نتیجه بخشی مشارکت هوشمند انه پتروشیمی ها با وزارت نفت
تامین خوراک پاید ار د ر کنار کاهش ناترازی گاز
مشعل طبق اعلام وزارت نفت د ر سال ۱۴۰۱ روزانه بیش از ۵۰میلیون مترمکعب گاز همراه سوزاند ه شد ه که این مقد ار، طبق برآورد های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی معاد ل ۲۲د رصد مقد ار ناترازی گاز د ر زمستان این سال بود ه است. همچنین می توان گفت حجم گاز مشعلی که د ر این سال سوزاند ه شد ه، با ارزش صاد رات سالانه گاز کنونی ایران به کشورهای همسایه برابری می کند . از آنجا که موضوع تولید و مصرف گاز به خصوص د ر فصل زمستان تبد یل به یکی از نگرانی های کشور د ر سال های آیند ه شد ه است، وزارت نفت تلاش هایی را برای رفع ناترازی و اجرای راهکارهای اصلاحی مصرف آغاز کرد . اقد ام هایی که می توان به د خالت د اد ن و سهیم کرد ن پتروشیمی ها د ر خاموشی گازهای مشعل و بهره گیری از این گاز خام به عنوان خوراک پاید ار اشاره کرد .
پتروشیمی ها یک بار د یگر د ر میانه تولید و توسعه پیوسته و تحریم های همه جانبه به کمک د ولت آمد ند تا یکی از اهد اف ملی و چند جانبه برای کشور یعنی خاموشی مشعل ها، ناترازی گاز و تامین خوراک پاید ار برای اد امه تولید خود شان را محقق کنند . با این همکاری که د ر قالب چند ین پروژه مختلف برنامه ریزی شد ه کلید خورد و تا امروز بخش قابل توجهی از آن به نتیجه رسید ه است، می توان امید وار بود که با اد امه این روند د ر د ولت چهارد هم این اهد اف مهم د ر زمستان 1403 هم به ثمر بنشیند . چند ی پیش مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت د ر امور پتروشیمی اعلام کرد که تعد اد پروژه های فعال این صنعت به 200 پروژه می رسد و د ر چند سال آیند ه تعد اد پروژه های توسعه ای با توجه به سرمایه گذاری شرکت های پتروشیمی روند ی رو به رشد خواهد د اشت. د ر این روند توسعه ای موضوع تامین خوراک پاید ار برای مجتمع های پتروشیمی از اهمیت زیاد ی برخورد ار است و شرکت های پتروشیمی هم د ر رقابت با یکد یگر به د نبال تامین خوراک با قیمت مناسب و د ر کمترین فاصله از خود هستند . تجربه موفق مگاپروژه هایی همچون بید بلند خلیج فارس د ر تامین خوراک پاید ار برای اد امه تولید و د ر قد م بعد افزایش ظرفیت، شرکت های پتروشیمی د یگر را ترغیب کرد تا د ر پروژه های خاموشی گازهای مشعل به عنوان اصلی ترین مسیر برای تامین خوراک شرکت کنند .
همراهی برد - برد وزارت نفت و پتروشیمی ها
د ر واقع وزارت نفت د ر این د وره هوشمند انه عمل کرد و پروژه معوق و روی زمین ماند ه خاموشی مشعل ها را که سال ها هیچ سرمایه گذاری به سراغ آن نمی رفت، به موضوع تامین خوراک برای پتروشیمی ها گره زد و د ر این همراهی برد - برد ، د ستیابی به یک امتیاز د یگر یعنی کاهش ناترازی گاز را هم محقق کرد . بر اساس آمارهای اعلامی وزارت نفت، د ر سال 1402 و د ر نتیجه تلاش های صورت گرفته برای کاهش اتلاف گازهای مشعل که حاصل ترکیبی از اقد امات نظارتی، پیشرفت های فناوری و به کارگیری سرمایه و توان شرکت های پتروشیمی بود ، شاهد 20 میلیون مترمکعب د ر روز کاهش هد ر رفت و صرفه جویی 2.2 میلیارد د لاری گاز بود یم. وزارت نفت با محوریت شرکت ملی نفت ایران چند ین تفاهم نامه و قرارد اد با ارزش بالا را برای خاموشی مشعل های مید ان های نفت و گاز معرفی کرد . این تفاهم نامه و قرارد اد ها که د ر چند مرحله بین شرکت های پتروشیمی بزرگ، شرکت های نفت و گاز و شرکت ملی نفت ایران به امضا رسید ه است، د ر این مد ت مورد مطالعه قرار گرفته و برخی هم به مراحل اجرایی نزد یک شد ه اند . چند ی قبل هم مهد وی ابهری، د بیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با اشاره به ناترازی انرژی و اینکه صنایع پتروشیمی خود مصرف کنند ه گاز هستند ، اعلام کرد : انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی موضوع سرمایه گذاری صنعت پتروشیمی را د ر توسعه مید ان های نفتی و گازی برای تأمین خوراک آغاز کرد و د ر همین راستا امسال ۱۰ تفاهم نامه بین وزارت نفت و پتروشیمی ها امضا شد ه است. وی با بیان اینکه بعضی مشکلات د ر مید ان های مشخص شد ه برای این قرارد اد ها وجود د اشت که د ر حال تغییر آنها هستیم، اد امه د اد : جلساتی برگزار شد ه تا سرمایه گذاری هشت میلیارد د لاری پتروشیمی ها د ر مید ان های نفت و گاز برای پتروشیمی ها جذاب شود ، چراکه با این سرمایه گذاری ۲۰۰ میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزود ه خواهد شد .
راه اند ازی پروژه های معوق و خاموشی مشعل ها
اما پروژه های اصلی که پتروشیمی ها د ر آنها برای هد ف چند راهبرد ی خود یعنی د ستیابی به خوراک پاید ار + خاموشی مشعل ها و ناترازی گاز مشارکت د ارند ، کد ام پروژه ها هستند ؟ یکی از اصلی ترین پروژه ها که از چند سال قبل آغاز شد ه بود ، بید بلند خلیج فارس است. این پروژه د ر شکل تکمیل شد ه خود بیش از 52 مشعل را د ر منطقه شرق کارون خاموش خواهد کرد . این پروژه شامل ۲۷ طرح د ر زمینه پیش تراکم تزریق گاز، پروژه جمع آوری گازهای مشعل و پروژه بهسازی تأسیسات پیش بینی شد ه است. د ر این میان پنج پروژه پیش تراکم شامل پیش تراکم کارخانه گاز و گاز مایع ۹۰۰، پیش تراکم کارخانه گاز و گاز مایع ۱۰۰۰، بازگرد انی پازنان، تزریق گاز گچساران و تزریق گاز بی بی حکیمه به انضمام پروژه های برق رسانی آنها د ر برنامه اجرا قرار گرفتند که پیش تراکم کارخانه گاز و گاز مایع ۹۰۰ و پیش تراکم کارخانه گاز و گاز مایع ۱۰۰۰ د ر ۱۴۰۲سال به بهره برد اری رسید ه اند . اجرای طرح بهسازی و احد اث تأسیسات جمع آوری گازهای مشعل، جمع آوری روزانه ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گاز را محقق می کند که ۴۹۰ میلیون فوت مکعب مستقیم به پالایشگاه بید بلند خلیج فارس می رود و خوراک گاز این پالایشگاه را به روزانه د و میلیارد فوت مکعب می رساند و مازاد آن از طریق پروژه های بهسازی، از سوی مناطق نفت خیز جنوب د ر اختیار ذی نفعان د یگر قرار می گیرد . چند ی پیش محمد امین نژاد ، مد یرعامل شرکت پالایشگاه بید بلند خلیج فارس اعلام کرد که تا پایان 1403 هفت پروژه د یگر از 27 پروژه اعلام شد ه به پایان می رسد و با بهره برد اری از این هفت پروژه، ۱۶ مشعل د یگر خاموش و ۲۵۰ میلیون فوت مکعب به ظرفیت خوراک بید بلند د ر نیمه د وم سال اضافه می شود . با این افزایش خوراک، محصول بیشتری تولید و د رنتیجه متان بیشتری به شبکه سراسری گاز و اتان بالاتری به عنوان خوراک به مجتمع های پتروشیمی تزریق می شود . پروژه بزرگ د یگری که د ر مسیر ناترازی گاز، خاموشی مشعل ها و تامین خوراک پاید ار پتروشیمی ها د ر د ستور کار قرار د ارد ، طرح پتروپالایش د هلران (ان جی ال ۳۱۰۰) است. این پروژه معوق ماند ه از سال ها قبل د ر این د وره با سرمایه گذاری پتروشیمی ها د وباره فعال شد تا گاز های همراه نفت مید ان های چشمه خوش، پاید ار غرب، د انان، سروک و آذر و د هلران را جمع آوری کند و د ر مجموع ۹ مشعل د ر این مید ان ها به طور کامل خاموش شود . از محل این پروژه سالانه یک میلیون و ۵۵ هزار تن محصول +C ۲ به عنوان خوراک واحد الفین پتروشیمی د هلران و روزانه ۱۵۰ میلیون فوت مکعب گاز شهری، ۸۵۰ بشکه میعانات گازی و ۴۰۰ تن گوگرد تولید می شود . پتروپالایش د هلران یکی از پروژه های سرمایه گذاری صند وق بازنشستگی نفت بود ه و پتروشیمی بند ر امام فاینانس این پروژه را تامین کرد ه است.
سرمایه گذاری بلند مد ت برای تامین خوراک پاید ار
جواد کمری، مد یرعامل پتروپالایش د هلران چند ی قبل اعلام کرد : آماد گی د اریم با د ریافت خوراک گاز شیرین و ترش، ان جی ال ۳۱۰۰ را با ظرفیت کامل روزانه ۲۴۰ میلیون استاند ارد فوت مکعب راه اند ازی کنیم. یکی د یگر از پروژه های مهم د ر مسیر کاهش ناترازی گاز، تامین خوراک پاید ار پتروشیمی ها و خاموشی مشعل ها راه اند ازی پالایش گاز هویزه خلیج فارس (فاز نخست کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ ) است. این پروژه با ظرفیت روزانه ۲۵۰ میلیون فوت مکعب، گاز ترش حاصل از جمع آوری گاز های همراه نفت مید ان های غرب کارون را فرآورش می کند و فاز د وم آن هم به زود ی اجرا می شود . با توجه به اینکه ۸۶ د رصد مید ان های مشترک نفتی کشور د ر غرب کارون قرار د ارند ، با راه اند ازی فاز اول این طرح، گاز های همراه تولید ی میاد ین آزاد گان شمالی، یاد آوران و یاران فرآورش شد و با اجرای فاز د وم این پروژه نیز ظرفیت لازم برای جمع آوری تمامی گاز های همراه مید ان های غرب کارون د ر شرایط توسعه کامل فراهم می شود . با اجرای کامل این طرح همچنین ظرفیت استحصال یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن د ر سال اتان و ترکیبات سنگین تر از آن ایجاد خواهد شد ؛ تولید روزانه ۷۰ میلیون فوت مکعب گاز سبک شیرین و حد ود یک هزار و ۲۰۰ تن میعانات گازی از د یگر مزایای این طرح است. ارد یبهشت امسال و د ر حاشیه بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی نفت و گاز و پتروشیمی و پالایش و پخش، قرارد اد طرح جمع آوری و انتقال گازهای مشعل واحد بهره برد اری غرب کارون و د ارخوین نیز با هد ف افزایش تأمین خوراک ۱۱۰ میلیون فوت مکعبی پتروپالایش هویزه خلیج فارس (کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ ) به ارزش ۷۰ میلیون د لار امضا شد . د ر این پروژه همانطور که از نام پروژه مشخص است، هلد ینگ خلیج فارس سرمایه گذاری اصلی را بر عهد ه د ارد .
سیاست تامین خوراک به شرط سرمایه گذاری جواب د اد
آنچه د ر چند سال اخیر وزارت نفت با همکاری شرکت های پتروشیمی پیگیری و به ثمر نشاند ه است، اهد اف کلانی د ارد که یکی از آنها موضوع مهم و آیند ه د ار کاهش ناترازی گاز است. اگرچه وزارت نفت د ر این مد ت این مسئله را از مسیر د یپلماسی انرژی و تحقق قرارد اد گازی با روسیه د نبال کرد ه اند ، اما بهتر این بود که از توانمند ی د اخلی هم بهره گرفته شود . همانطور که پیش از این هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نفت د ر امور برنامه ریزی، اعلام کرد ه است با اقد ام های انجام شد ه از سوی وزارت نفت، د ر سال ۱۴۰۲ مقد ار جمع آوری گازهای همراه روزانه به حد ود ۱۵ تا ۱۸ میلیون مترمکعب افزایش یافته است و تا پایان امسال (1403) نیز ۱۵میلیون مترمکعب گاز مشعل بیشتری جمع آوری خواهد شد . سیاست تامین خوراک به شرط سرمایه گذاری جد ید برای پتروشیمی ها تاکنون به نتیجه خوبی رسید ه است و به نظر می رسد پتروشیمی ها هم راضی این به این همکاری مشترک هستند تا د ر زمستان و تابستان با حد اقل قطعی تامین خوراک مواجه شوند و کمترین خسارت را د اشته باشند . پتروشیمی ها از چند سال قبل مسیری روشن را برای تنوع خوراک ورود ی، تنوع محصولات و حرکت به سمت چرخه پایین د ست محصولات د ر پیش گرفته اند و این رویکرد نتیجه مثبتی را به همراه د اشته است. هد ف گذاری صورت گرفته د ر وزارت نفت این است که تا پایان ۱۴۰۴ عمد ه این گازهای مشعل بر اساس قرارد اد های منعقد شد ه با پتروشیمی ها جمع آوری شود و فقط حد ود ۱۰د رصد از این گازها برای ایمنی پالایشگاه ها باقی بماند . با این سیاست تلفیقی نگرانی صنعت پتروشیمی از توقف های اجباری د ر زمستان و د ر نتیجه قطع گاز به حد اقل ممکن می رسد و وزارت نفت هم با حد اقل نگرانی برای ناترازی گاز د ر شبکه سراسری مواجه خواهد بود .