۱۴۰۱ در بخش اقلام ساخت بار اول رقم خورده است.
خوانساری با اشاره به توافقنامه وزارت نفت و معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در موضوع حمایت از شرکت های دانش بنیان به امضا رسیده است، افزود: ارزش این توافقنامه افزون بر ۲ میلیارد دلار است و شامل اقلام گلوگاهی صنعت نفت می شود. در این اقلام هفت کلان پروژه تعریف شده و امکان اضافه شدن قراردادهای بعدی و کلان پروژه های بعدی توسط کارگروه مربوطه وجود دارد.
وی در توضیح مزایای این توافقنامه افزود: در قالب این توافقنامه ابزارهای حمایتی و تسهیلاتی به خصوص از طریق صندوق های مربوطه فراهم می شود. مواردی که از طریق این توافقنامه پیگیری می شود، مجوز ساخت بار اول را مستقیما از معاونت فناوری ریاست جمهوری دریافت می کنند؛ یعنی در آنجا مصوبه های مربوطه به طور مستقیم برایشان صادر و فرایند تاییدیه طی می شود. اولین مورد از 7 قرارداد حدود یک ماه پیش به ارزش دو میلیارد دلار به امضا رسید؛ البته این قراردادها قابلیت توسعه و اضافه شدن هم دارند.
خوانساری به بخش دیگری از قراردادهای دانش بنیان ها پرداخت که موضوع های پژوهشی وزارت نفت را دنبال می کنند و گفت: حدود ۸۱ قرارداد به ارزش ۷۷ میلیون دلار با دانشگاه ها و پژوهشگاه ها داریم. این پروژه ها به جز قراردادهای ساخت بار اول با وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است. در این قراردادها با وزارت دفاع حدود ۷ قرارداد به ارزش ۲ میلیارد دلار و هزار میلیون تومان است که البته در موارد دیگری ادامه خواهد داشت.
مجتمع پارس جنوبی، رتبه نخست ارتباط با دانش بنیان ها
مدیر کل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت با اعلام اینکه در موضوع ساخت بار اول در وزارت نفت، مجتمع گازی پارس جنوبی به واسطه دریافت بیشترین ابلاغیه های تولیدات بار اول و انعقاد بیشترین قراردادهای تولید بار اول مقام اول را به دست آورده است، افزود: در واقع بیشترین تعداد طرح های تولید بار اول پایان یافته در این مجموعه به عنوان کارفرما رقم خورده است و مجتمع پارس جنوبی، فعالیتی چشمگیر در میان سایر مجموعه ها داشته است که در برنامه های آتی تقدیرهای لازم را از مجموعه آنها خواهیم داشت.
خوانساری به مسئله توسعه صادرات و توسعه تجارت بین الملل برای شرکت های سازنده تجهیزات بار اول اشاره کرد و گفت: کارگروه صادرات خدمات فنی مهندسی در وزارت نفت با همکاری معاونت امور بین الملل بازرگانی وزارت نفت و معاونت مهندسی پژوهش فناوری وزارت نفت به منظور بازاریابی برای شرکت های دانش بنیان خصوصی و سازنده تشکیل شده است. در این کارگروه تسهیل گری و تنظیم گری در فرآیند تسهیل صادرات با همکاری وزارت صمت انجام می شود. سازمان توسعه تجارت و مجموعه وزارت صمت به واسطه ارتباطاتی که با مقام های کشورهای مختلف دارد، مذاکرات و کمیسیون های مشترکی را فعال نگه می دارد. در واقع وزارت نفت تلاش می کند شرکت های دانش بنیان را در مسیر صادرات پشتیبانی کند.
وی افزود: فروش ۲۰ میلیون دلار کاتالیست فقط به کشور روسیه، همکاری در پالایشگاه ال پالیتو ونزوئلا و استفاده از بیش از ۶۵ هزار قلم کالای ایرانی در این پالایشگاه، نمونه هایی از این حمایت ها بوده است. مجموعه صادرات خدمات فنی مهندسی که الان با پتروشیمی های ونزوئلا برقرار شده و پیش بینی می شود بالغ بر یک صد میلیون دلار ارزش داشته باشد نیز در همین مسیر بوده است و همچنان پیشنهادهای دیگری در کشورهای خارجی داریم که امیدواریم به نتیجه برسد.
خوانساری با تاکید بر اینکه موضوع همکاری این شرکت های دانش بنیان با کشورهای خارجی تامین تجهیزات و دانش فنی است که مستقیم از طریق خود این شرکت ها پیگیری می شود، افزود: شرکت های سازنده و دانش بنیان به طور عمده تولید داخل داشته اند و کالاهایشان مصرف داخلی داشته، اما تعدادی از این محصولات در پتروشیمی و یا پالایشگاه کشورهای دیگر قابلیت کاربرد داشته است. در بعضی از کشورها به واسطه تحریم یا هزینه های هنگفتی که استفاده از برندهای اروپایی در پی دارد، به محصولات ایرانی روی آورده اند. شرکت های ایرانی زیادی به واسطه تحریم توانسته اند تجهیزات و دانش فنی را به دست بیاورند و امروز به نوعی صادرات خدمات فنی - مهندسی را انجام می دهند.
85 قلم کالای جدید در نوبت معرفی
مدیر کل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت با اشاره به حمایت وزارت نفت در حمایت از ساخت داخل و ابلاغ دستورعمل ممنوعیت خرید کالای خارجی گفت: تاکنون افزون بر ۲۰۵ قلم کالا با ابلاغیه وزیر نفت به کل شرکت های تابعه معرفی شده و در حال حاضر حدود ۸۵ قلم کالای دیگر در دست بررسی است که در صورت تایید نهایی وزیر ابلاغ می شود. پس از ابلاغ این دستورعمل باید اجرایی شود و عدم رعایت آن تخلف محسوب و از طریق دستگاه نظارتی کنترل می شود؛ البته گاهی ممکن است موارد تخلفی در اجرای این مصوبه هم وجود داشته باشد، اما سازمان بازرسی و دستگاه نظارتی این موارد را دنبال و دلایل و مسیرهای عدم اجرای مصوبه را پیگیری می کنند.
وی با تاکید بر اینکه در بحث صادرات خدمات فنی مهندسی احیای دیپلماسی با کشورهای دیگر از طریق دستگاه دیپلماسی دولت اهمیت زیادی دارد، گفت: ارتباط دیپلماسی که در حال حاضر با روسیه، آفریقای جنوبی، آمریکای لاتین، چین و کشورهای منطقه داریم، نمونه خوبی از این تعامل و اثرگذاری است. نقشه راهی که برای روسیه تنظیم شده بسیار قوی است و بعضی از موارد آن به انعقاد قرارداد منجر شده است.
خوانساری با بیان اینکه تبادل کالاهای صنعت نفت و دانش فنی صنعت نفت و خدمات فنی مهندسی می تواند با کشورهایی که تعاملات قدیمی در حوزه نفت و گاز با آنها داشته ایم، بیشتر باشد، افزود: کتابچه ای حاوی مشخصات شرکت های سازنده و دانش بنیان داخلی تهیه شده که به زودی چاپ و در اختیار مقام های اجرایی دولت قرار می گیرد تا در مذاکرات و نشست هایی که با مقام های کشورهای دیگر دارند، در اختیار نمایندگان آن کشورها قرار داده شود. در واقع از طریق سفرا می توانیم در کشورهایی که با آنها هر فعالیت خدمات فنی مهندسی صنعت نفت داریم، ارتباط بیشتری برقرار کنیم. در این کتابچه علاوه بر شرکت های حاضر در لیست بلند صنعت نفت، شرکت هایی که دانش بنیان نیستند، ولی سازنده تجهیزات صنعت نفت هستند نیز قرار دارند.
وی در پاسخ به این سوال که هر یک از این شرکت ها در چه حوزه هایی بیشتر فعالیت داشته اند، گفت: ۴۲۰ شرکتی که در فهرست بلند صنعت نفت قرار دارند، عموما در جریان کالای مورد تایید صنعت نفت و در واقع تامین تجهیزات و ساخت تجهیزات قرار دارند و مابقی این شرکت ها پروژه های پژوهشی دارند و گاه تحقیقاتشان منتج به دانش فنی و یک محصول می شود و وزارت نفت در فرایند تجاری سازی آنها را همراهی می کند.
خوانساری با بیان اینکه عدد مشخص و دقیقی در مورد تعداد کالاها و تجهیزات بومی شده یا در نوبت ساخت داخل وجود ندارد، در مورد دلایلی این موضوع افزود: تعریف تجهیزات در بخش های مختلف متفاوت است. بسیاری از این تجهیزات در قالب یک پکیج قرار دارند یا با چند تجهیز دیگر همراه است؛ به همین دلیل ممکن است برای کل آن تجهیز یا هر قطعه آن نام گذاری و دسته بندی متفاوتی وجود داشته باشد؛ بنابراین نیاز است که آمارها بر اساس استاندارد تقسیم بندی تجهیز مورد نظر تعریف شود و یک همسان سازی وجود داشته باشد؛ با این حال از لحاظ درصدی می توان گفت که افزون بر ۸۰ درصد قطعات صنعت نفت بومی سازی شده است.
سامانه شناسایی فرایند ساخت داخل
خوانساری با اشاره به سامانه ای که در دست تنظیم است، گفت: در سامانه ای که مربوط به کالاهای ساخت بار اول صنعت نفت است، این اعداد و ارقام در یک چهارچوب قرار می گیرد و هر شرکت اصلی زیر مجموعه وزارت نفت یا وابسته، قطعات بومی سازی شده را در این دسته بندی قرار می دهند و مشخص می شود که چه قطعاتی با پشتیبانی و بیمه تامین شده، چه قطعاتی در سرویس قرار دارند یا نیازمندی های هر بخش چیست. در این سامانه که در وزارت نفت در حال پیاده سازی است، در واقع آمار کل ساخت داخل و فرایند آن قرار می گیرد و از همین طریق ارزیابی عملکرد شرکت های اصلی و تابعه نیز انجام می شود.
وی با اعلام اینکه این سامانه از ۶ ماه تا یک سال آینده کامل و به روز رسانی می شود، گفت: در این سامانه آخرین آمارهای ساخت داخل، ارزش کالای ساخت داخل، مقایسه عملکرد شرکت ها، مشوق ها و خطاهای اجرایی، ارزیابی می شوند. این سامانه در حال حاضر نهایی شده و در حال رفع آخرین ایرادهای فنی است.
این داشبورد اطلاعاتی در اختیار کل مدیران صنعت نفت قرار می گیرد و آنها می توانند علاوه بر مشاهده وضعیت شرکت خود، عملکرد سایر شرکت ها را هم بررسی کنند و در این مسیر ضمن جلوگیری از اقدام های موازی، نوعی رقابت برای ساخت داخل نیز ایجاد می شود.
مدیر کل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت در ادامه افزود: با راه اندازی این سامانه افزون بر زیرمجموعه های صنعت نفت که عملکرد خود و یکدیگر را رصد می کنند، شرکت های دانش بنیان بیرون از مجموعه وزارت نفت هم می توانند عملکرد خود را به نمایش بگذارند و با سایر شرکت ها ارتباط برقرار کنند. این فضا انگیزه ای برای ارتباط شرکت ها با هم و ایجاد فضای رقابتی می شود.
خوانساری افزود: با راه اندازی این سامانه، عمق عملکرد وزارت نفت در ساخت داخل به صورت شفاف مشخص می شود و در این میان اقلام گلوگاهی صنعت نفت هم که با معاونت فناوری ریاست جمهوری شناسایی شده اند، کامل می شود. اقلام گلوگاهی مواردی هستند که قرار است وزارت نفت با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری و یک شریک خارجی بسازد. شکل دیگر این همکاری هم این است که یک بانک و شرکت دانش بنیان داخلی با همکاری شرکت خارجی، برای ساخت این اقلام اقدام می کنند. نمونه موفق این قراردادها، ساخت مته حفاری جهت دار بود که در نتیجه همکاری معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و مجموعه شرکت دانش بنیان و وزارت نفت به نتیجه رسید.
مدیر کل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت با تاکید بر اینکه بیشترین میزان ساخت بار اول و تجهیزات هایتک در شرکت ملی نفت و محصولات بالادستی ها و تجهیزات درون چاهی و تجهیزات سر چاهی، اکتشاف و توسعه معادن و... قرار دارد، افزود: در این دوره به صورت چشمگیر از طریق اداره کل نظام تامین و تجاری سازی بحث پیاده سازی نظام کیفی مورد توجه قرار گرفته است وتلاش کرده ایم تا از ظرفیت انجمن نفت ایران استفاده کنیم.
این انجمن می تواند در شکلی چابک تر در بخش صدور گواهینامه کیفیت فعال شود. به عنوان نمونه می تواند در بخش تجهیزات ضد انفجار اقدام کند که بسیار حادثه خیز است.
وی با تاکید بر اینکه یکی از دغدغه های مهم در ساخت بار اول، کنترل کیفیت این تجهیزات است، گفت: اگر این کنترل صورت نگیرد و تجهیزات در نقاط خطرپذیر استفاده شود، می تواند حوادثی را در پی داشته باشد؛ به همین دلیل لازم است این تجهیزات گواهی ضد انفجار داشته باشند.
قبلا گواهی ضد انفجار تنها از خارج کشور تایید می شد، اما ما با حمایت از شرکت های دانش بنیان و سازندگان داخلی زمینه ای را فراهم کردیم که این گواهی نیز توسط انجمن نفت با همان استانداردهای بین المللی و نظام کیفیتی بین الملل پیاده شود.
ساماندهی کیفیت آزمایشگاه ها
خوانساری با تاکید بر اینکه با پیاده سازی این روند بسیاری از هزینه ها و زمان بندی ها کاهش می یابد، افزود: هزینه های صدور گواهی کیفیت بین الملل از خارج کشور برای شرکت های دانش بنیان سازنده داخلی قابل توجه بود که با این روند کاهشی چشمگیر دارد. از سوی دیگر فرایند گواهینامه بین المللی برای شرکت هایی که صادرات کالا دارند نیز تسهیل می شود. همچنین در حال حاضر سازمان ملی استاندارد، به عنوان مرکز اعتبار دهی بین المللی در کشور فعال است و ما به دنبال این هستیم که انجمن نفت ایران هم به عنوان مرکز ارتباط دهی بین المللی به نظام بین المللی کیفیت وصل شود. برای این هدف هم مذاکراتی انجام و مجوزها و تاییدیه هایی گرفته شده و امیدواریم در شش ماه آینده اولین تاییدیه ها برای انجمن نفت به نتیجه برسد.
وی با تاکیدبر اینکه به واسطه این تغییرات در تعیین کیفیت برنامه ای برای ساماندهی آزمایشگاه های مورد استفاده در صنعت نفت هم در دستور کار قرار گرفته است، افزود: با اینکه این آزمایشگاه ها گواهینامه ایزو 17025 بین المللی را دارند، قابلیت خدمات دهی به تجهیزات صنعت نفت را در سطح کیفیت بالا ندارند و ما مجبور شده ایم این آزمایشگاه ها را ساماندهی و پایش مجدد کنیم تا میزان حوادث را در مجموعه صنعت نفت به حداقل برسانیم. این آزمایشگاه ها عموما خصوصی و در بیرون از صنعت نفت هستند. مدیر کل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت افزود: دستورعمل این برنامه صادر شده و در مرحله تامین بودجه است و به محض اینکه تامین شود، فرایند ارزیابی ها هم شروع خواهد شد. فکر می کنم در 6 ماه آینده ما اولین فهرست آزمایشگاه های مورد تایید وزارت نفت را ابلاغ می کنیم تا چهار شرکت اصلی از آن استفاده کنند.
وی با تاکید بر اینکه با این رویکرد کلی در مورد نظام ارزیابی عملکردها، انجمن نفت به عنوان یک سرمایه مورد بازیابی قرار می گیرد و کارکردی مهم پیدا می کند، افزود: این انجمن می تواند موقعیت مستقل و چابک خود را حفظ کند و همزمان می تواند سیاست گذاری های صنعت نفت را پیاده کند.
با توجه به اینکه بنده عضو انجمن صنعت نفت ایران هستم، سیاست گذاری هایی را هم در حال تدوین داریم که برای صنعت نفت کاربرد بیشتری داشته باشد.
ایجاد نظام انگیزشی برای مدیران
خوانساری به این پرسش که بدنه صنعت نفت و مجموعه های اجرایی تا چه اندازه در رعایت این قواعد موظف هستند و این قوانین ضمانت اجرایی دارند، پاسخ داد: اگرچه اقدام های زیادی در این حوزه انجام شده، اما هنوز موضوع فرهنگ سازی ساخت داخل ضعیف است. افزون بر ۱۱۰ سال از عمر صنعت نفت که ۱۰۰ درصد وابسته به خارج از کشور بود، می گذرد، اما با تغییر در رویه های قدیمی امروز ۸۰ درصد تجهیزات صنعت نفت داخلی شده است. اگرچه این روند طولانی و زمانبر است اما فرهنگ سازی در حال اتفاق است و رویکرد مدیران و نیروهای بدنه صنعت نفت به این سمت است که به نیروها و تجهیزات و دانش داخلی اعتماد کنند. وی افزود: مدیران در این سال ها به دلایل مختلف از جمله احتمال حادثه و خدشه به روند تولید ریسک استفاده از تجهیزات ایرانی را قبول نمی کردند و الزامی هم برای این رویکرد وجود نداشت. در عین حال تاییدیه هایی برای استفاده از تجهیزات جدید لازم بود که هر کدام مراحل سختی داشتند و باعث می شد مراحل سفارش خارجی تجهیزات راحت تر باشد. به همین دلایل بود که برای کاهش این اثرها برای مدیران تصمیم گیر، یک نظام انگیزشی کارکنان صنعت نفت در بخش ساخت داخل را تنظیم و به معاونت منابع انسانی ارسال کردیم. در صورت تصویب این نظام انگیزشی در شورای عالی اداری برای مدیرانی که در بخش ساخت داخل اقداماتی اثرگذار داشته اند، ابزارهای انگیزشی پیش بینی شده است تا تشویق شوند و این مسیر پررنگ تر دنبال شود. این دیدگاه تا به حال نبوده و حتی به شکل عکس برای مدیرانی که چنین ریسک هایی داشته اند، تنبیه یا حذف اتفاق افتاده بود. خوانساری در ادامه به نقش و اثرگذاری رسانه ها در پررنگ سازی این تلاش ها و فرهنگ سازی ساخت داخل و ایجاد انگیزه برای مدیران و کارکنان پرداخت و گفت: اصحاب رسانه که در دل صنعت نفت حضور دارند، می توانند با گزارش های امید دهنده و روشنگرانه در مورد این تلاش ها، اثرگذاری زیادی داشته باشند. رسانه ها می توانند بدون هر اغراقی این اثرگذاری را در ساخت داخل و سهمی که در توسعه صنعت نفت ایجاد شده است، نشان دهند. مدیران و افراد درگیر در پروژه های اجرایی تلاش زیادی دارند، اما ممکن است این تلاش ها به خوبی دیده نشود و لازم است با در نظر گرفتن محدودیت ها این تلاش ها بازتاب داشته باشند.