در گفت وگو با مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران مطرح شد:
نقشه راه برای فناوری های اولویت دار
سمیه راهپیما شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران از جمله شرکت هایی است که پژوهش و فناوری را در راس برنامه های کاری خود قرار داده و در این مسیر از توانمندی شرکت های دانش بنیان، شرکت های مطرح خودروساز و دانشگاهیان بهره مند می شود. مصداق این امر، ارتقای عملکرد موتورهای در حال استفاده دو خودروساز بزرگ کشور، ایجاد انستیتوی احتراق، تقطیر، کربن و غشاء برای نخستین بار در کشور است. با هدف آشنایی با فعالیت های این مدیریت، با رضا کاظم نژاد، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران گفت وگویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.
پژوهش و فناوری، یکی از ارکان اصلی صنعت نفت به شمار می رود که در همه بخش های آن ازجمله شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، به این موضوع پرداخته شده است. لطفا بفرمایید در 9 ماه گذشته چه اقدام هایی با هدف ارتقای دانش فنی در این حوزه صورت گرفته است؟
پژوهش و فناوری و ارتقای آن از جمله اهداف مهمی است که بر پایه آن گام برداشته می شود. در 9 ماه گذشته نیز پیرو اهداف تعریف شده، فعالیت های متنوع و مختلفی در این حوزه انجام شده است.
نزدیک به 28 درصد از تولیدات فراورده های ظرفیت پالایشگاهی کشور به نفت کوره تبدیل می شود که به طور متوسط دارای 5/3 درصد گوگرد است. به منظور ارتقای کیفی و ایجاد ارزش افزوده، با همکاری یک شرکت دانش بنیان در شرکت پالایش نفت کرمانشاه پس از موفقیت فعالیت ها و بررسی های آزمایشگاهی، تبدیل این محصول به محصولات با ارزش اقتصادی بالاتر در مقیاس پایلوت، در دستور کار قرار گرفت و به دنبال تثبیت نتایج و تکرار آنها در اندازه پایلوت، قرارداد احداث واحد صنعتی به ظرفیت 12 هزار بشکه در آبان امسال امضا شد. بر اساس نتایج به دست آمده، این فناوری براساس نتایج به دست آمده، این فناوری تولید گازوئیل را حدود 30 درصد افزایش و گوگرد موجود در نفت کوره را 8/0درصد کاهش داده است. از دیگر اقدام انجام شده در مدیریت پژوهش و فناوری می توان به استفاده از شوینده های دوستدار محیط زیست در صنعت نفت اشاره کرد. این شوینده ها به منظور شست و شوی تجهیزات فرایندی پالایشگاه ها استفاده می شوند. از این رو به پالایشگاه های تهران، امام خمینی(ره) شازند، اصفهان و آبادان معرفی و عملکرد آن مورد تایید قرارگرفته است. در همین خصوص و در فاز بعدی، این محصول به دیگر پالایشگاه های کشور نیز معرفی خواهد شد.
همچنین به منظور کاهش مصرف آب در پالایشگاه ها، نصب مجموعه کولینگ هیبریدی به صورت نیمه صنعتی در پالایشگاه تهران در دستور کار قرار گرفت و پیرو آن تفاهمنامه ای میان پالایشگاه تهران و شرکت داخلی دارنده این فناوری امضا شد. ارتقای راندمان برج های تقطیر را نیز با همکاری یک شرکت داخلی در دستور کار داریم که هدف از اجرای این طرح، افزایش بهره وری در برج های تقطیر، افزایش راندمان، کاهش حجم و اندازه برج های تقطیر و در نهایت کاهش هزینه تقطیر است.
توسعه مخازن نسل چهار در صنعت CNG، یکی از برنامه های اولویت دار وزارت نفت به شمار می رود که مسؤولیت تولید و بهره برداری از آن به شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران سپرده شده، لطفا بفرمایید چه گام هایی در مسیر تحقق این مهم برداشته شده است؟
برای نخستین بار در کشور، به دانش تولید مخازن نسل چهار کامپوزیتی دست پیدا کرده ایم. به منظور تحقق این امر از شرکت های تولیدکننده دعوت کردیم تا ضمن همکاری، مراحل استاندارد به کارگیری این مخازن را از سازمان ملی استاندارد دریافت کنند. با توجه به اقدام های انجام شده در این زمینه و پیگیری های مدیریت پژوهش و فناوری، خوشبختانه یکی از اين شركت ها موفق به کسب نشان استاندارد ملي كشور برای توليد مخازن CNG تمام كامپوزيتي شده و انتظار می رود شرکت های دیگر نیز به این مهم دست یابند. دوگانه سوزی خودروها با مخازن نسل چهار کامپوزیتی، باعث بهبود شتاب در خودرو، کاهش مصرف سوخت و میزان آلودگی هوا و همچنین جلوگیری از استهلاک موتورها می شود.
به منظور كاهش مصرف سوخت، چه اقدام هایی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران و شرکت های خودروسازی صورت گرفته است؟
بهسوزی در خودروها، یکی از مهم ترین عوامل در جهت کاهش آلودگی های زیست محیطی به شمار می رود. به همین منظور ارتقای عملکرد موتورهای در حال استفاده دو خودروساز بزرگ کشور در دستور کار قرار دارد که خوشبختانه با پیگیری های مجدانه شرکت خودروسازی سایپا، خط تولید موتور در این کارخانه ارتقا یافت و فروردین امسال خط تولید موتور تندر 90 ME16 که مصرف سوخت کمتر و راندمان بیشتری دارد، افتتاح شد. سال گذشته نیز با شرکت سایپا تفاهمنامه تولید 100 هزار دستگاه خودرو دوگانه سوز ساینا امضا شد که تولید این خودروی دوگانه سوز از اسفند سال قبل شروع شد که با این فرایند، سوخت مصرفی، از بنزین به سمت سی ان جی انتقال خواهد یافت. تفاهمنامه ای هم با شرکت موتورسازان تبریز برای تولید موتورهای دیزلی امضا کرده ایم که بر اساس آن، طرفین روی ارتقابخشی بازده موتورهای دیزلی از حیث مصرف سوخت و عملکرد، همکاری خواهند داشت. بر اساس این تفاهمنامه ، بار مالی به عهده شرکت تولیدکننده خواهد بود.
چه برنامه ای برای بهینه سازی مصرف سوخت دارید؟
بهینه سازی مصرف سوخت را در دو حوزه دنبال می کنیم، یکی ارتقای عناصر مصرف سوخت و دیگری بهبود فرهنگ مصرف. در این زمینه، خودروسازها همکاری خوبی با ما دارند. ارتقای موتور دیزلی با ارتقای سوخت به صورت زنجیروار به هم متصل هستند.
در برخی خبرها، موضوع احداث جایگاه های سوخت بدون اپراتور دیده می شود. هدف از احداث این نوع جایگاه ها چیست؟
هدف از احداث جایگاه های سوخت بدون اپراتور، جلوگیری از اتلاف وقت مردم، کاهش مسافت برای رسیدن به جایگاه ها و در نتیجه، کاهش آلایندگی است. احداث این نوع جایگاه ها به صورت نمونه در مجتمع تفریحی، فرهنگی - آموزشی محمودآباد و پارکینگ وزارت نفت در دست اجراست. به دنبال رفع برخی موانع حقوقی هستیم تا این فرایند در کل کشور گسترش یابد. با این روش، استفاده از سیستم اتوماسیون و ابزار دقیق بیشتر خواهد شد.
استفاده از توانمندی شرکت های دانش بنیان با هدف پیشبرد توسعه صنعت پالایش و پخش، یکی از ارکان مهم به شمار می رود. این شرکت ها بر اساس چه معیارهایی انتخاب می شوند؟
اکنون تعداد زیادی از شرکت های دانش بنیان، با هدف همکاری، به بخش مدیریت پژوهش و فناوری مراجعه می کنند، اما با آنهایی که درصدد برطرف کردن چالش های فناورانه شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران هستند، قرارداد همکاری بسته می شود. قرارداد با این شرکت ها دوطرفه است، به گونه ای که شرکت های دانش بنیان، راهکار رفع چالش های موجود را بررسی و شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران نیز پس از اطمینان از صحت موارد ارائه شده، با آنها شروع به همکاری خواهد کرد. شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران به دلیل گستردگی فعالیت هایش با چالش هایی روبه روست که شرکت های دانش بنیان می توانند در این زمینه بسیار کمک کننده باشند.
برای نخستین بار در کشور چند انستیتو (موسسه پژوهشی) از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران در حال احداث است. هدف از ایجاد آنها چیست؟
برای نخستین بار در کشور چند انستیتو ایجاد خواهیم کرد که شامل احتراق، تقطیر، کربن و غشا می شود. متولی این امر شرکت های خصوصی خواهند بود و می خواهیم فاصله دانش و فناوری خود را به سطح دنیا نزدیک کنیم. برای تحقق این امر از شرکت ها حمایت خواهیم کرد.
چگونه از توانمندی دانشجویان در کنار شرکت های دانش بنیان استفاده می کنید؟
از سال گذشته، شاهد ورود استادان و دانشجویان در چالش های عملیاتی هستیم و پایان نامه های مقطع کارشناسی ارشد و دکتری بر اساس نیازهای عملیاتی تعریف شده است. این رویکرد، دستاوردهای خوبی داشته است. به عنوان مثال، دانشگاهیان را وارد حوزه علمی و عملیاتی چالش ها کردیم و شاهد ارتقای دانش و بینش آنها در صنعت هستیم. در صورت لزوم شرکت های دانش بنیان را نیز در روند اجرایی سازی پایان نامه ها همراه می کنیم تا از این طریق، بخش خصوصی در کنار دانشجویان قرار گیرد و پروژه ها به دلیل کمبود منابع مالی معطل نماند.
افزون بر مواردی که اشاره شد، چه برنامه های دیگری در دستور کاردارید؟
ساخت نشت یاب و پیگ هوشمند در شرکت خطوط لوله و مخابرات ایران را در دستورکار داریم. ضمن آنکه ارزان سازی عملیات پالایشگاهی و ارتقای فناوری کوره ها را دنبال می کنیم. هوش مصنوعی را وارد حوزه عملیاتی کرده ایم که در این زمینه با پالایشگاه ها همکاری و هماهنگی خوبی داریم. از ابتدای سال تاکنون سه همایش سوخت امولسيوني (آب اندود)، مهندسی و بهینه سازی کاتالیست در واحدهایFCC،RFCC و گوگردزدایی و ارتقای نفت کوره را با حضور شرکت های دانش بنیان، دانشگاه ها و پژوهشگاه ها برگزار کرده ایم.
اگر صحبتی باقی مانده، بفرمایید؟
تدوین نقشه راه فناوری های اولویت دار صنعت پالایش و پخش انجام شده و سال گذشته در این زمینه سند راهبردي توسعه فناوری های پالايش و پخش منتشر شد. همچنین نسخه جدید كتابچه مشخصات فراورده های نفتی را پس از سال 1383 در سال 1401 منتشر کردیم و بنا داریم هر سال حداقل یک ویرایش منتشر کنیم.
امسال دو مورد از استانداردهایی که وزارت نفت درخواست ملي سازي آنها را تكليف كرده، شروع کرده ایم که یکی از آنها در زمينه حفاظت فني و دیگری در زمينه ابزار دقيق است.