رسیدن به فهم مشترک
حال در آستانه ورود به فصل سرما، این پرسش مطرح می شود که چرا کشور با وجود دارا بودن منابع غنی نفت و گاز با بحران ناترازی در فراورده های سوختی دست وپنجه نرم می کند؟ موضوعی که مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران در هم اندیشی نهادهای اثرگذار در حوزه سوخت رسانی به واکاوی جزئیات آن پرداخت.
عظیمی فر بخش دوم سخنان خود را اینگونه ادامه می دهد: بخش اعظم فشار کاری که در حال حاضر شرکت ملی پخش فراورده های نفتی با آن روبه روست، به موضوع گریزناپذیر ناترازی بازمی گردد. ناترازی یک شبه به وجود نیامده که بتوان یک شبه هم از آن رهایی یافت، بلکه سالیان متمادی است که سیاست گذاری ها و تصمیم گیری های مدیران امثال ما در دوران های مختلف، دست به دست هم داده و این شرایط را پدید آورده است. از طرفی برای مقابله و عبور از مسئله ناترازی باید با افق دید وسیع، چشم اندازی روشن و مشخص و بهره مندی از راهکارهای کارا و بلندمدت برای آینده این چالش برنامه ریزی کرد. نباید دست روی دست بگذاریم، زیرا اتلاف زمان قطعا مخاطرات جبران ناپذیری را برای آینده انرژی کشور ایجاد خواهد کرد.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران معتقد است: یکی از مهم ترین علل ناترازی در فراورده ای مهم و راهبردی همانند بنزین، تعلل در تصمیم گیری در زمانی بوده که به جدیت دنبال نشده است. بخش قابل توجهی از درآمدها و سرمایه های ملی در حال هدررفت است. پولی که به واسطه مصرف بنزین هزینه می شود، در باک هایی می سوزد که معادل سه برابر میانگین مصرف جهانی است، در حالی که می توانست یک سوم این سرمایه هزینه و مابقی به چرخه توسعه کشور وارد شود و برای گسترش زیرساخت ها راهگشا باشد. اما متاسفانه این فراورده های سوختی به عنوان مهم ترین سرمایه و منابع ملی نه تنها اتلاف، بلکه آثار و تبعات زیست محیطی فراوانی نیز به بار نشانده است. ضمن آنکه فشار زیادی را به چرخه تولید، انتقال و توزیع فراورده های نفتی تحمیل کرده است. آنچه در موضوع ناترازی حائز اهمیت است و باید مدنظر داشت، تصمیم گیری به موقع، کارآمد، اصولی و مهم تر از آن توجه به عامل زمان است.
«فهم مشترک نسبت به مقوله ناترازی» عنوانی بود که عظیمی فر در ادامه صحبت های خود به آن اشاره و با بیان اینکه نباید تنها به کلیات بسنده کرد و درجا زد، توضیح داد: اغلب دستگاه های ذی نفع و دخیل و گاه خود ما درباره علل و ریشه های ناترازی، دیدگاه درستی نداریم. برخی راهکارها با تاثیرهای کم و ناچیز چنان بزرگ جلوه می کند که ما را از عوامل اصلی دور نگه داشته و به سمت وسویی سوق می دهد که عامل ناترازی را تشدید می کند؛ بنابراین رسیدن به یک فهم مشترک و درست و منطبق بر علل ناترازی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. رسیدن به اجماع در زمینه راهکارهای گذر از ناترازی در بین تمام ذی نفعان و دستگاه های متولی از نهاد قانون گذار و مجری قوه قضاییه گرفته تا نهادهای نظارتی، موضوع بسیار مهمی است و کمک خواهد کرد تا در کوتاه مدت به توفیقات خوبی دست یابیم.
عظیمی فر از «مسئولیت پذیری» به عنوان حلقه گمشده مقابله با ناترازی یاد می کند و می گوید: همه ذی نفعان در ناترازی باید مسئولیت پذیر باشند، اینکه صرفا مجموعه پالایش و پخش فراورده های نفتی را دخیل در مقابله با ناترازی بدانیم، صحیح نیست. متقابلا شرکت ملی پالایش و پخش نیز نباید حل این چالش را منوط به اقدام های دیگر دستگاه های متولی بداند، زیرا همه ما مشترک و منفرد در عبور از این بحران مسئول هستیم.
موضوع بعدی، اولویت بندی در زمینه اجرای راهکارهای مقابله با ناترازی است که عظیمی فر با اشاره به آن یادآور می شود: یکی از مهم ترین علل اصلی توفیق نیافتن در ناترازی، در نظر نگرفتن اولویت هاست. گاهی برعکس عمل می کنی به این معنا که با انتخاب راهکارهایی با بیشترین اثربخشی، کمترین هزینه و سریع ترین زمان ممکن آن هم با لحاظ محدودیت های زمانی و سرمایه انسانی و به ویژه محدودیت های منابع مالی، سراغ راهکارهایی می رویم که با حداقل میزان بازدهی و اثربخشی روبه روست. شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران حدود پنج اقدام اصلی و مرتبط با ناترازی را در نظر گرفته است و به تفکیک اولویت، عملیاتی خواهد کرد. افزایش تولید بر اساس تکالیف برنامه هفتم پیشرفت که دستیابی به 130 میلیون لیتر تولید روزانه بنزین است، برنامه ریزی شده و در دستور کار است. بر این اساس، در ماه های اخیر گام هایی هرچند جزئی به منظور افزایش میزان تولید برداشته شد که خوشبختانه موفقیت آمیز بود و توانستیم بخشی از کسری موجود در زمینه بنزین و نفت گاز را جبران کنیم که تحقق این مهم ناظر به استفاده حداکثری از ظرفیت موجود و نیز افزایش بهره وری در پالایشگاه ها بود که رقم خورد. همچنین تمرکز بر تکمیل طرح ها و پروژه های با پیشرفت بالا و بازدهی زودهنگام، یکی دیگر از اولویت های مجموعه پالایشی است که عظیمی فر در بخش پایانی صحبت های خود درباره موضوع ناترازی به آن اشاره کرد و خواستار پیگیری جدی این دست از طرح ها و پروژه ها شد. این در حالی است که ویس کرمی با ارائه آماری درباره تولید روزانه بنزین، بر تاکیدات مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران مبنی بر افزایش تولید در پالایشگاه ها، صحه گذاشته و از ثبت رقم روزانه بیش از 125 میلیون لیتر تولید بنزین در مهرماه امسال خبر داد. مدیرعامل شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران اعلام می کند: به عنوان نمونه، میزان تولید پالایشگاه تبریز بالغ بر 3.7 میلیون لیتر در روز و میزان مصرف بنزین در آذربایجان غربی، روزانه 5 میلیون لیتر است که با انتقال نفتای سبک و سنگین از پالایشگاه تهران به وسیله خط لوله، روزانه 500 هزار لیتر به بنزین تولیدی پالایشگاه تبریز اضافه شد. همچنین با بهره مندی از راهکار افزایش خوراک در پالایشگاه ها، به تولید پالایشگاه اصفهان نیز حداقل 2 میلیون لیتر در روز افزوده شد.
مهار افسارگسیخته مصرف
و اما مقوله پیچیده و پرچالش «مصرف»، آنگونه که عظیمی فر عنوان می کند، اگر به درستی به آن پرداخته نشود، قطعا ناترازی را تشدید خواهد کرد و به زعم بسیاری از فعالان حوزه انرژی دیگر نمی توان عنوان ناترازی را به آن اطلاق کرد. در ارتباط با تغییر موازنه مصرف انرژی، راهکارهای متعددی مطرح است که مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران هرگونه ثمربخشی راهکارها در حوزه مصرف را منوط به هماهنگی و تعامل تمام دستگاه های ذی نفع می داند. عظیمی فر از متنوع سازی سبد سوخت به عنوان مهم ترین راهکار شرایط حال حاضر برای برون رفت از چالش مصرف فزاینده بنزین یاد کرده و می گوید: ظرفیت های پرشماری در سوخت سی ان جی وجود دارد که به دلیل مباحث قیمتی و کاهش در روند دوگانه سوز کردن ناوگان حمل ونقلی بلاتکلیف مانده است. از مصرف 24 میلیون مترمکعب فراورده سی ان جی رسیدیم به نقطه مصرف 19 میلیون مترمکعب در روز که این میزان کاهش، عایدی جز فشار روی رشد غیرطبیعی مصرف بنزین به همراه نخواهد داشت. زیرساخت های مجاری عرضه سی ان جی فراهم است و تنها با به کارگیری یکسری سیاست های اصولی و رفع موانع مالی که جایگاه ها را به آن دچار کرده، می توان همپای با فراورده بنزین، این سوخت را نیز وارد چرخه مصرف کرد.
اما مدیرعامل شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران به صراحت اعلام می کند که سی ان جی حال و روز خوشی ندارد و علت این مسئله هم شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی نیست. ویس کرمی دلیل اصلی غفلت از مصرف فراورده سی ان جی را به اختلاف قیمت های این سوخت با دیگر فراورده های مایع عنوان می کند. بازسازی، نوسازی و استانداردسازی جایگاه های موجود، تقویت احداث مجاری عرضه سی ان جی در مناطق کم برخوردار از جمله سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و بخشی از استان هرمزگان، برنامه ریزی برای افزایش تعداد جایگاه ها و تبدیل ناوگان عمومی به دوگانه سوز از اهم مواردی است که ویس کرمی به آن اشاره می کند و از آن به عنوان راهکاری برای مقابله با مصرف فزاینده بنزین می داند.
ویس کرمی در ادامه ضمن ابراز تاثر نسبت به اعداد و ارقام مربوط به قاچاق فراورده های نفتی توضیح داد: منشا انحراف سوخت مشخص است. بخشی از کنترل ها می بایست از سوی شرکت ملی پخش فراورده های نفتی انجام شود و بخشی دیگر نیازمند همکاری دیگر سازمان های دخیل در این موضوع است. به هر میزان مصرف بیشتر باشد، عرضه خارج از شبکه هم بیشتر اتفاق می افتد؛ بنابراین بخش حمل ونقل که بیشترین مصرف فراورده نفت گاز را دارد، زنجیره توزیع غیررسمی نیز در این ناوگان چه درون شهری و چه برون شهری بیشتر حادث می شود. مادامی که سیستم صدور بارنامه دستی باشد، شاهد این اتفاق ناگوار خواهیم بود. تردد ناوگان حمل ونقل درون و برون شهری باید به وسیله سیستم های هوشمند کنترل شود که در این زمینه سامانه سپهتن(برون شهری) و سیپاد(درون شهری) می بایست فعال باشد که متاسفانه هنوز عملیاتی نشده است. به همین دلیل طرحی با عنوان «تخصیص نفت گاز بر اساس سامانه برخط» از سوی همکاران شرکت ملی پخش فراورده های نفتی به صورت موقت راه اندازی شده و از طریق آن فعالیت ناوگان حمل ونقل رصد و پیمایش می شود که امیدواریم با اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه بتوانیم تا حدودی با این معضل مقابله کنیم.
فارغ از اعمال سیاستهای قیمتی در مهار مصرف سوخت که تا چه حد میتواند راهگشا باشد، مصرف افسارگسیخته بنزین از یک سو و قاچاق فزاینده سوخت از سوی دیگر، به خوبی بیانگر این واقعیت است که نظام کنونی پرداخت یارانه در کشور قابل دفاع نیست.
برون سپاری و کاهش تصدی گری ها
نگاه ویژه و خاص به بهبود مستمر و ارتقای سرمایه انسانی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران از دیگر رئوس کاری این شرکت در افق چشم انداز پیش رو است که عظیمی فر با اشاره به آن می گوید: رضایتمندی و ایجاد انگیزه در سرمایه انسانی از اهم اولویت هاست. اگر این سرمایه توسعه یافته نباشد، نمی توان انتظار بهبود و توسعه داشت؛ البته گذر از نگاه سنتی به مسائل و رو آوردن به رویکردها و فناوری های نو می تواند بهره وری سازمان را به شدت افزایش دهد. شعار امسال افزایش تولید با پشتوانه مردم است، از این رو توسعه ظرفیت های مردمی با بهره مندی از بخش خصوصی و برون سپاری و کاهش تصدی گری ها در بسیاری از فعالیت ها، برای تحقق این مسیر راهگشاست.
تمرکز بر نگهداشت و توسعه ذخیره سازی فراورده های نفتی و انتقال آن، حکمرانی و اصلاح روابط مالی صنعت پالایش و پخش فراورده های نفتی با دولت و اصلاح زیرساخت های ناوگان حمل ونقل، از دیگر موارد مورد اشاره مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی بود و در پایان از تلاش های تمام کارکنان و مدیران مجموعه پخش فراورده های نفتی قدردانی کرد و خدا قوت گفت. عظیمی فر خواستار شد: در زمستان پیش رو باید تمام اهتمام بر افزایش حجم انتقال و توزیع فراورده های نفتی و تحویل حداکثری آن به مبادی مصرف باشد تا از زمستان به سلامت گذر کنیم.