دستاوردی دیگر در صنعت نفت
بومی سازی توربواکسپندر و کلدباکس در پارس جنوبی
از قطع وابستگی تا صرفه جویی
مشعل: صنعت نفت در مسیر دانش های جدید و دستیابی به دستاوردهای صنعتی مورد نیاز خود به مرحله ای اجرایی و کاربردی رسیده است وحالا می تواند ادعای «ما می توانیم» را بیش از پیش به چشم رقبای خود در بازارهای جهانی بیاورد. تلاش هایی که از دو دهه اخیر و با تشدید تحریم ها شروع شده بود، در دو- سه سال گذشته با قوت بیشتری پیگیری شد و ادامه یافت به طوری که امروز شاهد به ثمر نشستن بسیاری از این تلاش ها هستیم. شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت از جمله شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، تمرکزی ویژه بر موضوع بومی سازی تجهیزات و ساخت بار اول داشته اند و در نتیجه همین تلاش ها بوده که به اذعان معاونت فناوری ریاست جمهوری و انجمن های تخصصی و ارگان های مرتبط ، وزارت نفت شاگرد اول ساخت بار اول شده است. مجتمع گاز پارس جنوبی به عنوان مجموعه پالایشگاه گازی زیرمجموعه شرکت ملی گاز ایران، این توفیق را داشته است که با تکیه بردانش و متخصصان خود در تعامل با شرکت های دانش بینان، در زمینه بومی سازی توربواکسپندر و کلدباس واحدبازیابی اتان گام بردارد و صنعت نفت کشور را از وابسته بودن به این گونه اقلام و تجهیزات بیش از پیش برهاند.
ساخت داخل، موضوعی است که صنعت نفت به دلیل ماهیتی که در آن سراغ داریم، به خودی خود در آن انجام می شده است، اما با گذر زمان این مهم اولویت یافت و بنابر نیازهای صنعت نفت، با جدیت بیشتری پیگیری شد.در این سال ها بخش های مختلف تولیدی و صنعتی متناسب با نیازهای خود به دنبال بومی سازی و ساخت بار اول تجهیزات مورد نیاز بوده اند، اما وزارت نفت افزون بر این، تلاش کرده است که با حذف موانع و اصلاح قوانین و حمایت های مالی و اجرایی و همکاری با شرکت های دانش بنیان، راه را برای ساخت این تجهیزات و تجاری شدن آنها هموار سازد و به قولی از حرف و شعار به اجرا و عمل برسد. آنطور که از آمارهای معاونت فناوری ریاست جمهوری برمی آید، بیش از 70 درصد مجوزهای داده شده مرتبط با ساخت بار اول تجهیزات در صنعت نفت بوده است.
رتبه اول در ساخت بار اول
تعداد زیادی از تجهیزاتی که در نوبت ساخت بار اول قرار دارند، تجهیزاتی مهم و استراتژیک هستند که بود و نبودشان در مجتمع های مختلف اثر زیادی دارد. یکی از این تجهیزات بومی شده توربواکسپندر و کلدباکس واحد بازیابی اتان در مجتمع گازی پارس جنوبی است. این مجموعه به اذعان مسئولان وزارت نفت در میان شرکت های مختلف، در رتبه نخست ارتباط با دانش بنیان ها و ساخت بار اول قرار دارد. غلامرضا خوانساری، مدیرکل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت چندی قبل درباره دستاوردهای وزارت نفت در حوزه ساخت بار اول گفت: مجتمع گازی پارس جنوبی به واسطه دریافت بیشترین ابلاغیه های تولیدات بار اول و انعقاد بیشترین قراردادهای ساخت بار اول، مقام اول را به دست آورده است. در واقع بیشترین تعداد طرح های تولید بار اول پایان یافته در این مجموعه به عنوان کارفرما رقم خورده است و مجتمع پارس جنوبی، فعالیتی چشمگیر در میان سایر مجموعه ها داشته است؛ به طوری که در حاشیه دومین کنفرانس و نمایشگاه مدیریت فناوری (پتروتک) و در مسیر تحقق افزایش تولید دانش بنیان در زنجیره ارزش صنعت نفت، از مجتمع گاز پارس جنوبی به عنوان شرکت برتر صنعت نفت در طول چهار سال و در اجرای برنامه تولید بار اول تقدیر شد.
رتبه ششم دنیا در ساخت مبدل کرایوژنیک
صنعت نفت ایران هر ساله شاهد شکسته شدن انحصار شرکت های آمریکایی و اروپایی است، به تازگی مهندسان ایرانی توانسته اند به فناوری ساخت توربین جریان محور یا همان توربواکسپندر دست یابند که پیش تر انحصار تولید آن فقط در اختیار چهار کشور آلمان، انگلیس، فرانسه و آمریکا بود.
توربواکسپندر تجهیزی است که سرمایش گاز ورودی به کلدباکس واحد بازیافت اتان و افزایس فشار گاز متان را به عهده دارد. در صورت از سرویس خارج شدن این تجهیز در یک ردیف گازی، روزانه نزدیک به 590 تن استحصال گاز اتان کاهش می یابد و این به معنای کاهش نزدیک به 230 هزار دلار درآمد روزانه حاصل از فروش اتان است.
با طراحی و بومی سازی core unit توربواکسپندر 3.5 مگاواتی درپالایشگاه پنجم (فاز 9 و 10)، دستاوردهای کلانی حاصل شده که یکی از آنها، دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت یاتاقان های مغناطیسی بوده است.
شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی از سال 1400 با هدف بومی سازی تجهیزات حیاتی صنعت گاز کشور و قطع وابستگی به شرکت های خارجی، با بهره گیری از توان داخلی کشور و حمایت از شرکت های دانش بنیان، اقدام به بومی سازی هسته اصلی یکی از رایج ترین توربواکسپندرهای صنعت گاز کشور کرده است.
در صورت به کارگیری موفق این تجهیز، افزون بر نیازهای پالایشگاهی کشور، ایران به یکی از کشورهای تولید کننده این تجهیز در جهان تبدیل خواهد شد.
کلدباکس یکی از حیاتی ترین تجهیزات ردیف های گازی پالایشگاه محسوب می شود که وظیفه سرمایش گاز طبیعی برای جدایی برش های گازی در واحد بازیافت اتان را به عهده دارد. از سرویس خارج شدن این تجهیز، منجر به توقف تولید یک ردیف گازی پالایشگاه می شود که معادل 12.5 میلیون متر مکعب تولید گاز متان در روز است.
دستاورد کلان ساخت این تجهیز نیز دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت مبدل کرایوژنیک به عنوان ششمین کشور در دنیاست. در صورت به کار گیری موفق این تجهیز، علاوه بر رفع نیازهای پالایشگاهی کشور، ایران به ششمین کشور تولید کننده این تجهیز در جهان بدل خواهد شد.
20 میلیون یورو صرفه جویی
عباس صیادی، رئیس پژوهش و فناوری مجتمع گاز پارس جنوبی، چندی قبل با اشاره به فعالیت های این مجموعه در حوزه ساخت داخل وصرفه جویی ارزی بیش از ۲۰ میلیون یورویی در مجتمع گاز پارس جنوبی گفت: فرآیندهای بررسی و تصویب پروژه های پژوهشی و ساخت بار اول با نظر مساعد رئیس و اعضای هیئت مدیره مجتمع در سال اخیر روند سریع تری به خود گرفته و مسیر تصویب خواهی کوتاه تر شده است.
به گفته صیادی، تاکنون بیش از ۷۰ پروژه پژوهشی در واحد پژوهش و فناوری و بیش از ۲۰۰ پایان نامه تحصیلات تکمیلی پایان یافته و 45 درصد پروژه های پژوهشی تکمیل شده مربوط به موضوعات فرآیندی و محیط زیستی، ۲۰ درصد مربوط به مدیریت دارایی فیزیکی، ۱۵ درصد نیز به بازرسی فنی و ۲۰ درصد دیگر هم در حوزه پشتیبانی و مالی است. اجرای موفقیت آمیز این پروژه ها، افزون بر صرفه جویی ارزی تا بیش از ۲۰ میلیون یورو، به قطع وابستگی در تأمین برخی تجهیزات حیاتی صنعت گاز کشور خواهد انجامید و ایران را به یکی از تولیدکنندگان تجهیزات فناورانه صنعت گاز در جهان بدل خواهد کرد.
وی یادآور شد: مرکز فناوری و نوآوری مجتمع گاز پارس جنوبی با هدف ارتباط مؤثر و پایدار با دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری سطح کشور فعالیت خود را آغاز کرده و در این مسیر هدف اصلی ایجاد یک اکوسیستم فناوری است که بتوان بر این اساس شبکه سازی لازم برای همکاری با شرکت های دانش بنیان برای رفع نیازهای فناورانه را ایجاد کند.
رئیس پژوهش و فناوری مجتمع گاز پارس جنوبی گفت: این واحد نیز در حال شناسایی فناوری های اولویت دار است تا در مرحله بعد بتواند با شناسایی ظرفیت های موجود در کشور نقشه راه رسیدن به آن فناوری را با استفاده از توانمندی های درون کشور ترسیم کند.
از آنجا که مجتمع گازی پارس جنوبی، یکی از مجموعه های اصلی تامین کننده گاز در طول سال و به خصوص فصول سرد سال است، عملکرد این مجموعه در تامین نیازهای خود و همکاری با مجموعه های دانش بنیان و فناور اهمیت زیادی دارد.
90 درصد تجهیزات ساخت داخل است
احمد باهوش، مدیرعامل مجتمع گاز پارس جنوبی هم با اشاره به اینکه بیش از 90 درصد تجهیزات و کالاهای مورد نیاز پالایشگاه های سیزده گانه پارس جنوبی در دولت سیزدهم از سوی شرکت های داخلی تامین شده است، گفت: در دولت سیزدهم 23 طرح از سوی شرکت های ساخت داخل و دانش بنیان تایید و داخلی سازی ساخته شده است.
وی گفت: مجتمع گاز پارس جنوبی از ابتدای کار دولت سیزدهم تاکنون، 42 طرح زیربنایی و استراتژیک تولید بار اول تهیه و جهت کارگروه تولید بار اول معاونت علمی ریاست جمهوری ارسال کرده است که 23 طرح مورد تایید نهایی و اجرایی قرار گرفته و مابقی طرح ها در حال ارزیابی ومراحل نهایی را طی می کند. برای اجرای این طرح ها که شامل کالاها و تجهیزات حیاتی و بسیار مهم مجتمع گاز پارس جنوبی است، با 17 شرکت دانش بنیان قراردادهایی از نوع ساخت بار اول مبنی بر قانون جهش تولید منعقد شده است.
مدیرعامل مجتمع گاز پارس جنوبی تصریح کرد: حاصل این همکاری مشترک شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی و شرکت های نوآور و دانش بنیان داخلی، ساخت و تولید بار اول ماژول های سیستم کنترل MARK V، سیستم تشخیص نفوذ شبکه سیستم کنترل یوکوگاوا، کارت های سیستم کنترل توربواکسپندر نسخه دوم، سیستم بهینه شده کنترل سوخت توربین زوریا، توسعه دانش فنی و تولید انبوه جاذب جیوه، تنظیم کننده اتوماتیک ولتاژ سیستم تحریک ژنراتور (AVR)، الکتروموتور ضد انفجار پمپ آمین، شیرهای کنترلی ایستگاه کاهش فشار بخار، کلدباکس هفت جریانه، توربواکسپندر 2 و نیم مگاوات و کمپرسورهای افگس بورفیک و برخی موارد دیگر است.
به هر روی، صنعت نفت با حرکتی پرشتاب همراه با پیگیری های مجدانه به منظور شکست انحصار در بخش های مختلف صنعت نفت و بومی سازی تجهیزات مورد نیاز خود به توفیق هایی چشمگیر دست یافته و در پی هموار سازی برای کسب توفیقات بیشتر در حوزه ساخت داخل تا قطع کامل وابستگی هاست.