گسترش دامنه دیپلماسی انرژی در کشورهای منطقه
ایران و عربستان نقش آفرینان بازار پتروشیمی
مشعل دولت سیزدهم در صدر برنامه های خود، دیپلماسی بخصوص در حوزه انرژی را فعال کرده و در دو سال و اندی گذشته توانسته است موفقیت های خوبی در این حوزه به دست بیاورد. این تلاش ها، در مقابل تحریم های همه جانبه علیه ایران و صنعت نفت آن، موثر بوده و توانسته بسیاری از این تحریم ها را کم اثر و درمقاطعی بی اثر سازد. تعاملاتی که در این مدت در حوزه انرژی بین ایران و کشورهای منطقه، بویژه روسیه، چین و تعدادی از کشورهای آمریکای جنوبی حاصل شده، گوشه ای از این موفقیت های دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی انرژی بوده است. این روابط با کشورهای تاثیرگذارهمسایه ادامه پیدا کرد و جمهوری اسلامی ایران، روابط خود با عربستان سعودی را به عنوان یکی از کشورهای مهم در حوزه انرژی منطقه ازسرگرفته و این شروع همکاری با محوریت صنعت پتروشیمی بوده است. ازیاد نبریم که دو کشورایران وعربستان از تاثیرگذاران عرصه انرژی هستند.
تحریم های آمریکا علیه صنعت نفت ایران را می توان نوعی «انسداد دیپلماسی انرژی» تعبیر کرد؛ فضایی مسموم که آمریکا به موازات تحریم های گسترده، بویژه علیه صنعت نفت ایجاد کرد تا از این طریق مانع هرگونه شکل گیری تعاملات موثر در بخش انرژی شود.
توجه ایران به رقبای خود در منطقه
آنچه با روی کار آمدن دولت سیزدهم و جواد اوجی به عنوان وزیر نفت بر آن تاکید دارد، فعال سازی دیپلماسی قوی و تنظیم روابط بین الملل درحوزه انرژی است. دیپلماسی با محوریت تجارت نفت، گاز، فراورده و محصولات پتروشیمی، صدور خدمات فنی و مهندسی، همچنین تعامل با کشورهای همجوار با هدف کاهش تعرفه ها و یافتن راه حل های مناسب برای توسعه روابط، گسترش قراردادهای دو یا چندجانبه با کشورهای هدف و تشویق سرمایه گذاری خارجی، بخش مهمی از استراتژی وزارت نفت دولت سیزدهم با محوریت دیپلماسی انرژی است.
وزارت نفت در تلاش است با بهره گیری از دیپلماسی انرژی، زمینه لازم برای کاهش محدودیت بین المللی علیه ایران را فراهم سازد. در این مسیر تیم دیپلماسی صنعت نفت ایران با تکیه بر منابع عظیم نفت، گاز و پتروشیمی به دنبال نقش آفرینی بیشتر در بازارهای جهانی است. در واقع صنعت نفت ایران با توجه به افق پیش رو، برای خود به دنبال شناسایی و بهره گیری از ظرفیت های مختلف و قدرت های نوظهور اقتصادی و تعامل حداکثری برای رشد و تعامل اقتصاد و تجارت بین الملل انرژی است.
به همین دلیل و با توجه به ظرفیتی که صنعت نفت کشورمان ازحوزه پتروشیمی و شرکت های فعال در این عرصه سراغ دارد، راه تعامل با رقیب منطقه ای یعنی عربستان را در پیش گرفته و با چراغ سبز این کشور، زمینه های مختلف همکاری با عربستان طی چند ماه اخیر در دستور کار صنعت پتروشیمی ایران قرار گرفته است.
تمرکز ویژه عربستان بر صنعت پتروشیمی
عربستان سعودی به عنوان کشوری با ذخایر نفت و گاز در دنیا شناخته می شود، اما این میزان از داشته های انرژی این کشور را در صنعت پتروشیمی هم پیشرو کرده است. عربستان در حداقل یک دهه گذشته تمرکز ویژه خود را بر توسعه صنعت پتروشیمی با محوریت تکمیل زنجیره ارزش و مبتنی بر دانش و فناوری اختصاص داده است.
اتحادیه پتروشیمی و شیمیایی خلیج فارس در سال 2020 اعلام کرده که ظرفیت تولید پتروشیمی کشورهای حوزه خلیج فارس، بالغ بر175.4 میلیون تن و سهم عربستان سعودی از این میزان تولید 70 درصد بوده است. همچنین بر اساس داده های رسمی، میزان مبادلات عربستان با کشورهای حاشیه خلیج فارس، در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲۱ میلیارد دلار بوده است. صنعت پتروشیمی عربستان در همکاری با شرکت های چند ملیتی دنیا شکل گرفته و شرکت های بزرگی همچون سابیک (SABIC)، آرامکو (Saudi ARAMCO) ) و دیگر مجتمع های بزرگ پتروشیمی متعلق به شرکت های چند ملیتی در این کشور فعال هستند. عربستان سعودی، یکی از مهمانان نمایشگاه بین المللی هفدهم ایران پلاست بود و سفیر این کشور افزون بر گفت وگو با معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی از غرفه شرکت های مختلف پتروشیمی و بخصوص شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس به عنوان بزرگترین هلدینگ پتروشیمی کشور بازدید و باب گفت وگو برای انجام مذاکرات بعدی را باز کرد.
پتروشیمی، محور مذاکرات مشترک
عبدالله بن سعود العنزی، سفیر عربستان سعودی در دیدارهای مشترک به توانمندی های شرکت های ایرانی درصنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: زمینه های مشترک همکاری میان شرکت سابیک و شرکت های پتروشیمی ایران وجود دارد و امیدواریم بزودی با هماهنگی شرکت ملی صنایع پتروشیمی شاهد برگزاری دیدارها و نشست هایی میان ایران و عربستان در زمینه صنعت پتروشیمی باشیم. ایران در زمینه دانش و فناوری های نوین در صنعت پتروشیمی، پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته و ما علاقه مند به همکاری هستیم.
جواد اوجی، وزیرنفت هم در این رابطه گفت: جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، دو قدرت بزرگ منطقه ای به شمار می روند که همکاری آنها در گسترش امنیت، رونق اقتصادی و شکوفایی فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام و شکل دهی به تعاملات بین المللی و انرژی اثرگذارخواهد بود و در این راه، صنعت نفت می تواند نقش محوری در تقویت منافع مشترک اقتصادی دو ملت ایفا کند. وزیر نفت با بیان اینکه مناسبات جمهوری اسلامی ایران و عربستان در حال طی کردن روند رو به رشد و مثبتی است، اظهار داشت: ظرفیت های فراوان همکاری نزد مقام ها و مسؤولان دو کشور در تهران و ریاض در حال نمایان شدن است. اوجی با اشاره به اینکه مقام های عالی دو کشور دعوت های متقابلی برای دیدار به عمل آورده اند، گفت: ما در حال برداشتن گام هایی رو به آینده هستیم تا پیش از انجام سفر مقام های عالی دو کشور، شاهد دستاوردهای ملموس باشیم. مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم با تاکید بر اینکه فرصت های سرمایه گذاری مطلوبی درصنعت پتروشیمی ایران مهیاست و آمادگی داریم با شرکت های بزرگ پتروشیمی مانند سابیک عربستان همکاری کنیم، گفت: ایران و عربستان به عنوان دو قدرت مهم منطقه ای با دارا بودن منابع بزرگ نفت و گاز، می توانند همکاری های خود را گسترش دهند. صنعت پتروشیمی ایران، دستاوردهای ارزشمندی را تحقق بخشیده و در مسیر توسعه قرار دارد و آمادگی داریم تا با شرکت های بزرگی مانند سعودی آرامکو و سابیک همکاری کنیم.
شاهمیرزایی ادامه داد: ظرفیت های بسیار مطلوبی در بخش دانش بنیان ها و سازندگان داخلی و مجریان طرح ها و بهره برداران طرح های پتروشیمی وجود دارد و آماده همکاری با شرکت های عربستان هستیم. حسین علیمراد، رئیس کل امور بین الملل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تاکید بر اینکه صنعت پتروشیمی به دنبال گسترش بازارهای هدف است و کشورهای منطقه از جمله عربستان، ظرفیت های خوبی برای همکاری دارند، گفت: وقتی حرف از صنعت پتروشیمی در عربستان می زنیم، یکی از بزرگترین شرکت ها، سابیک است و تمام نگاه ها به هلدینگ خلیج فارس منتهی می شود. شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، تنها هلدینگ تخصصی در صنعت پتروشیمی است و توسعه های کلیدی آینده صنعت پتروشیمی از سوی این شرکت خواهدبود.
وی با اشاره به مذاکرات مشترک بین شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و مدیران صنعت پتروشیمی و سطوح بالاتر، اظهار امیدواری کرد که در آینده نزدیک، جلسه ای مشترک بین دوشرکت سابیک و هلدینگ خلیج فارس برگزار و درباره پروژه ها و زمینه های مشترک همکاری گفت وگو خواهد شد.
حضور تاثیرگذار ایران
در همین خصوص، تعدادی از شرکت های پتروشیمی در کنگره اتیلن عربستان، در شهر الخُبَر شرکت کردند که نتایج خوبی را به همراه داشت. نمایندگان پتروشیمی مارون، به عنوان یکی از مگا الفین های خاورمیانه در این کنگره حضور داشتند تا به تبادل اطلاعات و بررسی آخرین دستاوردها در عرصه های تولید و تبادل دانش فنی، آخرین وضعیت صنعت پتروشیمی و دورنمای آینده این صنعت ارزش آفرین بپردازند. یکی دیگر از شرکت های بزرگ پتروشیمی، یعنی پلیمر آریاساسول هم از نمایشگاه ایران پلاست هفدهم با سفیر عربستان دیدارهایی داشتند و زمینه های شروع همکاری و فروش محصول کلید خورده است. سفیر عربستان سعودی از تمایل شرکت های این کشور برای همکاری با شرکت های معتبر در ایران خبر داد و دو طرف برای توسعه روابط در حوزه فنی، فناوری و پلیمری تبادل نظر کردند. عبدالله بن سعود العنزی، سفیرعربستان سعودی ضمن تأکید بر روابط دوستانه کشور عربستان با ایران و همکاری های دوجانبه در بخش صنعت، ابراز امیدواری کرد که مشارکت شرکت های پلیمر عربستان با شرکت آریاساسول به دنبال این رایزنی ها رقم بخورد. همچنین قرار شد شرکت آریاساسول، برای تعامل با شرکت های مرتبط در عربستان با سفارت این کشور در تهران در تماس باشند و حالا مدتی پس از این مذاکرات، نشانه های شروع این روابط و باز شدن درهای بازار عربستان به پتروشیمی های ایران را شاهد هستیم.
اما یکی از بزرگترین مجموعه هایی که برنامه بلند مدت همکاری با عربستان را دارد، هلدینگ خلیج فارس است که در رقابت با مجموعه سابیک قرار می گیرد. شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با بیش از 60 پروژه در دستور کار و تلاشی که در حوزه فناروی و تولید دانش آغاز کرده است، به دنبال تثبیت موقعیت تجاری و اقتصادی خود در منطقه و بازارهای فرامنطقه ای است و همکاری این مجموعه با شرکت های بزرگی همچون سابیک در عربستان می تواند به این موقعیت کمک کند.
مجموعه تعامل ها و نشست ها، گفت وگوها و مذاکراتی که درحوزه دیپلماسی درصنعت نفت خاصه در حوزه پتروشیمی با کشورهای هایی چون عربستان که خود از تاثیرگذاران بازار انرژی به شمار می آید، نماد و نمودی از تلاش جمهوری اسلامی برای ایجاد روابطی در چارچوب مناسبات میان دو کشور است و انتظار می رود باگشوده شدن این پنجره، افزون بر گسترش مبادلات تجاری درحوزه مختلف صنعت نفت، روابط این دو کشور تاثیر گذار نقش آفرین درمنطقه خاورمیانه نیز بیش از پیش تحکیم یابد.