گفت وگوی «مشعل» با پیشکسوت شرکت خطوط لوله و مخابرات ایران

 خاطراتی خاک خورده؛ اما پر از غرور

معصومه اصغری: صنعت نفت در تاریخ بیش از یکصد ساله خود، ناگفته ها و نادیده هایی دارد که هرچقدر برای شناخت و آشنایی با آنها وقت بگذاریم، باز هم کم است. دارایی هایی با ارزش که هر کدام در گوشه ای از این خاک قرار دارند و شاید زیر لایه های غبار فراموشی قرار داشته باشند. از تجهیزاتی سرد و آهنی که روزگاری چرخ این صنعت را می چرخاندند تا قلب هایی که به عشق این مرزوبوم و این صنعت در سخت ترین راه ها و روزها تپیده اند.

تصور عام از مناطق نفتی، همان تصویر یک میدان نفت و دکل در مناطق جنوبی کشور یا سکوهای نفتی درون آب های خلیج فارس است؛ اما بسیاری از میادین نفتی در مناطق خشکی و مرکزی کشور و درمیان کوه ها و دشت هایی دورافتاده و سخت گذر قرارگرفته اند. میدان هایی که دسترسی به آنها و انتقال نفت خام از آنها با خط لوله های طولانی، یکی از مهم ترین برنامه های صنعت نفت است که از سوی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران انجام می شود و در این سال ها نیروهای این شرکت، سختی های زیادی برای برقراری ارتباط و انتقال نفت و فراورده های نفتی از سر گذرانده اند. شیبه عیانی ، یکی از قدیمی ترین کارکنان این شرکت است که در سال 1383 بازنشسته شده است. او تا زمان بازنشستگی به عنوان یکی از مدیران اجرایی و عملیاتی در پروژه های خطوط لوله و مخابرات با شانا گفت وگو داشته و جزو مدیرانی بوده که از دو- سه دهه قبل به توان ساخت داخل متخصصان باور داشته و پیگیر اجرایی شدن پروژه های مهمی در این شرکت بوده است.

شیبه عیانی، 82 سال سن دارد و با همسر خود، روزهای آرام بازنشستگی را می گذراند؛ اما هنوز هم کار ثبت خاطرات و داشته های تخصصی خود را ادامه می دهد. به دلیل همین روحیه است که در زمان گفت وگو روی میز کارش لپ تاپ و اسناد قدیمی و جزوه های درسی و نوشته هایی که قرار است به کتاب تبدیل شوند، گذاشته شده و همسرش می گوید، هر روز، ساعاتی را روی این مطالب کار می کند یا آلبوم عکس های قدیمی را ورق می زند. کهولت سن و بیماری، چیزی نیست که بتوان از شرایط این سن و سال حذف کرد و آقای عیانی با وجود شرایط جسمی که دارد و نمی تواند زمان زیادی را برای گفت وگو بنشیند، باعلاقه از گذشته می گوید و با حافظه ای قوی، اسامی، مکان ها و خاطرات را با جزئیات و همراه با طنز و شوخی بیان می کند.

بعد از استخدام سمتی به اشخاص نمی دادند

شیبه عیانی، متولد اسفند ۱۳۱۹ در یکی از توابع شهرستان تفرش است. او همانند بسیاری از مردم آن دوران، در مکتب درس خوانده و بعد از آمدن به تهران تحصیل را ادامه داده است. عیانی، قبل از استخدام در شرکت ملی نفت ایران، مدتی در کارخانه ماشین سازی تبریز و سپس در کارخانه اتومبیل سازی جیپ در سمت مسئول ساخت قطعات مشغول به کار بوده است. خاطره جالب او از استعفا در شرکت جیپ و استخدام در شرکت ملی نفت هم این است که برای موافقت با استعفایش، یک باکس سیگار به مسئولش داده است.  او با لیسانس مکانیک درخواست استخدام در نفت را می دهد و در میان افرادی با رشته های برق ، شیمی، ابزار دقیق و کنترل و... پذیرفته می شود. او می گوید: « در آن زمان بعد از استخدام، سمتی به اشخاص نمی دادند و لازمه گرفتن پست، گذراندن دوره دوساله کارآموزی در واحدهای مختلف مطابق برنامه تنظیم شده و دیدن آموزش و آشنایی با فعالیت ها و وظایف واحدهای مختلف بود.»  عیانی در ابتدای کار روی یک چاه نفت در ناحیه سراجه قم که فوران کرده بوده، حضور داشته؛ اما در ادامه مدیران تصمیم می گیرند برای انتقال میعانات از خطوط لوله های جنوب تهران ، روی خط لوله ۱۶ اینچی ، تلمبه خانه ای موقت احداث کنند که او مسئول احداث آن تلمبه خانه می شود. تلمبه خانه ای ساده که شامل نصب یک دستگاه دیزل پمپ و لوله کشی های مربوطه ، به اضافه ساختمان برای دیزل پمپ می شود.

او می گوید: « شرایط کار به لحاظ جغرافیایی و نبود امکانات در محل دشوار و خاص بود و باید روزانه از تهران به سراجه می رفتم و غروب هم به تهران برمی گشتم. یکبار در مسیر با توفان شن روبه رو شدیم و امکان حرکت وجود نداشت، از این رو خودرو را متوقف کردیم و همانجا ماندیم . بعد از فرونشست توفان، متوجه شدیم که شیشه های جلوی خودرو مات شده و وقتی پیاده شدیم، دیدیم آن بخش از اتاق خودرو که سمت توفان قرار داشته ، مثل سند بلاست شده و رنگ خودرو هم به کلی از بین رفته است. راننده از این اتفاق بسیار ناراحت و نگران بود؛ چون باید دراین باره به مسئول خود پاسخ می داد.»   در واقع تلمبه خانه ای که عیانی مسئولیت آن را به عهده داشته، جزء اولین تلمبه خانه هایی بوده که از سوی کارکنان خطوط لوله احداث شده است. در آن زمان، سوخت رسانی، تنها از طریق خط لوله ۱۰ اینچی سراسری اهواز - ری ، خط لوله ۱۶ اینچی اهواز - ری ، خط لوله ۸ اینچی ری - مشهد ، خط لوله ۶ اینچی ری - رشت  و خط لوله ۶ اینچی ازنا - اصفهان انجام می شد.

انتظار نداشتند یک کارآموز چنین کاری انجام دهد

ماموریت عیانی، اضافه کردن یک دستگاه سوپرشارژ به دیزل پمپ تلمبه خانه میاندشت در خط لوله ازنا - اصفهان بوده است. او می گوید: «برای انجام این ماموریت باید با هواپیما به محل کار می رفتم و تا آن روز سوار هواپیما نشده بودم. تجربه اولین پرواز با یک هواپیمای کوچک و سبک مثل "سسنا"،  تجربه جالب و وحشتناکی بود. وقتی رسیدیم، دیدم کار متوقف است و کارکنان از موضوعی ناراحت هستند. متوجه شدم که برای ساخت یک تبدیل از لوله اگزوست به سوپر شارژر کار معطل مانده است. من تجربه این کار را داشتم. از این رو  اول با مقوا، مدل را در یک قالب مخروط ناقص ساختم و گفتم که می توانم این کار را انجام دهم. آن زمان رئیس خدمات فنی، آقایی به نام قازاریان و معاون ایشان نیز آقای سیمروجیان بودند. سیمروجیان به من ماموریت داد که لوازم مورد نیاز را به اصفهان ببرم و تبدیل های مورد نیاز را بسازم و به محل منتقل کنم. این کار را انجام دادم و در نهایت سوپر شارژر نصب و راه اندازی شد. این تکنیک، برای کارگران و تکنسین ها تازگی داشت، بخصوص وقتی از سوی یک کارآموز اجرا شد. سؤال های زیادی از من پرسیدند که من هم از پس پاسخ آنها برآمدم و بعد از آن، به عنوان نیروی فنی پذیرفته شدم. عیانی، مدتی به عنوان مسئول تعمیرات برق و مکانیک خطوط لوله و مخابرات منطقه ری کار کرده؛ اما در ادامه دوباره به ازنا می رود. در تلمبه خانه آنجا تلمبه ای از نوع پیستونی وجود داشته که اگر بالانس و میزان نمی شده،  تلمبه و تجهیزات آن تخریب می شده که عیانی این تلمبه را هم بالانس می کند. همچنین او دیزل پمپ های فرانسوی را که کسی جرأت نمی کرده آنها را باز و تعمیر کند، باز و تعمیر کرده و این عملکرد باعث شده راه برای تعمیر این مدل ها هم باز شود. او می گوید: «یکی از یاتاقان های متحرک دیزل های اصلی در تلمبه خانه «رازان» (استان لرستان) خراب شده بود. به دلیل بزرگ و عظیم بودن این تجهیزات ، باز و جدا کردن آن، بخصوص سنگ زدن میل لنگ، کار سخت و نشدنی بود. با توجه به تجربه ای که داشتم، پیشنهاد دادم اگر کارگاه دقیق مسئولیت اجرای کار را قبول کند، نقشه دستگاهی را که بشود در محل یاتاقان میل لنگ را سنگ زد، ارائه خواهم داد. با وجود موضوع سوخت رسانی در کشور و تعویض میل لنگ، مدیریت، پیشنهاد من را قبول کرد و دستگاه در تهران ساخته و میل لنگ در محل سنگ زده شد و دیزل دوباره مورد بهره برداری قرار گرفت.»

برای بسیاری از امور خطوط لوله مطالعاتی وجود نداشت 

عیانی، مدتی هم در واحد مطالعات و اقتصاد مهندسی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران مشغول به کار بوده و به همراه همکارش آقای حق وردیان، به مطالعات هیدرولیکی و اقتصاد خطوط لوله های آینده و در دستور کارپرداخته اند. پس از بررسی این حوزه متوجه می شود که درباره طراحی خطوط لوله و محاسبات، اطلاعات و داده ای در کتاب ها وجود ندارد و باید خودشان جزئیات لازم را مطالعه کنند و یاد بگیرند. در عین حال کامپیوتر و تجهیزات امروزی نیز در اختیار آنها نبوده که این موضوع، شرایط را سخت تر می کرده است.

او می گوید: «تنها وسیله در دسترس ما، خط کش بود و محاسبات مشکل و طولانی هم با همین خط کش انجام می شد که گاهی این کار، تا چند روز ادامه پیدا می کرد و حتی برای طراحی محاسبات یک خط لوله، دو تا سه ماه زمان لازم بود. اولین کامپیوتر از نسل جدید که برای خط لوله از آمریکا خریداری شد، دارای 4 گیگ حافظه و با زبان BASIC بود. بعدها ظرفیت این کامپیوتر به 16 گیگ افزایش یافت و فکر می کنم، این کامپیوتر تا این اواخر هم در شرکت بود و امیدوارم از آن بخوبی نگهداری شود.»