
از لنگرگاه تا صادرات؛ اینجا کوروش در مرز ایران و قطر لایه نفتی پارس جنوبی
به تنها شناور فرآورش نفت خام ایران خوش آمدید
مرجان طباطبایی مقصد پایانه شناور فرآورشی کوروش(FPSO CYRUS) در 180 کیلومتری کیش است که پس از پروازی حدود یک ساعته و گذر از جزایر هندورابی و لاوان وارد آن می شویم. تماشای خلیج فارس به قدری مجذوبمان می کند که وقتی یکی از همسفران با کاپیتان پرواز ارتباط می گیرد، تازه متوجه نزدیک شدن به مقصد می شویم و در هر لحظه از کاهش ارتفاع هلی کوپتر، همچون کامل شدن قطعات پازل، یکباره از مشاهده سازه ای عظیم و آهنین شگفتی زده می شویم. تا چشم کار می کند، دور تا دور این ش ناور را سکوهای نفتی و گازی احاطه کرده اند. زمانی که نام ایران و قطر می آید، بلافاصله نام پارس جنوبی که یکی از عظیم ترین میدان های گازی دنیاست، به ذهن متبادر می شود. قطر سهم 70 درصدی و ایران هم سهم 30 درصدی از این میدان را دارند. ظرفیت تولید گاز ایران از این میدان اکنون بیش از 700 میلیون مترمکعب در روز است، اما پارس جنوبی تنها ذخیره گازی ندارد؛ ایران و قطر در لایه نفتی آن نیز با هم مشترکند. هر دو کشور در حال برداشت از لایه نفتی آن هستند، اما تفاوت زیادی است میان ایران و قطر، آنها تحریم نیستند و از همه امکانات شرکت های بین المللی و فناوری های نوین در برداشت نفت برخوردارند و ایران تحریم است. شرکت های بین المللی از ارائه خدمات به ایرانی ها در این صنعت خودداری می کنند، اما با این حال ایران هم دست روی دست نگذاشته و با تکیه بر دانش و تخصص نیروهای خود توانسته است این صنعت را پیش ببرد. شناور FPSO از ساعات اولیه بامداد ۲۲ بهمن ماه سال ۹۵ وارد آب های کشور شده و اولین نفت (First Oil) از لایه نفتی 29 اسفند همان سال در سالگرد ملی شدن صنعت نفت وارد آن شد. امین شادمان، جانشین سکو که از سال 94 تاکنون در شرکت نفت فلات قاره ایران فعالیت دارد، می گوید: پایانه شناور فراورشی کوروش (FPSO) تنها شناور فراورش نفت خام کشور است.
کوروش با تغییر کاربری نفتکش ایتالیایی MARE ADRIACUM به یک شناور فراورشی تبدیل شده است. سال ساخت نفتکش ایتالیایی به سال 2004 برمی گردد که در سال 2016 در سایت Yolian چین و در دوبی به شناور فرآورشی تغییر کاربری داده شده است.
چند قابلیت دریک شناور
شادمان به خاص بودن این شناور در خلیج فارس اشاره می کند و اینکه تعداد کل شناورهای از این دست در دنیا بین 100تا 150 دستگاه است و انعطاف در انتقال آن با توجه به عمر مخزن و میزان نفت را از مزایای آن می داند.
اولین شناور FPSO دنیا در سال ۱۹۷۷ میلادی برای بهره برداری از یک میدان در عمق ۱۱۴ متری در کشور اسپانیا ساخته شد(hell Castellon). بزرگ ترین شناور FPSO جهان نیز با ظرفیت ذخیره سازی۲.۲ میلیون بشکه و با هزینه ای افزون بر ۸۰۰ میلیون دلار از سوی شرکت صنایع سنگین هیوندایی، در پوسان کره جنوبی ساخته شد و از سوی شرکت اگزون موبیل در حال استفاده است . جانشین شناور کوروش با اشاره به شناورهای ذخیره سازی سورنا و خلیج فارس که آنها نیز تحت مدیریت شرکت نفت فلات قاره ایران هستند، فرق این شناور را با آنها این گونه بیان می کند که برخلاف شناورهای سورنا و خلیج فارس که هیچ نقشی در فرآورش نفت ندارند و تنها ذخیره سازی و صادرات نفت را انجام می دهند، شناور فرآورشی کوروش این قابلیت را دارد که استخراج، فرآورش، ذخیره سازی و صادرات نفت خام از لایه نفتی میدان پارس جنوبی را به طور همزمان انجام دهد.
لایه نفتی میدان پارس جنوبی در خلیج فارس در ۱۰۰ کیلومتری از ساحل عسلویه و 93 کیلومتری از منطقه عملیاتی لاوان، در مرز مشترک با قطر قرار دارد.
قطری ها سال هاست که برداشت نفت از این لایه را شروع کرده اند و شرکت های نفتی بین المللی در توسعه لایه نفتی در بخش قطری آن حضور دارند، اما تحریم ها باعث شده است تا ایرانی ها خود توسعه این میدان را انجام دهند. مرحله نخست توسعه لایه نفتی پارس جنوبی اواخر سال ۱۳۹۵به بهره برداری رسید. تأسیسات لایه نفتی پارس جنوبی شامل یک سکوی سرچاهی و یک شناور پالایشی (FPSO) است.
جانشین رئیس شناور کوروش با اشاره به اهمیت فرایند تولید، فرآورش، ذخیره سازی و صادرات در شناور فرآورشی کوروش می گوید: سنگین بودن نفت لایه نفتی پارس جنوبی نفتی با API 20 مهم ترین دلیلی است که تصمیم گرفته شد از پایانه شناور کوروش استفاده شود، زیرا هزینه انتقال این نفت سنگین با توجه به فاصله زیاد با خشکی بسیار بالا و توجیه ناپذیر است.
کوروش را سرپا نگه داشته ایم
ساکنان کوروش می گویند: اگر شناور ظاهری خوب دارد به این دلیل است که به طور مرتب، سازه های دریایی آن را رنگ آمیزی می کنیم، اگر این کار انجام نشود، به دلیل حجم بالای خوردگی در دریا سازه ها در مدت کوتاهی با خطر زنگ زدگی و خوردگی مواجه می شوند و آن زمان است که با مشکلات فراوانی روبه رو می شویم؛ البته تعمیرات اساسی پایانه هم در محل انجام می شود. می پرسیم آیا برای انجام این کارها از متخصصان خارجی استفاده می کنید، شادمان می گوید: به دلیل تحریم ها سال هاست که ایرانی ها خودشان فعالیت های مربوط به تعمیرات اساسی را انجام می دهند، شاید به دلیل تامین قطعات در ثبت سفارش آن با مشکلاتی مواجه شویم، اما این مسئله باعث نمی شود از استانداردهایمان تخطی کنیم، کار را در نهایت دقت و ایمنی انجام می دهیم.
در مرکز شناور، تانکر های ذخیره سازی و دو سمت آن هم تانک های توازن و بالانس قرار دارند. شناور از سوی 12 زنجیر غول پیکر که هر یک با طول تقریبی 750 متر (با شیب بسیار کم) روی بستر دریا قرار گرفته اند باعث ثابت ماندن FPSO در این ناحیه از خلیج فارس با عمق دریای 60 تا 70 متری می شود.
نفت را فرآورش و صادر می کنیم
تاسیسات پالایشی روی عرشه دقیقا مشابه با تاسیسات پالایشگاه های خشکی و ساحلی است. این تاسیسات شامل تجهیزات جداسازی آب از نفت، جداسازی گاز، تزریق آب، تصفیه پساب و سایر بخش های مرتبط است . این شناور طوری طراحی شده که نفت دریافتی از سکوی سرچاهی مستقر در لایه نفتی پارس جنوبی را دریافت، پالایش و ذخیره کند.
نفت از سکوی سرچاهی برای فرآورش به ماژول 14 کوروش منتقل می شود. این قسمت از عرشه مشابه یک واحد بهره برداری در بخش خشکی است؛ پس از ورود نفت به شناور، جداسازی اولیه نفت و آب انجام می شود. مراحل بعدی شیرین سازی نفت است که نمک آن گرفته و خنک سازی می شود تا با توجه به شرایط مختلف و رسیدن به دمای 40 تا 50 درجه، شرایط لازم را برای صادرات داشته باشد.
پس از اندازه گیری، مقصد بعدی تانک های ذخیره سازی صادراتی است که زیر پایمان قرار دارد. 11 تانک ذخیره سازی نفت در دو سمت شناور است که به منظور متعادل نگاه داشتن آن با توجه به میزان ذخایر نفت موجود در شناور، آب درون تانک ها پر و خالی می شود، اگر این کار انجام نشود ممکن است این سازه عظیم الجثه به هر طرف جابه جا شود. البته این را هم باید اضافه کنم که آبی که از نفت جدا می شود، پس از تصفیه، دوباره به دریا بازمی گردد؛ آب هیچ آلودگی ندارد و صاف و شفاف است.
بارگیری 44 محموله صادراتی
پس از تولید و انتقال نفت از سکوی سرچاهی مستقر در لایه نفتی پارس جنوبی به شناور کوروش، صادرات با دستور بارگیری از تهران کلید می خورد که فرایندی سخت و پیچیده است. به طور معمول در هر ساعت، امکان تخلیه 30 هزار بشکه وجود دارد و در پنج سال گذشته 44 محموله بارگیری و به مقاصد صادراتی ارسال شده است. زمان بارگیری با توجه به میزان نفت صادراتی متغیر است. به عنوان نمونه صادرات 500 هزار بشکه ای نفت از کوروش حدود 20 تا 30 ساعت زمان می برد.
قبل از اینکه به پایانه بیاییم یک محموله بارگیری شده بود و فرصت حضور در این عملیات را از دست دادیم.