وزارت نفت تمهیدات لازم را برای زمستانی گرم اندیشیده است

مشعل| در حالی این روزها چالش ناترازی انرژی به ویژه گاز، نقل محافل شده است که در آستانه آغاز فصل سرما بار دیگر چشم ها به بزرگ ترین میدان گازی جهان در مرز مشترک میان ایران و قطر و دیگر مخازن دوخته شده تا در زمستانی دیگر فرشته نجاتمان شود.

حل ناترازی انرژی را می توان از کلیدواژه ها و برنامه های اصلی محسن پاک نژاد از زمان استقرار در وزارت نفت دولت چهاردهم دانست که در این میان بیش از همه به موضوع ناترازی گاز پرداخته است؛ موضوعی که چندی قبل به نشست خبری رئیس جمهوری هم کشیده شد و رئیس جمهوری در آن از رسانه ها خواست ایده بدهند تا بتوانیم مشکلات را حل کنیم. پیش تر از آن هم در نشست مشورتی معاونان اول سه قوه در زمینه رفع مشکلات کشور ازجمله ناترازی انرژی صحبت شد.

محسن پاک نژاد، وزیر نفت که نخستین موضوع در حوزه چالش های پیش روی صنعت را ناترازی در تولید و مصرف گاز اعلام کرده، گفته است: پیش بینی می شود در اوج مصرف طی زمستان امسال، با ۲۵۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز روبه رو باشیم؛ یعنی معادل تولید حداقل ۸ تا ۹ فاز پارس جنوبی.

در حال حاضر متوسط تولید گاز غنی کشور از مجموع میادین فعال در خشکی و دریا به حدود 1000میلیون مترمکعب در روز می رسد که این میزان برای نیاز بخش خانگی، تجاری، صنایع، نیروگاه ها، پتروشیمی ها و تزریق گاز به میادین نفتی ناکافی است؛ به نحوی که در پیک مصرف، با متوسط کسری حدود 250 میلیون مترمکعب در روز مواجه خواهیم بود. در صورت ادامه روند کنونی شکاف میان توان تولید با مصارف مورد نیاز بیش از این افزایش پیدا خواهد کرد، زیرا افزون بر رشد مصارف بخش های مختلف به ویژه بخش های خانگی و صنایع، با افت توان تولید میادین گازی روبه رو خواهیم بود؛ از این رو با توجه به اهمیت رفع تراز منفی تولید، این مهم باید با اقدام های کوتاه مدت و بلندمدت مدیریت شود.

وزارت نفت دولت چهاردهم بنا دارد با برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت این معضل را مدیریت کند. در بخش کوتاه مدت، اجرای مستمر پروژه های نگهداشت تولید در میدان های گازی، به ویژه افزایش تولید میدان گازی پارس جنوبی، تکمیل فاز ۱۱ پارس جنوبی، اجرای طرح توسعه میدان های گازی مستقل در مرکز کشور و توسعه فاز نخست میدان گازی کیش در دستور کار است.

اتکا به پارس جنوبی با اولویت بخشی

اتکای تامین گاز کشور از مخزن پارس جنوبی، اولویت بخشی به این حوزه را بیش از دیگر بخش ها در دستور کار و برنامه ریزی ها قرار داده است. میدان گازی پارس جنوبی به عنوان یكی از بزرگ ترین منابع گازی جهان روی خط مرزی مشترك ایران و قطر در خلیج فارس و در 100 كیلومتری ساحل جنوبی ایران قرارگرفته است. این میدان مشترک 40 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی(21 درصد از ذخایر گاز دنیا) و حدود ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود ذخیره کرده که نزدیک به سه هزار و ۷۰۰ کیلومترمربع آن در آب های سرزمینی ایران و شش هزار کیلومترمربع دیگرش در آب های قطر واقع شده است. توسعه میدان مشترك گازی پارس جنوبی با هدف تامین گاز مورد نیاز كشور در بخش های تزریق به میادین نفتی، عرضه به واحدهای صنعتی و نیروگاه ها، گازرسانی به واحدهای خانگی- تجاری، همچنین تامین خوراك مجتمع های پتروشیمی و صادرات گاز، میعانات گازی، گاز مایع و گوگرد از برنامه های وزارت نفت بود و حفر اولین چاه اکتشافی در مخزن مشترک پارس جنوبی به سال 1369 بازمی گردد. قرارداد فازهای 1 تا 3 در سال 1376 و فعالیت اجرایی طرح های توسعه پارس جنوبی نیز در سال 1377 آغاز شده است و قطری ها هم کار در این میدان را از سال 1369 آغاز کردند تا نخستین برداشت ایران از این میدان به سال 1381 برسد. ظرفیت تولید گاز ایران از میدان پارس جنوبی اکنون بیش از 700 میلیون مترمکعب در روز است. افزون بر اهمیتی که ذکر شد، این میدان گازی به عنوان قطب انرژی، دارای منابع ارزش آفرین متنوعی برای اقتصاد کشور به شمار می رود و هم اکنون نیز بزرگ ترین كانون توسعه صنعتی و موتور اصلی توسعه اقتصادی ایران است كه افزون بر تأمین حداکثری تقاضای گاز، می تواند با ایجاد هزاران شغل پایدار، سالانه دهها میلیارد دلار درآمد را عاید کشور کند. توسعه اولیه میدان گازی پارس جنوبی با تکمیل عملیات اجرایی ۲۴ فاز استاندارد به زودی پایان می یابد. با این حال هنوز پرونده توسعه ای تکمیل نشده که باید دغدغه افت تولید از این حوزه عظیم را داشته باشیم. با توجه به مشترک بودن مخزن گازی با قطر همیشه میان دو طرف رقابتی بر سر برداشت در جریان بوده و در فواصلی هر کدام از دو کشور گوی میدان را از دیگری ربوده است. با این حال با توجه به تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران، همواره رقابتی نابرابر در زمینه توسعه، برداشت، نگهداشت و ...میان ایران و قطر در جریان بوده است. آنچه مشخص است در شرایط فعلی ناترازی گاز که شدت آن برای تمامی بخش ها نگران کننده شده، بار دیگر چشم ها به پارس جنوبی دوخته شده است. آنچه در زمینه پارس جنوبی از سوی وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران مورد تاکید و اولویت قرار گرفته، تکمیل فاز 11 پارس جنوبی و فشارافزایی به عنوان راهبردی ترین طرح است. با این حال با اجرای برخی اقدام ها در ایام ناترازی گاز، بخشی از امیدها برای رفع مشکل ناترازی گاز در زمستان امسال همین مخزن مشترک است.

طرح حفاری ۳۵ حلقه چاه درون میدانی

آنگونه که حمیدرضا ثقفی، سرپرست گروه پتروپارس اعلام کرده است، برای کمک به رفع ناترازی گاز در زمستان ۱۴۰۳ تصمیم بر این شد تا به جای حفاری پلکانی (batch drilling) در سکوی SPD1 که چاه ها در سال آینده به مرحله تولید می رسیدند، یک چاه تا مخزن حفاری تکمیل و تا آذر ۱۴۰۳ تولیدی شود، به این منظور تمهیدات ویژه ای در برنامه ریزی های عملیات حفاری و تولیدی کردن این چاه انجام شده است که با اجرایی شدن پروژه حفاری هشت حلقه چاه درون میدانی تحت قرارداد گروه پتروپارس، بیش از ۱۵ میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز کشور اضافه و کمک شایانی به رفع ناترازی گاز کشور می شود.

فعالیت در حال انجام از سوی پتروپارس که مورد اشاره مدیرعامل این شرکت قرار گرفته، بخشی از عملیات اجرایی حفاری ۳۵ حلقه چاه درون میدانی در میدان مشترک پارس جنوبی است که با استقرار دکل حفاری دریایی در بلوک مخزنی این میدان آغاز شد. این قرارداد در قالب چهار بسته کاری از سوی شرکت نفت و گاز پارس، دی ماه ۱۴۰۲ به پیمانکاران صاحب صلاحیت در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز کشور واگذار شد.

مدت زمان اجرای قرارداد پروژه حفاری چاه های درون میدانی پارس جنوبی سه ساله خواهد بود و سرمایه گذاری لازم برای اجرای این طرح، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار برآورد می شود.

مطابق برنامه ریزی، ۳۵ حلقه چاه درون میدانی در چهار بسته کاری با شرکت های پتروپارس (بسته اول با حفاری ۸حلقه چاه)، توسعه پتروایران (بسته دوم با ۹ حلقه چاه)، حفاری شمال (بسته سوم با ۹ حلقه چاه) و گروه گسترش انرژی پاسارگاد (بسته چهارم با ۹ حلقه چاه) در ۱۷ سکوی پارس جنوبی حفاری خواهد شد. اجرای کامل پروژه حفاری چاه های درون میدانی (Infill) در میدان مشترک پارس جنوبی، ظرفیت تولید گاز از این میدان مشترک را روزانه حدود ۳۶ میلیون مترمکعب افزایش خواهد داد و با کاهش ناترازی گازی کشور، به توسعه صنعت گاز، حفظ و نگهداشت تولید از میدان مشترک با قطر و رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد.

تعمیرات اساسی موثر در بهره وری

افزون براین، تعمیرات اساسی در سکوهای پارس جنوبی با هدف استمرار تولید و تضمین گازرسانی در فصل زمستان برای رفع ناترازی گاز هر ساله در دستور کار قرار دارد و فرصتی برای ارتقای فناوری های تازه و استفاده از روش های نو در صنعت نفت و گاز محسوب می شود، ضمن آنکه این عملیات در بهبود ایمنی و کارایی سکوها نیز موثر است.تعمیرات اساسی در سکوهای پارس جنوبی به عنوان یکی از مهم ترین مراحل نگهداری و بهبود زیرساخت های این میدان گازی، نقش بسزایی در افزایش بهره وری و کارایی تولید گاز طبیعی ایفا می کند. این تعمیرات شامل بازرسی و تعویض قطعات فرسوده، روزآمد کردن سیستم های کنترلی و الکتریکی، همچنین بهبود فرایندهای عملیاتی است که هدف آن افزایش ظرفیت تولید و کاهش زمان های توقف است.از سوی دیگر، با توجه به اهمیت پارس جنوبی در تأمین انرژی کشور، این تعمیرات نه تنها به تقویت تولید گاز کمک می کند، بلکه به کاهش آلایندگی های زیست محیطی و حفظ منابع طبیعی نیز می انجامد.