در همین زمینه شرکت نفت و گاز پارس از اواسط بهار هر سال، برنامه تعمیرات اساسی سکوهای پارس جنوبی را در دستور کار دارد و مطابق آن هر یک از سکوها در هماهنگی با پالایشگاه ها، از مدار خارج شده و تعمیرات اساسی آنها انجام می شود و تا اواسط پاییز تمامی سکوها با ظرفیت کامل به مدار تولید می آیند. برنامه ریزی هم به گونه ای خواهد بود که در بازه زمانی سرد سال، هیچ توقفی ناشی از خرابی و سایر مشکلات وجود نداشته باشد و آمادگی کامل برای ورود به فصل سرما و تامین سوخت براساس برنامه تکلیفی در این حوزه وجود داشته باشد.
فاز 11 پارس جنوبی
فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی، به عنوان یکی از مهم ترین پروژه های انرژی کشور، نقش مهمی در تأمین پایدار گاز و تقویت جایگاه ایران در بازار انرژی ایفا خواهد کرد.
براساس آخرین آمار ارائه شده از سوی مدیران این پروژه، در حال حاضر روزانه حدود 15.5 میلیون مترمکعب گاز از سکوی 11بی پارس جنوبی تولید می شود که با تکمیل و بهره برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی، ظرفیت تولید این فاز به 56 میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید که دستاوردی بزرگ در تأمین نیازهای گازی کشور محسوب می شود و در فهرست اولویت های وزارت نفت به منظور رفع چالش ناترازی گاز قرار دارد.
چرا فشارافزایی راهبردی ترین طرح است؟
افزون بر مواردی که به عنوان عوامل موثر در بهبود ناترازی گاز در کوتاه مدت پرداخته شد، براساس اعلام وزیر نفت تسریع در اجرای طرح فشارافزایی پارس جنوبی، از اولویت های اصلی است که در صورت بی توجهی به آن طی دو سه سال آینده، سالانه معادل یک فاز پارس جنوبی (حدود ۲۸ میلیون مترمکعب) از تولید این مخزن مشترک کاسته خواهد شد.
70 درصد گاز تولیدی و 40 درصد بنزین کشور از میدان گازی مشترک پارس جنوبی تامین می شود و از آنجا که این میدان هم اکنون با کاهش فشار مواجه است، برآورد می شود که از سال 1406 تولید گاز و میعانات گازی آن کاهش یابد؛ از این رو طرح فشارافزایی میدان گازی مشترک پارس جنوبی با سرمایه گذاری تقریبی20 میلیارد دلار، راهبردی ترین طرح دولت چهاردهم شناخته شده است.
با توجه به اینکه به واسطه روند افزایشی مصرف گاز در کشور، بخش قابل توجهی از فازهای میدان گازی پارس جنوبی، نیمه اول عمر خود را پشت سر گذاشته اند و شاهد کاهش تدریجی فشار گاز سرچاهی هستیم؛ از این رو شتاب گیری روند اجرای برنامه فشارافزایی در این میدان گازی بسیار ضروری است.
برآورد کارشناسان این است که افت فشار گاز میدان مشترک پارس جنوبی تا چند سال آینده آغاز خواهد شد، از این رو، اگر از هم اکنون فکری برای آن نشود، باید منتظر کاهش سالانه بیش از 25میلیون مترمکعب گاز از تولید این میدان باشیم. با همین آمار و ارقام می توان به این نتیجه رسید که چرا طرح های فشارافزایی پارس جنوبی راهبردی ترین طرح وزارت نفت به شمار می آید.
وزارت نفت دولت چهاردهم با اشراف به این موارد، بنا دارد با انعقاد موافقتنامه تامین مالی طرح با صندوق توسعه ملی و انعقاد قراردادهای تامین توربوکمپرسورهای فشارافزایی حداکثر تا پایان مهرماه 1403 و همچنین انعقاد قراردادهای سایر اقلام دیرتحویل و مهم طرح حداکثر تا پایان آبان ماه 1403، انعقاد قراردادهای GC با پیمانکاران اصلی فشارافزایی حداکثر تا پایان آذرماه 1403، انعقاد قراردادهای ساخت سکوهای فشارافزایی با سازندگان ایرانی و خارجی حداکثر تا پایان آذرماه 1403 و پیگیری مستمر و روزانه طرح به عنوان راهبردی ترین طرح دولت چهاردهم، از راه اندازی اولین واحدهای فشار افزایی تا پایان سال 1406اطمینان داشته باشد.
در قالب طرح های فشارافزایی پارس جنوبی قرار است اقدام های مهمی انجام شود و در این میان نقش سکوهای فشارافزا اهمیت زیادی دارد. در این زمینه باید بدانید که فشار سرچاهی برای اینکه یک میلیارد فوت مکعب گاز به خشکی منتقل شود، به صورت متعارف ۱۲۰ بار است.
حال اگر این ۱۲۰ بار به ۱۰۰ بار کاهش یابد، به راحتی نمی توان یک میلیارد فوت مکعب گاز را به خشکی منتقل کرد و اگر به ۹۰ بار برسد، تنها می توان ۷۰۰ میلیون فوت مکعب گاز را به خشکی انتقال داد و به همین صورت، افت تولید خواهیم داشت. یعنی به مرور زمان که فشار سرچاهی کاهش می یابد، تولید نیز متناسب با آن، افت می کند. اینجاست که نقش سکوی فشارافزا مشخص می شود و با نصب این سکوها، جلوی افت تولید گرفته خواهد شد.
تولید چند برابری گاز با سکوهای فشارافزا
وجود سکوهای فشار افزا در هر فاز پارس جنوبی، یعنی تولید چند برابری از چاه های این میدان گازی؛ بنابراین دستیابی به طراحی و ساخت این مدل سکوها برای ایران در آینده، سودی هنگفت در بر خواهد داشت. در آینده باید حدود ٢٠ سکوی فشارافزای گاز برای دیگر فازهای پارس جنوبی تعریف، ساخت، نصب و راه اندازی شود؛ از این رو دقت و حساسیت کافی در ساخت نخستین سکو، ضروری است. هم اکنون مدل های مختلف و محل نصب این سکوها در دریا و خشکی در شرکت ملی نفت ایران در حال بررسی است. سکوی فشارافزا مورد نظر با ظرفیت دو میلیارد فوت مکعب از قابلیت فشارافزایی به میزان ٩٠ بار برخوردار خواهد بود. ایران قصد دارد سکوی فشارافزا را در یاردهای خود بسازد، اما از آنجا که این سکو، حدود ٢٠ هزار تن وزن خواهد داشت و در ایران سابقه و تجربه مهندسی تفصیلی، ساخت و نصب سکو با وزن بیش از هفت هزار تن وجود ندارد؛ بنابراین باید زیرساختهای موجود در کشور ارتقا یابد.
طراحی پیچیده، ضرورت چیدمان درست تجهیزات، رعایت مسائل ایمنی و امور عملیاتی، از ویژگیهای این سکوی فشارافزاست و برای نصب آن باید از روش فلوت اور (Float Over) استفاده شود. با توجه به این موارد، طراحی مفهومی و پایه سکوی تقویت فشار گاز لازم است از سوی مشاور بین المللی انجام تا به الگویی درست و دقیق برای بهره مندی ایران در دیگر فازهای پارس جنوبی بدل شود.
یاردهای کنونی در تاسیسات نفتی ایران شاید در حال حاضر نتوانند پذیرای سکوهای غول پیکر 20 هزار تنی فشار افزا باشند، اما می توانند با تغییر و تحولات بنیادین در زیرساخت های خود سهمی از 20 سکوی فشارافزای دیگر را که قرار است در دیگر فازهای پارس جنوبی نصب شوند، داشته باشند؛ شاید به همین خاطر باشد که سناریوی نصب تاسیسات فشار افزا در خشکی در شرکت ملی نفت ایران در حال بررسی و تدوین است.
به گفته کارشناسان، با توجه به افت فشار گاز در بعضی مخازن پارس جنوبی كه به تدریج این پدیده شامل كل میدان خواهد بود، ضروری است تمهیداتی برای تقویت فشار گاز به منظور انتقال به پالایشگاه بررسی شود، از این رو شركت نفت و گاز پارس انجام پروژه مطالعاتی امکان سنجی استفاده از سكوهای تقویت فشار را به شركت پتروپارس محول کرده است.
رویکرد وزارت نفت
با توجه به وجود 24 فاز و 42 سكو در میدان پارس جنوبی، مطالعات تقویت فشار برای هر یك از آنها به صورت جداگانه با ظرفیت های یکهزار و500 MMSCFD و یا چند سكو به صورت مشترك با ظرفیت دو و پنج هزار MMSCFD در حال بررسی است. نصب و راه اندازی سیستم های تقویت فشار، امكان استحصال گاز از میدان پارس جنوبی را تا حدود 20 سال دیگر فراهم می کند.
در طراحی سكوهای تقویت فشار امكانات موجود نصب و حمل و ساخت پیمانكاران داخلی منظور شده است. اگرچه تاكنون سكوهایی تا هفت هزار تن در داخل كشور ساخته و نصب شده اند، ولی پیمانكاران داخلی باید این دسته از امكانات را جهت كاهش هزینه ها و زمان ساخت و نصب یارد خود توسعه دهند.
از تجهیزات عمده این سكوها تقویت فشار استفاده از توربوكمپرسورهای گازی است كه بررسی انتخاب نوع آنها یا یك سازنده بین المللی شروع و تلاش شده است كه دانش ساخت این تجهیزات به ایران منتقل شود.
پیش از این براساس اخبار منتشرشده، طراحی مفهومی این سکوها تقریبا انجام شده و انتظار می رود به زودی انجام مطالعات سكوهای تقویت فشار به اتمام برسد و نتایج جهت تصمیم گیری به شركت نفت و گاز پارس برای نهایی کردن طراحی پایه انتخاب شود. باید دید در فرایند سپری شده به منظور تسریع در فعالیت ها شاهد چه اقدام های دیگری خواهیم بود.
اقدام های کوتاه مدت
افزون بر فشارافزایی پارس جنوبی، با تکیه بر این موارد، شرکت ملی نفت ایران برنامه ها و اقدام های کوتاه مدت در مقطع یک ساله را در دستور کار دارد که شامل اجرای مستمر پروژه های نگهداشت میادین گازی از جمله حفاری های تعمیراتی و درون میدانی در میدان پارس جنوبی به منظور افزایش تولید نهایی شش میلیون مترمکعب گاز در روز، احداث مجموعه های جمع آوری و تفکیک تابناک دی و آغار، راه اندازی کارخانه 3100- NGLبا هدف جمع آوری گازهای مشعل منطقه دهلران، راه اندازی ایستگاه های تقویت فشار در حال ساخت شامل ایستگاه های تقویت فشار هما، وراوی و ایستگاه های پیش تراکم 900 و 1000، تکمیل فاز 11 پارس جنوبی، اجرای طرح های زودهنگام میادین دی، آغار، توس، خارتنگ با ظرفیت 23 میلیون مترمکعب در روز، انعقاد قرارداد آغاز فعالیت اجرایی واحدهای نم زدایی پالایشگاه فراشبند و شیرین سازی پالایشگاه پارسیان با ظرفیت 40 میلیون مترمکعب در روز و برنامه های کوتاه مدت جمع آوری گازهای مشعل با ظرفیت چهار میلیون مترمکعب در روز است.
انعقاد قراردادهای مربوط به آغاز توسعه بزرگ ترین میدان های گازی کشور پس از پارس جنوبی با سرمایه گذاری افزون بر 15 میلیارد دلار شامل توسعه میدان گازی پارس شمالی به ظرفیت 100 میلیون مترمکعب در روز، توسعه میدان گازی کیش به ظرفیت 85 میلیون مترمکعب در روز، توسعه میادین گلشن و فردوسی به ظرفیت 56 میلیون مترمکعب در روز، توسعه میادین فرزاد-الف و ب با ظرفیت 42 میلیون مترمکعب در روز، توسعه میدان گازی فروز-ب با ظرفیت 28 میلیون مترمکعب در روز، توسعه میدان گازی لاوان با ظرفیت 15 میلیون مترمکعب در روز می شود. از دیگر موارد، توسعه مخازن خامی مناطق نفتخیز جنوب با ظرفیت تولید 30 میلیون مترمکعب گاز در روز است.
طرح های ضربتی
در بخش دیگری از اقدام های برنامه ریزی شده، انعقاد قراردادهای مربوط به اجرای پروژه های توسعه میادین گازی طرح ضربتی نفت مناطق مرکزی و مخازن خامی با هفت میلیارد دلار سرمایه گذاری شامل توسعه میادین گازی که 11 میدان از جمله سفید زاخور، هالگان سفید باغون، گردان، خارتنگ ارم، پازن، مدار، آغار- فاز2 ، دی، توس را شامل می شود، مورد اشاره قرار گرفته و به نوعی می توان آنها را از ماموریت های مهم شرکت نفت مناطق مرکزی ایران دانست که در واقع از شرکت های اصلی تولیدی شرکت ملی نفت ایران و در زمره بزرگ ترین تولیدکننده گاز کشور بوده و مسئولیت تولید، توسعه، فرآورش و انتقال نفت و گاز افزون بر 85 میدان گازی و نفتی شناخته شده در بخش اعظمی از مناطق خشکی کشور را عهده دار است.
پاک نژاد که به درستی مسأله ناترازی انرژی را فرابخشی و ذکر کرده و گفته است: اگر در زمینه افزایش تولید گاز و فرآورده های نفتی با توجه به رشد مصرف دست روی دست بگذاریم، کشور دچار مشکل های زیادی خواهد شد، رفع ناترازی یک موضوع چندبعدی است و مدیریت مصرف باید در دستور کار همه نهادها و دستگاه های اجرایی قرار گیرد. آنچه در این مسیر ضروری است، توجه به سرمایه گذاری است که می تواند به عنوان محور توسعه حلال بسیاری از مشکلات باشد.