چهارمین نشست تخصصی توسعه کاربرد لوله های کامپوزیت درخطوط انتقال نفت و گاز برگزار شد
نقش GRE در تولید پایدار نفت
مشعل چهارمین نشست تخصصی توسعه کاربرد لوله های کامپوزیت GRE درخطوط انتقال نفت و گاز درمرکز همایش های بین المللی پژوهشگاه صنعت نفت با حضورشرکت های زیرمجموعه صنعت نفت وشرکت های خصوصی و تولید کننده این نوع لوله های کامپوزیت برگزار شد. در این نشست تخصصی، عظیم کلانتری اصل، رئیس پژوهشگاه صنعت نفت، علی کلاکی، رئیس بازرسی و حفاظت فنی شرکت مهندسی و توسعه نفت، مصطفی ابراهیمی مقدم، رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، همچنین قادرخان بابایی، مسئول طرح کامپوزیت پژوهشگاه صنعت نفت و بزرگمهر باقری تبار، رئیس اداره بهره برداری شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون سخنرانی و مطالبی را در این حوزه مطرح کردند که مشروح آن در ادامه می آید.
لوله های کامپوزیت از محصولاتی است که درصنایع مختلف ازجمله صنعت نفت، کاربرد و اهمیت بسیار دارد؛ درتولید این محصول با ارزش، هم اکنون بازوهای علمی– پژوهشی کشوربه میدان عمل آمده اند تا درفضای تعاملی، درکنار صنایعی همچون نفت قرارگیرند و با تکیه بر دانش و توان داخلی، پیشران این حوزه باشند. به واسطه ایجاد این فضای تعاملی میان صنعت نفت و شرکت های دانش بنیان، مراکز دانشگاهی و شرکت های خصوصی توانمند درحوزه لوله های کامپوزتی، در هفته ای که گذشت، نشست تخصصی برگزارشد وعظیم کلانتری اصل، رئیس پژوهشگاه صنعت نفت در آن، بر مطالبی تاکید کرد.
تامین لوله های کامپوزیت بخشی از فرآیند تولید پایدار
رئیس پژوهشگاه صنعت نفت دراین نشست با تاکید بر رسالت پژوهشگاه صنعت نفت در یکپارچه سازی مسائل با محوریت فناوری و ایجاد فضای تعامل میان شرکت های کارفرمایی و شرکت های توانمند خصوصی افزود: تمرکز این سلسله نشست های تخصصی بر ایجاد این فضای تعاملی و حمایت از هسته های توانمند نوآوری، شرکت های دانش بنیان و دانشگاه ها با بدنه صنعت نفت است. عظیم کلانتری اصل افزود: هرچه نفوذ و استقرار فناوری بیشتر شود، فضای اعتماد هم بیشتر می شود و درفضای پسااعتماد فرصت های بیشتری برای بروز توانمندی ها و تطبیق نیازها و توانمندی ها وجود خواهد داشت. وی با اشاره به قرار داشتن صنعت نفت کشور درشرایط تحریمی و محدودیت های ایجاد شده، افزود: دراین شرایط نیاز به سرعت، شتاب و شناخت بیشتری در مورد نیازها و زمینه های فعالیت وجود دارد و ما به دنبال تسهیل دراین ارتباط و حرکت به سمت اجرایی شدن ایده ها هستیم.
کلانتری اصل افزود: تامین لوله های کامپوزیت بخشی از فرآیند تولید پایدار در کشور است که صنعت نفت به خصوص دو بخش نفت و گاز نیازهای مرتبط زیادی به این لوله ها دارند و می دانیم که لوله های فلزی برای انتقال نفت و گاز با مشکلات زیادی روبه رو هستند. پژوهشگاه صنعت نفت از حدود 8 سال قبل و در ارتباط با شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب مطالعاتی را در مورد لوله های کامپوزیت شروع کرد تا متناسب با نیاز کارفرما الزامات و نیازهای مرتبط شناسایی شوند و خوشبختانه امروز این لوله ها نتایج خوبی را نشان داده اند.
رئیس پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به برگزاری این سلسله نشست های تخصصی در پژوهشگاه صنعت نفت افزود: ماهانه یک نشست تخصصی مرتبط با مسائل عمده مرتبط با صنعت نفت با محوریت فناوری به میزبانی پژوهشگاه برگزار می شود. ما خوشحال هستیم که در فضای ایجاد شده، شرکت ها تجربیات و نیازهای خود رامطرح می کنند و این تعاملات در نهایت به نفوذ فناوری در صنعت منجر می شود. وی با تاکید بر اینکه تنها نخبگی اهمیت ندارد و باید خبرگی را دنبال کنیم، افزود: ظرفیت های زیادی برای برگزاری این نشست ها وجود دارد و تجربه نشان داده که درپایان این تعاملات، دستاوردهای خوبی برای صنعت ایجاد می شود.
اهمیت استانداردها و رویه نصب و نظارت لوله های GRE
علی کلاکی، رئیس بازرسی و حفاظت فنی شرکت مهندسی و توسعه نفت نیز درباره الزامات خطوط لوله انتقال نفت و تجربیات شرکت مهندسی و توسعه نفت مواردی را مطرح کرد و گفت: از سال 2010 در یکی از خطوط مسجد سلیمان از این لوله ها استفاده شده و به جز برخی موارد تعمیراتی محدود مشکل دیگری گزارش نشده است. همچنین در سال 2016 و 2022 در آزادگان و یکی دیگر از میادین از این لوله ها استفاده شده که تاکنون بدون اشکال استفاده می شوند. وی درباره برخی الزام های این لوله ها در طراحی خطوط لوله و فرآیندها گفت: در این مورد باید به ترکیب شیمیایی سیال، مختصات، محیط اطراف لوله و عمر لوله، خواص فیزیکی و مکانیکی لوله ها، اتصالات لوله ها و استانداردهای نصب و بازرسی توجه بیشتری صورت گیرد. کلاکی همچنین به برخی ازجنبه های اقتصادی و فنی این نوع از لوله ها هم اشاره کرد و گفت: این لوله ها در برخی شاخص ها همچون ضریب اصطکاک، افت فشار، وزن، میزان خوردگی، مقاومت در برابر مواد شیمیایی و ... امتیازهای بیشتری نسبت به لوله های فلزی دارند. این لوله ها همچنین در برابر تغییرات شیمیایی و سایشی، رطوبت و خاک، ضربه و سوراخ شدن، زلزله، فرونشست، انفجار و ترک خوردگی هم مقاومت بسیار بیشتری دارند. رئیس بازرسی و حفاظت فنی شرکت مهندسی و توسعه نفت همچنین برخی چالش های مرتبط با کاربرد این لوله ها در صنعت نفت و گاز را هم مطرح کرد و گفت: رویه ها و نهاد تایید کننده در عملیات نصب مشخص نیست و اصولا استانداردی برای عملیات اتصال تعریف نشده است. در برخی از موارد این لوله ها در اتصال با لوله های فلزی استفاده می شوند و در این مورد هم استاندارد و روش تایید شده ای وجود ندارد و اتفاقا بیشترین آسیب این لوله ها از محل اتصالات بوده است.
اطمینان در کاربرد لوله های GRE
مصطفی ابراهیمی مقد م، رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران هم دراین نشست، بخشی از مزایای استفاده از لوله های کامپوزیت را برای خطوط انتقال گاز مطرح کرد و گفت: استحکام بالا، مقاومت با خوردگی، عدم تعمیرات، عدم نیاز به حفاظت کاتدی، وزن کمتر، اجرای آسان، طول عمر زیاد و در نهایت قیمت کمتر از جمله این مزایا هستند. البته محدودیت هایی هم برای این لوله ها وجود دارد که می توان به محدودیت در قطر لوله، نفوذپذیری گاز، محدودیت های اتصال، انحطاف پذیری پایین و تردی و سختی پایین اشاره کرد. او با بیان اینکه به تازگی درخواستی مبنی بر استفاده از لوله های RTP در صنعت گاز کشور داشته ایم که خوشبختانه با توجه به روند موجود، مجوز ساخت بار اول آن دریافت شده است و امکان استفاده از این گونه لوله ها در شرکت ملی گاز ایران به جای لوله های فولادی می تواند مطرح شود. وی تصریح کرد: در حال حاضر سه شرکت در بخش خصوصی کشور در حوزه لوله های GRE فعالیت دارند و ما در جریان بازدیدهای متعدد توانمندی بالای همه این شرکت ها را شناسایی کرده ایم و مطمئن هستیم که استفاده از لوله های کامپوزیت برای خطوط لوله نفت و گاز بسیار کاربردی و مفید است.
دبی لوله کامپوزیت بیشتراز لوله های فلزی
قادرخان بابایی، مسئول طرح کامپوزیت پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان دیگر سخنران نشست تخصصی توسعه کاربرد لوله های کامپوزیت GRE درخطوط انتقال نفت و گاز، نتایج پروژه های مطالعاتی، آزمایشگاهی و عملیاتی مرتبط با طرح را مطرح و بر رفع برخی از نگرانی ها در مورد این لوله ها تاکید کرد. او با بیان اینکه درخطوط لوله زیرزمینی کامپوزیت حامل سیالات نفتی، نگرانی خاصی از ایجاد جرقه آتش زا و یا شوک وجود ندارد، افزود: انتقال حرارت بین سیال و محیط بیرون در لوله های فلزی 2.4 برابر بیشتر از لوله های کامپوزیت است؛ بنابراین لوله های کامپوزیت نیازی به عایق حرارتی ندارد. همچنین اختلاف دمای سطح داخلی و خارجی لوله برای لوله کامپوزیت 23 درجه سانتی گراد و در لوله های فلزی کربن استیل معادل 0.15 درجه سانتیگراد است و سیال داخل لوله فلزی به سرعت به دمای حریق می رسد. وی با اعلام اینکه در دمای عملیاتی 65 درجه سانتیگراد، لوله های کامپوزیت حدود 20 برابر لوله های فلزی معادل، منبسط می شود، افزود: افت فشار در لوله های فلزی 1. 3 برابر لوله های کامپوزیت بوده و با سرعت 2.2 برابر لوله های کامپوزیت در طول عمر سرویس دهی افت می کند. مهم تر اینکه دبی جریان درخط لوله کامپوزیت حدود 20 درصد بیش ازخط لوله فلزی مشابه است. خان بابایی با بیان اینکه لوله های کامپوزیت می توانند در برابر تمامی طیف سیالات خورنده مورد استفاده در مناطق نفت خیز جنوب مقاوم باشند، افزود: طبق بررسی ها وزن هر متر از لوله کربن استیل 8 اینچی 4.2برابر وزن لوله کامپوزیت 8 اینچ است. در هر کیلومتر خط لوله کامپوزیت تقریبا 63 ساپورت و در هر کیلومتر خط لوله فلزی 40 ساپورت مورد نیاز است. در عین حال لوله های کامپوزیت از نظر اثرهای زیست محیطی در مقایسه با لوله های فلزی بسیار کم ضررتر هستند. وی با اعلام اینکه هزینه های تعمیر و نگهداری شامل حفاظت کاتدی، پوشش دهی، نوارپیچی و استفاده از بازدارنده های خوردگی، ضخامت سنجی، رادیوگرافی، التراسونیک یا اشعه ایکس برای لوله های کامپوزیت موضوعیت ندارد، افزود: لوله های کامپوزیت نیازی به برنامه تعمیر و نگهداری مداوم که مستلزم تخلیه سیال و توقف بهره برداری از خط لوله است، ندارد. خان بابایی افزود: مقایسه هزینه تمام شده یک کیلومتر لوله کامپوزیت احداث شده با برآورد احداث خط لوله فلزی نشان می دهد که هزینه اجرای لوله های کامپوزیت 26 درصد ارزان تر از لوله های فلزی مشابه بوده است.
اثرگذاری لوله های کامپوزیت در کاهش هزینه ها
بزرگمهر باقری تبار، رئیس اداره بهره برداری شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون گزارشی از احداث 10 کیلومتر خط لوله غیر فلزی GRE انتقال نفت نمکی شادگان به مارون 4 و نتایج آن را ارائه کرد و گفت: با توجه به هزینه های بالای تعمیرات لوله های فولادی، در سال 1391 استفاده از خط لوله کامپوزیت بررسی شد. وی گفت: 250 مورد نشت در خطوط لوله شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون در 6 ماه نخست امسال ایجاد شد که 128مورد آن در حوزه خطوط آب و پساب، 48 مورد در حوزه خطوط جریانی چاه ها و 74 مورد در حوزه خطوط درون واحدی بود، حال در صورت استفاده از خطوط کامپوزیت از بروز مشکلات این چنینی به صورت محسوس جلوگیری می شود.
رئیس اداره بهره برداری شرکت نفت و گاز مارون گفت : هم اکنون با توجه به مشاهده مزایای استفاده از لوله های کامپوزیت در صنعت نفت، بر اساس برنامه ریزی ها قرار است حدود 35 کیلومتر از لوله های GRE برای پروژه انتقال پساب در این شرکت خریداری شود.