در گزارش رویترز به این نکته نیز اشاره شده است که آثارناشی از تحریم، بخش های مختلف به ویژه بخش نفت را با چالش هایی همراه ساخته است. این وضعیت اگرچه شرایط را برای صنعت نفت ایران پس از خروج یک جانبه آمریکا از برجام درحوزه های سرمایه گذاری، تبادلات مالی و فناوری، واردات تجهیزات، فروش و صادرات نفت خام و فراورده های نفتی، با محدودیت هایی مواجه کرد، اما وزارت نفت دولت چهاردهم درصدد برآمده است که این فضا را بشکند و اوضاع را به نفع خود تغییر دهد.
در مجموع کشورهای عضو اوپک و اوپک پلاس در ماه سپتامبر (شهریور- مهر) تولید نفت خام خود را با کاهش ۵۵۷ هزار بشکه ای از ۴۰ میلیون و ۶۶۱ هزار بشکه در ماه اوت به ۴۰میلیون و ۱۰۴ هزار بشکه رسانده اند.
براساس این گزارش، تولید چهارعضو این سازمان شامل ایران، ونزوئلا، اکوادور و کویت در دوره مورد بررسی با افزایش همراه بود که بیشترین افزایش تولید با ۲۱ هزار بشکه در روز، مربوط به ایران است. ایران، ونزوئلا و لیبی از توافق کاهش عرضه ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپک پلاس) معاف هستند.
اگر بخواهیم نگاهی دقیق به آمار تولیدی ایران در اوپک داشته باشیم، مطابق اعلام دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، گزارش منابع ثانویه اوپک نشان می دهد ایران در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) ۳ میلیون و ۳۱۶ هزار بشکه نفت خام تولید کرده که ۲۱ هزار بشکه بیشتر از ماه اوت ۲۰۲۴ (مرداد - شهریور) بوده است. با این حال براساس گزارش منابع ثانویه، در ماه سپتامبر
)مهر-شهریور)، ۱۲ عضو این سازمان ۲۶ میلیون و ۴۴ هزار بشکه نفت تولید کردند که ۶۰۴ هزار بشکه کمتر از ۲۶ میلیون و ۶۴۸ هزار بشکه ماه اوت است. به این ترتیب پس از عربستان با تولید روزانه ۸ میلیون و ۹۷۱بشکه و عراق با تولید روزانه ۴ میلیون و ۱۱۲ هزار بشکه، ایران با تولید روزانه ۳ میلیون و ۳۱۶ هزار بشکه، جایگاه سومین تولیدکننده این سازمان را حفظ کرد. در واقع می توان گفت با وجود عقب گرد تولید اوپک، تولید نفت ایران در ماه گذشته میلادی ۲۱ هزار بشکه در روز بیشتر شده و در این میان تولید عربستان ۲۳ هزار بشکه و تولید عراق ۱۵۵ هزار بشکه در آن ماه کاهش داشته است.
تولید نفت اعضای اوپک پلاس نیز در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) ۴۷ هزار بشکه در روز افزایش داشته و از ۱۴ میلیون و ۱۳ هزار بشکه در روز در ماه اوت به ۱۴ میلیون و ۶۰ هزار بشکه در ماه مورد بررسی رسیده است. با این حال، تولید نفت روسیه روزانه ۲۸ هزار بشکه کاهش در ماه گذشته میلادی نشان می دهد.
تحلیلگران چه می گویند؟
تازه ترین ترین نظرسنجی مؤسسه پلاتس از مسئولان صنعت نفت، تحلیلگران، بازرگانان، اطلاعات کشتیرانی، داده های ماهواره ای و ذخیره سازی ها نشان داد تولید نفت خام ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپک پلاس) در ماه سپتامبر به دلیل توقف عرضه نفت لیبی و افت صادرات نفت، تولید پالایشگاه ها و مصرف مستقیم نفت عراق با هدف جبران تخطی از سهمیه اش در توافق اوپک پلاس، ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت.
براساس تازه ترین گزارش ماهانه اوپک، قیمت هربشکه نفت خام سنگین ایران در ماه سپتامبر، نسبت به ماه اوت ۲۰۲۴، ۴ دلار و ۴ سنت معادل ۵.۲ درصد کاهش یافته است. قیمت هربشکه نفت خام سنگین ایران در ماه سپتامبر ۲۰۲۴، ۷۳ دلار و ۵۹ سنت ثبت شد، در حالی که این رقم در اوت ۲۰۲۴، ۷۷ دلار و ۶۳ سنت برای هر بشکه بود.
میانگین قیمت هربشکه نفت خام سنگین ایران در سال ۲۰۲۴، ۸۱ دلار و ۸۵ سنت بوده است. قیمت سبد نفتی اوپک هم در ماه سپتامبر ۲۰۲۴ به ۷۳ دلار و ۵۹ سنت برای هر بشکه رسید که ۴ دلار و ۸۲ سنت (۶.۱ درصد) بیشتر از ماه اوت ۲۰۲۴ است.
در همین زمینه پلاتس پیش بینی کرد که قیمت های نفت نزدیک به سطوح کنونی باقی می ماند و قیمت نفت خام شاخص برنت تاریخ دار در سه ماه چهارم سال ۲۰۲۴ به میانگین ۷۶ دلار برای هر بشکه و در سال ۲۰۲۵ به ۷۵ دلار به ازای هر بشکه می رسد.
براساس گزارش ماهانه دبیرخانه اوپک (اکتبر)، تقاضای جهانی نفت خام برای سال ۲۰۲۴ با یک میلیون و ۶۴۰ هزار بشکه افزایش روزانه همراه خواهد بود. مجموع تقاضای نفت جهان برای سال ۲۰۲۴، ۱۰۴ میلیون و ۱۴۰ هزار بشکه پیش بینی شده است. بر اساس گزارش اوپک، پیش بینی تقاضا برای نفت خام در ماه اکتبر نسبت به ماه سپتامبر ۱۰۰ هزار بشکه کاهش نشان می دهد.
اوپک همچنین پیش بینی کرده بود که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۵ روزانه یک میلیون و ۶۴۰ هزار بشکه افزایش یابد و به مجموع ۱۰۵ میلیون و ۷۸۰ هزار بشکه در روز برسد. این پیش بینی نسبت به ماه قبل از آن ۲۱۰ هزار بشکه کمتر است.
مقایسه آماری تولید
حال اگر بخواهیم به مقایسه آماری رتبه ایران و عملکرد تولیدی آن در گذشته بپردازیم، در گزارش منتشر شده مربوط به ماه اوت اوپک ایران در جایگاه سومین تولیدکننده برتر نفت در اوپک قرار داشته است. در ماه مورد بررسی، پس از عربستان با تولید روزانه هشت میلیون و ۹۸۳ بشکه و عراق با تولید روزانه چهار میلیون و ۲۲۸هزار بشکه، ایران با تولید روزانه سه میلیون و ۲۷۷ هزار بشکه جایگاه سومین تولیدکننده این سازمان را حفظ کرده بود. براساس گزارش منابع ثانویه، ایران در ماه اوت
(مرداد - شهریور) روزانه سه میلیون و ۲۷۷ هزار بشکه نفت خام تولید کرده که چهار هزار بشکه بیشتر از ماه ژوئیه ۲۰۲۴ (تیر - مرداد) بوده است.
براساس این گزارش، تولید هفت عضو این سازمان در دوره مورد بررسی با افزایش همراه بود که بیشترین افزایش تولید با ۵۷ هزار بشکه در روز، مربوط به نیجریه است. ایران، ونزوئلا و لیبی از توافق کاهش عرضه ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپک پلاس) معاف هستند.
برگزاری نشست آینده کارگروه وزارتی نظارت بر توافق اوپک پلاس (JMMC) و نشست وزارتی این ائتلاف برای یکم دسامبر (۱۱ آذر) در دبیرخانه دائمی اوپک در وین برنامه ریزی شده است که اعضای این ائتلاف در صورت احساس نیاز به تغییر برنامه بسته به شرایط بازارهای جهانی نشست فوق العاده برگزار خواهند کرد.
نقش ایران در ثبات بازار نفت
از زمان آغاز جنگ غزه در سال گذشته میلادی، اختلال های محدودی در بازار نفت وجود داشت و قیمت ها به دلیل افزایش تولید از سوی آمریکا و کاهش تقاضا از چین، تحت فشار است. با این حال، ناظران صنعت نفت، زنگ خطر را به صدا درآورده و درباره تهدید واقعی برای عرضه این کالای راهبردی هشدار داده اند.
از سویی، همزمان با اعلام گزارش دبیرخانه اوپک که از صدرنشینی ایران در افزایش تولید نفت این سازمان حکایت دارد. بانک آمریکایی گلدمن ساکس در تحلیلی اعلام کرده که هرگونه مشکلی برای تولید نفت خام ایران می تواند قیمت های این کالای راهبردی را ۲۰ دلار برای هر بشکه افزایش دهد. دان استرویون، رئیس بخش تحقیقات جهانی کالاها در بانک آمریکایی گلدمن ساکس در گفت وگو با شبکه سی ان بی سی اعلام کرد: پیش بینی می شود اگر شاهد کاهش مداوم روزانه یک میلیون بشکه ای تولید نفت ایران باشیم، سال آینده باید انتظار افزایش حدود ۲۰ دلاری قیمت نفت را داشت.
وی افزود: این اتفاق با فرض آن است که اعضای اوپک پلاس (ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک) از واکنش به صورت افزایش تولید خودداری کنند.
رئیس بخش تحقیقات جهانی کالاها در بانک آمریکایی گلدمن ساکس تصریح کرد: اگر اعضای کلیدی اوپک پلاس مانند عربستان و امارات بخشی از کاهش تولید را جبران کنند، احتمال می رود بازارهای نفت شاهد افزایش اندکی کمتر از ۱۰ دلار برای هر بشکه باشند.
چشم انداز آینده چه می گوید؟
طبق پیش بینی جدید اوپک، جهان در سال ۲۰۵۰ به ۱۸میلیون بشکه در روز نفت بیشتر نسبت به مقادیر کنونی نیاز خواهد داشت. در گزارش چشم انداز نفت اوپک، پیش بینی میان مدت تا سال ۲۰۲۹ و بلندمدت اوپک تا سال ۲۰۵۰ از اقتصاد جهان، تقاضای نفت و انرژی، عرضه مایعات هیدروکربوری و پالایش نفت، همچنین تحلیل سیاست های انرژی و تحولات فناوری مؤثر بر بخش انرژی ارائه شده و پیش بینی می شود جمعیت جهان با ۱.۶ میلیارد نفر افزایش، در سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد نفر برسد که بیش از ۹۰ درصد این رشد در کشورهای در حال توسعه به ویژه در منطقه خاورمیانه و آفریقا خواهد بود. با وجود افزایش ۸۷۰ میلیون نفری جمعیت در سن کار جهان، سهم آن در جمعیت از ۶۵ درصد کنونی به ۶۳ درصد در سال ۲۰۵۰ کاهش می یابد. طی این دوره، نرخ شهرنشینی جهان از ۵۷ درصد به ۶۸ درصد افزایش خواهد یافت. افزون بر آن پیش بینی می شود تقاضای انرژی جهان از ۳۰۱ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز (mboe/d) در سال ۲۰۲۳ به ۳۷۴ میلیون بشکه (معادل نفت خام در روز) در سال ۲۰۵۰ افزایش یابد. همه این افزایش مربوط به کشورهای درحال توسعه است و انتظار می رود سهم این کشورها در تقاضای انرژی جهان طی دوره یادشده از ۶۳ درصد به ۷۲ درصد افزایش یابد.
هدف گذاری برای احیای ظرفیت تولید نفت
اینها همه در حالی است که از مهم ترین مواردی که در دستور کار وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در طول چهار سال آینده قرار دارد، احیا و افزایش ظرفیت تولید نفت خام کشور است که بنا دارد با اجرای طرح های نگهداشت و افزایش توان تولید شامل تکمیل و بهره برداری از چاه ها، رفع چالش های تولید و بازسازی و نوسازی تأسیسات، تمرکز بر بهره برداری از چاه ها و مرمت چاه ها به این هدف گذاری دست یابد. طبق اعلام محسن پاک نژاد، وزیر نفت، با اجرای برنامه های پیش بینی شده، تولید نفت ایران تا پایان سال آینده به روزانه ۴۰۰ هزار بشکه افزایش خواهد یافت.
وزارت نفت بنا دارد با رفع چالش ها و تدوین برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت، به افزایش تولید نفت خام کشور طی چهار سال آینده اقدام کند که در این زمینه از جمله اقدام های کوتاه مدت که در مقطع یک ساله برای افزایش تولید نفت خام کشور در دستور کار وزارت نفت دولت چهاردهم است، بازگردانی توان تولید میادین موجود از طریق اجرای طرح های نگهداشت توان تولید است. با اجرای اقدام های مربوط به تعمیر چاه های موجود و اسیدکاری، مشبک کاری و تزریق حلال به چاه های دارای افت تولید و تسریع در اجرای پروژه های تعریف شده نگهداشت توان تولید با حفاری چاه های جدید در میادین توسعه یافته که برآورد می شود به سرمایه گذاری حدود سه میلیارد دلار نیاز داشته باشد، توان تولید میادین نفتی موجود از حدود سه میلیون و 400 هزار بشکه در روز کنونی به حدود سه میلیون و 850 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
از جمله برنامه های مربوط به اقدام های بلند مدت که مقطع زمانی چهار ساله برای آن در نظرگرفته شده است، دستیابی به افزایش تولید بیش از ۴۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به افت تولید طبیعی میادین است. در این زمینه تکمیل فعالیت های اجرایی قراردادهای IPC در دست اجرای 12 میدان نفتی و طرح نگهداشت افزایش تولید شامل افزایش تولید از قراردادهای مربوط به توسعه میادین نفتی دستیابی به افزایش تولید بیش از 250 هزار بشکه در روز نسبت به تولید اولیه با تنفیذ قراردادهای توسعه و بهره برداری هشت میدان نفتی، ازدیگر برنامه های تمهید شده است. دستیابی به افزایش تولید بیش از ۶۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به تولید اولیه با انعقاد قراردادهای جدید برای توسعه و بهره برداری ۱۴ مخزن نفتی، از دیگر اقدام های برنامه ریزی شده است.