگ سفید را نمی توان تنها یک نام و یک تاریخ در تقویم صنعت نفت دانست. آن را باید خلق حماسه ای از رشادت و از جان گذشتگی دانست. رشادت کسانی که بی محابا دل به آتش زدند و زبانه های شرر را رام جان شیرین خود ساختند.