کاپیتان کشتی شرکت پایانه های نفتی ایران از دشواری های کار در دریا می گوید
دوری از خانواده و رویارویی با طوفان های سهمگین
مشعل: شهرام زارعی، رئیس عملیات یدک کش ها در شرکت پایانه های نفتی ایران (منطقه خارک) از جمله همکارانی است که بخش عمده ای از سال ها خدمت خود را روی دریا سپری کرده است و خاطرات بسیاری را چه از خلیج فارس و چه از دریای خزر به یادگار دارد. او که متولد سال 1343 و در شهر شیراز است، 17 سال از عمر خود را روی دریا سپری و پس از آن، امورستادی-اجرایی را در خشکی دنبال کرده است. زارعی هم اکنون در منطقه خارک به عنوان رئیس عملیات یدک کش ها در شرکت پایانه های نفتی مشغول به کار است و تا یک سال دیگر بازنشسته می شود. او در کارنامه کاری اش تجربه 8 سال کاپیتانی کشتی تحقیقاتی لرزه نگار را دارد. گفت وگوی کوتاهی با این کاپیتان قدیمی شرکت ملی نفت ایران داشته ایم که در ادامه می خوانید.
پیش از هر چیز بگویید چه شد که تصمیم گرفتید حرفه دریانوردی را انتخاب کنید؟
حضور من در این شغل کاملا اتفاقی بود. سال 1367 از طریق یکی از دوستان نزدیکم متوجه شدم که شرکت ملی نفت برای حوزه دریا به دنبال جذب نیرو است. من هم به عنوان یک جوان، به دنبال شغل بودم، از این رو تصمیم گرفتم شانس خود را امتحان کنم. به همین دلیل به تهران آمدم و در آزمون های ورودی نفت شرکت کردم و در نهایت هم وارد دانشگاه علوم دریایی محمودآباد شدم، تحصیل در دانشگاه سه سال طول کشید و بعد از آن به دریا رفتیم و بعد از طی آموزش های دریایی، مدرک لیسانسم را دریافت کردم؛ البته تحصیل در رشته دریانوردی، سختی های بسیاری داشت؛ چون با ورود به دانشکده متوجه شدم که تمام دروس به زبان انگلیسی است و باید زبان انگلیسی خود را تقویت کنم تا بتوانم واحدهای درسی را با موفقیت بگذرانم.
با توجه به محل تولد و زندگی شما که فاصله زیادی تا دریا دارد، انتخاب شغلی که کاملا در دریا خلاصه شده، می تواند با چالش های بسیاری همراه باشد. در این باره توضیح می دهید؟
برای کسانی که در شیراز متولد و بزرگ شده اند، شغلی که مربوط به دریا باشد، کمی نامانوس و برایشان انتخاب چنین شغلی، دور از ذهن است؛ این در حالی است که در بنادر، انتخاب اینگونه شغل ها می تواند کاملا طبیعی باشد. مشاغل دریایی، بسیار سخت هستند و معمولا خانواده ها نیز برای عزیزشان که چنین شغلی دارد، احساس نگرانی می کنند. به عنوان مثال، افسران اقیانوس پیما نزدیک به پنج ماه از خانواده خود دور هستند و این برای هر دو طرف بسیار سخت است؛ البته کار ما بیشتر در خلیج فارس و روی سکوهای نفتی و بیشترین زمان دوری ام از خانواده 86 روز بود. تاکید می کنم که کارهای دریایی در بیشتر کشورها بسیار سخت است. به همین دلیل معمولا افرادی که در چنین مشاغلی هستند، بعد از گذشت 20 سال، بازنشسته می شوند.
در طول سال ها فعالیت روی کشتی، تا به حال احساس پشیمانی کرده اید؟
انتخاب شغل های دریایی، باید با دقت کامل انجام شود. اگر فرد نتواند خود را با فضای حاکم بر دریا وقف دهد، نمی تواند به این حرفه ادامه دهد. به عنوان مثال، همکاری داشتم که مهندس کشتی بود و زمانی که برای اولین بار به دریا آمد، دچار دریازدگی بسیار شدیدی شد و نزدیک به دو روز در کابین خود بود و نمی توانست غذا بخورد. مجبور شدیم او را به اسکله بازگردانیم و همان زمان تصمیم گرفت دیگر به دریا بازنگردد. این درحالی است که سال ها در این حوزه تحصیل کرده بود؛ اما دریا، به گونه ای روی او تاثیر گذاشت که نتوانست به این شغل ادامه دهد.
فیزیک فرد برای انتخاب شغل های دریایی تا چه اندازه تاثیر گذار است؟
کار روی دریا، جدا از سختی هایی که دارد، هیچ گاه به یک عادت تبدیل نمی شود. به همین دلیل تحمل برخی شرایط، مثل دریازدگی به فیزیک فرد بستگی دارد. ممکن است فردی که فیزیک بدنی قوی و بالایی دارد، بتواند این شرایط را براحتی تحمل کند؛ اما افرادی که از لحاظ بدنی ضعیف هستند، تحمل این شرایط برایشان سخت است. ارتفاع موج های خلیج فارس گاه به 4 یا 5 متر می رسد. مقاومت در برابر چنین ارتفاعی، به میزان تحمل افراد بستگی دارد، برخی با خوردن یک قرص می توانند خود را کنترل کنند؛ اما برای برخی دیگر، حتی قرص هم جوابگو نیست.
از نظر شما کار روی خلیج فارس سخت تر است یا دریای خزر؟
من چهار سال روی دریای خزر کار کردم. اوایل فکر می کردم که خزر یک دریای بسته و آرام است، اما زمانی که طوفانی شدن آن را تجربه کردم، متوجه شدم که با خلیج فارس خیلی تفاوت دارد. دریای خزر، بسیار عمیق است و ارتفاع موج در آن تا 10 متر هم می رسد. چنین ارتفاع موجی برای اندازه کشتی هایی که در دریای خزر اجازه تردد دارند، بسیار زیاد و اذیت کننده است. زمانی که در خزر طوفان می شود، هیچ جایی برای پناه بردن نیست و طوفان تمام کشتی را احاطه می کند.
با توجه به تجربه چنین شرایطی، آیا تابه حال به این فکر افتاده اید که چرا چنین شغلی را انتخاب کرده اید؟
معمولا کسانی که در چنین شرایطی قرارمی گیرند، احساس نگرانی می کنند. این احساس بیشتر در بین جوان هایی که تازه ازدواج کرده اند، دیده می شود. به یاد دارم، دوره خدمت در خزر، تصمیم گرفته شد افراد از فعالیت خود روی کشتی فیلمبرداری کنند.
هنگام فیلمبرداری، خزر طوفانی شد و بچه ها شرایط بسیار سختی را تحمل می کردند. بعد از آن، فیلم ها را به خانواده های خود نشان دادند که این موضوع نگرانی آنها را بیشتر کرد؛ البته دریا به وقت آرامش، بسیار زیباست؛ اما زمانی که طوفانی می شود، تحمل آن برای خانواده ها بسیار سخت است. به همین دلیل ایرانی ها کمتر رشته دریانوردی را انتخاب می کنند.
واکنش خانواده درباره کار شما روی دریا چه بود؟
خانواده ام بارها از من خواستند که این شغل را رها کنم؛ اما زمانی که کسی شغل خاصی را انتخاب می کند، حتما تعلق خاطر زیادی نسبت به آن دارد.
چند فرزند دارید؟
یک فرزند دختر دارم که در رشته داروسازی تحصیل می کند. نکته جالبی که وجود دارد، این است که بیشتر دریانوردان، فرزند دختردارند که البته دلیل آن را نمی دانم.
چه پیشنهادی به نیروهای جوانی که می خواهند وارد این حرفه شوند، دارید؟
معتقدم تمام کسانی که چنین شغلی را انتخاب می کنند، باید به تمام مسائل و مشکلات آن واقف باشند و سپس به آن ورود کنند. درست است که درآمد کار روی دریا در مقایسه با خشکی بیشتر است؛ اما باید ببینند که می توانند با کار روی دریا و استرس خانواده خود کنار بیایند یا نه. به همین دلیل بهتر است قبل از اینکه رشته های دریایی را برای تحصیل انتخاب کنند، حتما یک سفر دریایی داشته باشند.