رشد شرکت ملی حفاری ایران در ساخت تجهیزات
مشعل شرکت ملی حفاری ایران از شرکت هایی است که سهم قابل توجهی در ساخت بار اول صنعت نفت دارد. بدون شک هر نوع پیشرفت در این حوزه با توجه به اهمیت حفاری در این صنعت راهبردی اهمیت زیادی دارد و تاثیر این مسئله در شرکت ملی حفاری ایران که با در اختیار داشتن بیشترین ناوگان حفاری در کشور نقش بسزایی در صنعت نفت ایران به عهده دارد، دوچندان است. محمدعلی بیگ زاده، مدیر پژوهش، فناوری و مهندسی ساخت شرکت ملی حفاری ایران در گفت وگو با خبرنگار با اشاره به اینکه بهره گیری از توان شرکت های دانش بنیان و مراکز علمی معتبر راه را برای توسعه عملیات حفاری در کشور هموارتر کرده است، می گوید: از زمان مطرح شدن قانون حمایت از ساخت بار اول تجهیزات و قطعات، تولید قطعات ساخت اول در این شرکت حدود 60 تا 70 درصد و حجم ریالی قراردادهای ساخت بار اول در بحث قطعات مورد نیاز و پرمصرف 40 درصد افزایش داشته است. این گفت وگو در ادامه می آید.
در حال حاضر چند درصد یک دکل حفاری در داخل کشور ساخت داخل شده است؟
بین 65 تا 70 درصد. از استراکچر تا قسمت های مختلف دکل در داخل کشور بومی سازی شده است. این موتور اگر ساخته شود درصد ساخت داخل دکل حفاری افزایش می یابد. در فرایند ساخت داخل براساس استانداردهایی که تعریف می کنیم دانش فنی آن ایجاد می شود و مرحله به مرحله مورد پایش قرار می گیرد. سپس تست های مختلف روی تجهیز اعمال می شود، هم تست میدانی هم تست آزمایشگاهی. تا رسیدن به یک تجهیز استاندارد از فرایندهای سختی عبور می کنیم که هیچ کدام ساده نیست. هنگامی که به نمونه اولیه دست می یابیم، این اطمینان خاطر به وجود می آید که مطابق گواهینامه ها با توجه به تست های موجود، دانش فنی ایجاد شده است.
استفاده از طرح های پژوهشی چه میزان در رفع نیازهای شرکت ملی حفاری ایران اثرگذار است؟
شرکت ملی حفاری ایران شرکتی کاملا صنعتی و تجهیز محور است. پس از شکل گیری از آنجا که فناوری و تجهیزات این شرکت به لحاظ دانش فنی کاملا خارجی بود، برای دستیابی به اهداف مورد نظر در بخش تولید نفت برای آنکه بتواند نیازهای خود را برطرف کند، به بهره گیری از طرح های پژوهشی و حمایت از ساخت داخل پرداخت؛ از این رو راهبرد استفاده از طرح های پژوهشی و حمایت از ساخت داخل از سال های قبل در این شرکت شکل گرفته است. سیاست های اخیر وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در حمایت از ساخت داخل و استفاده از توان شرکت های دانش بنیان باعث تحرک و چابک شدن این موضوع شده است. در سال های گذشته بخش زیادی از نیاز شرکت ملی حفاری ایران در بخش قطعه و تجهیز با کمک سازندگان و شرکت های دانش بنیان و موسسات پژوهشی، تولید داخل شد و مورد استفاده قرار گرفت و تا حد زیادی مشکلات مربوط به عدم دسترسی به برخی تجهیزات و قطعات خارجی برطرف شد.
در این زمینه آیا سوخت تولید بار اول هم صورت گرفت؟
بله از زمان مطرح شدن قانون حمایت از ساخت بار اول تجهیزات و قطعات، تولید قطعات ساخت بار اول در این شرکت حدود 60 تا 70 درصد و حجم ریالی قراردادهای ساخت اول در بحث قطعات که مورد نیاز و پرمصرف است، 40 درصد افزایش داشته است.
در قطعات با دانش تخصصی بالا هم ساخت بار اول صورت گرفته است؟
پروژه خیلی مهمی که هم اکنون در دستور کار این شرکت قرار داده ایم، ساخت دستگاه «تولید توان نیروی دکل های حفاری» یا «ژنراتورهای دیزلی کترپیلار» است که به دلیل شرایط تحریم در اختیار این شرکت نیست. در این سال ها توانستیم در چند مرحله تجهیزات مورد استفاده در این ژنراتور را داخلی سازی کنیم. در مرحله اول توانستیم قطعات آن را بومی سازی کنیم. سال گذشته فیلترهای روغن و هوای آن را داخلی سازی کردیم که قطعه بسیار پرمصرفی است. در قدم بعد رادیاتور آن و بعد سنسورها و بعد پیستون آن بومی سازی شد. در حال حاضر به سمتی می رویم که کل تجهیز را تحت عنوان «موتور ملی اویل فیلد» برای دکل های حفاری بومی سازی کنیم.
قدم های خوبی در این زمینه برداشته شده است. شرکت هایی مشخص شدند که می توانند این کار را انجام دهند و قرارداد آن به زودی منعقد می شود و سال آینده ما شاهد ساخت یکی از مهم ترین قطعات حفاری خواهیم بود. شرکتی که با آن قرارداد منعقد خواهیم کرد، با 150 شرکت سازنده ایرانی به صورت شبکه ای در ارتباط است. با ساخت این ژنراتور، موضوع تجاری سازی این تجهیز صورت می گیرد، زیرا با توجه به استفاده آن در دکل های حفاری به اندازه کافی توجیه اقتصادی دارد.
در استفاده از ایده های نوآورانه با کدام مراکز علمی قرارداد منعقد شده است؟
تفاهم نامه ها و قراردادهایی بخصوص با شرکت های علمی و پژوهشی در استان خوزستان در این زمینه منعقد شده است. در عین حال با دانشگاه های چمران، صنعت نفت و پژوهشگاه صنعت نفت در استان خوزستان نیز ارتباط خوب و سازنده ای وجود دارد . در مواردی که نیاز به کارهای مطالعاتی و پژوهشی باشد، رفع نیازها از طریق دانشگاه ها صورت می گیرد . در برخی موارد حتی نمونه اولیه هم برای استفاده از روش مهندسی معکوس در اختیار ما نیست که در این زمینه این موضوعات را به عنوان فاز مطالعاتی تعریف و به دانشگاه ها و موسسات پژوهشی معرفی می کنیم. یکی از پروژه های حائز اهمیت در شرکت ملی حفاری ایران، ساخت موتور درون چاهی (ار اس اس) است که ایده آن در شرکت ملی حفاری مطرح شده است. پروژه ابعاد و هزینه و ریسک بالایی دارد. در صنعت حفاری بخش زیادی از عملیات مربوط به عملیات درون چاهی است و با مواردی سروکار داریم که ناشناخته است. در این بخش به شدت با ریسک مواجه هستیم. علم آن پیچیده و در اختیار چند شرکت خارجی است که ما قصد داریم با ورود از طریق شرکت های دانش بنیان به این بخش انحصار خارجی ها را در این زمینه از بین ببریم .
در بحث نرم افزارهای مورد نیاز حفاری تا چه میزان از علم روزآمد استفاده می شود؟
در حال حاضر، نرم افزار سامانه جامع حفاری از سوی شرکت ملی حفاری ایران ساخته شده که مشابه نرم افزارهای مطرح دنیا است که این کار را با دانشگاه صنعت نفت انجام دادیم. قابلیت های این نرم افزار ساخت داخل، از نمونه خارجی آن بسیار بیشتر و یک نرم افزار کاملا ایرانی است که از آن رونمایی شده است. آخرین ورژن نرم افزارها که در حوزه حفاری مورد استفاده قرار می گیرد، در نرم افزار جامع حفاری لحاظ شده است و سامانه نرم افزار جامع حفاری همه آنها را در خود دارد و نرم افزار بدیعی است. یک پروژه دیگر هم در بخش نرم افزارهای مورد نیاز حفاری، نرم افزار مورد نیاز دستگاه های مدگیر است که کارهای اطلاعات درون چاهی را حین حفاری در اختیار روسای عملیات در سرچاه قرار می دهد. پروژه دیگری به نام نرم افزار جهت یاب رشته حفاری (جایرو) است که جزء پروژه های جدید شرکت ملی حفاری ایران محسوب می شود و در مرحله عقد قرارداد با موسسات پژوهشی و دانشگاهی قرار دارد. بیشتر نرم افزارها که استفاده می شود، خارجی بوده و ما آنها را از برنامه نویسی تا کدگذاری بومی می کنیم.
در بخش مته های حفاری که یکی از نیازهای اصلی شرکت ملی حفاری است، این شرکت چه اقدام هایی انجام داده است؟
به دلیل اینکه شرکت ملی حفاری استفاده کننده این قطعه است، بنابراین کیفیت آن برای این شرکت بسیار مهم است. در سال های گذشته چند شرکت به بحث بومی سازی مته های حفاری وارد شدند که جهاد دانشگاهی خوزستان توانسته است دو نوع مته را در دو سایز مختلف بومی سازی کند.
استفاده از هوش مصنوعی و بهره گیری از فناوری های روزآمد چه میزان در شرکت ملی حفاری ایران مطرح است؟
یکی از پروژه های مهمی که در دستور کار شرکت ملی حفاری ایران قرار دارد، استفاده از هوش مصنوعی است. در حال حاضر بیشتر تمرکز ما بر حفظ وضع موجود با ویژگی های بهتر است. در دنیا بحث هوش مصنوعی و حفاری هوشمند مطرح است و شرکت ملی حفاری ایران نیز قصد ورود به این موضوع را دارد. پروژه هایی که در این زمینه در شرکت ملی حفاری ایران در دستور کار قرار دارد، در لبه فناور و نیازمند همکاری با دانشگاه ها و مراکز دانش بنیان است. اخیرا پروژه ای در این شرکت تعریف شده که مربوط به بحث مدل درلینگ ریگ است که در این طرح همه موارد از جمله هوش مصنوعی دیده شده است، البته فعلا در حد طرح قراردارد. این پروژه، بسیار عظیم است و با حمایت شرکت ملی نفت ایران انجام می شود.