حکمت های رضوی
ویژگی های مومن
امام رضا (ع) فرموده اند: المُؤمِنُ إذا غَضِبَ لَم یُخرِجهُ غَضَبُهُ عَن حَقٍّ وَ إذا رضَیِ لَم یُدخِلهُ رضِاهُ فی باطِلٍ و إذا قَدرَ لَم یَأخُذ َاکثرَ مِن حَقّهِ؛ مؤمن هرگاه خشمگین شود، غضبش او را از حق بیرون نمی برد و هرگاه خرسند و راضی شود، خوشنودی اش او را به باطل نمی کشاند و هرگاه قدرت یابد، بیش از حق خودش برنمی دارد. (بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۵۵)
شرح حدیث
در حدیثی از امام صادق (ع) نیز کلامی به همین مضمون با تفاوت در عبارت نقل شده است. سه خصلتی که در این حدیث بیان شده، گاهی انسان را از حالت عادی و طبیعی بیرون می برد.
«غضب»، شعله ای سوزاننده و ویرانگر است که اگر مهار نشود، دین و دنیای انسان را تباه می کند و به دیگران هم آسیب می رساند و شخص غضبناک را از مرز حق و اعتدال بیرون می برد.
«رضا» و خرسندی که معمولاً درباره امور مطلوب و محبوب است، اگر بر اساس معیارهای دینی نباشد، انسان را به باطل می کشاند.
مثل اینکه اگر از کسی خوشمان می آید، این علاقه سبب می شود عیب ها و خلاف هایشان را نبینیم یا به خاطر این علاقه به گناه بیفتیم.
«قدرت» هم اگر مهار نشود، فرد را به ظلم و تعدی می کشاند.
آنچه این سه خصلت را مهار می کند، «ایمان» است. مؤمن، عنان خویش را به دست خشم نمی سپارد و اگر خشمگین شد، آن را مهار می کند. سعدی گوید:
نه مرد است آن به نزدیـک خـردمند
که بـا پیـل دمـان پیـکار جــویـد
بلی مرد آن کس است از روی تحقیق
که چون خشـم آیدش باطل نـگوید
شیوه سخن در کلام امام حسن عسکری(ع)
توجه به اهمیت تفکر و تامل قبل از صحبت کردن، می تواند به بهبود ارتباطات، پیشگیری از سوءتفاهم ها و اشتباه ها و همچنین حفظ روابط اجتماعی مفید با دیگران کمک کند و باید از اظهارات سریع و سطحی و بدون فکر پرهیز کرد.
امام حسن عسکری (ع) می فرماید: «قَلْبُ الاْحْمَقِ فی فَمِهِ، وَفَمُ الْحَکیمِ فی قَلْبِهِ».(ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۴۸۹) (اندیشه و) قلب احمق در دهان اوست، اما دهان (و سخن) عاقل در درون او. (یعنی افراد نادان ابتدا حرف می زنند و بعد به سود و زیان آن می اندیشند، برخلاف عاقل که بدون فکر سخن نمی گوید).
شرح حدیث
عبارت«قَلْبُ الاْحْمَقِ فی فَمِهِ» به این مسأله تاکید دارد که قلب یا اندیشه یک فرد احمق در دهان او قرار دارد و او بدون تفکر عمیق و دقیق، عبارات و کلمات خود را پشت سر هم و سریع و سطحی بیان می کند.به عبارت دیگر، افرادی که از هوش و عقل کمی برخوردارند، ابتدا حرف می زنند و سپس درباره مزیت و ضرر آن می اندیشند، اما افراد عاقل در تمامی سخنان خود ابتدا با دقت، تفکر کرده و سپس در صورت نیاز سخنان خود را بیان می کنند.
عبارت «وَفَمُ الْحَکیمِ فی قَلْبِهِ» نیز بیانگر آن است که دهان یک فرد عاقل و حکیم، بر اساس نیاز و به صورت سخنانی زیبا و گویا باز و این سخنان بر اساس اندیشه و تفکر عمیق ارائه می شود و عاقل، دائم با خود صحبت و تفکر می کند و برای مشکلات راه چاره می یابد.
این حدیث نشان می دهد که افراد عاقل در تصمیم گیری ها و برخورد با مسائل، قبل از اقدام، بدقت به تفکر و تعقل کافی می پردازند. آن ها سعی می کنند از مزایا و معایب احتمالی هر سخن و کاری، آگاهی کسب کرده و سپس با توجه به دانش و عقل خود، به سخن گفتن یا انجام کاری اقدام کنند. این نکته نشان می دهد که داشتن عقل و هوش و استفاده دائمی و همیشگی از آن، برای انسان بسیار ارزشمند است و معمولا تصمیم گیری های موفق بر اساس تفکر و دانش میسر می شود و اصولا فرق بین عاقل و جاهل، تفکر عمیق و دقیق آنهاست.
مشخصات سخن گفتن بدون فکر
پس از مشخص شدن اهمیت و ضرورت تفکر عمیق قبل از سخن گفتن (و هر اقدامی)، یک سوال مهم پیش می آید؛ اینکه ویژگی های سخن گفتن سریع و بدون فکر چیست و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟
سخن گفتن بدون تفکرعمیق: افرادی که به طور مداوم و سطحی سخن می گویند، بدون اینکه به موضوع، به اندازه لازم و کافی فکر کنند، عموماً نقدهای سطحی و تفکرات ناقصی را ارائه می دهند. آنها اغلب تفکر عمیق و بررسی دقیق موضوعات را نادیده می گیرند.
مطالعه و تحقیق نکردن: این افراد معمولاً وقت کافی برای مطالعه و تحقیق در مورد موضوعات صرف نمی کنند و اطلاعات خود را از منابع معتبر و مطالعات دقیق به دست نمی آورند. این کار ممکن است اطلاعات نادرست یا ناقص را منتقل کند.
بی توجهی به تاثیرها و پیامدها: این افراد به تاثیرها و پیامد صحبت های خود روی دیگران توجه نمی کنند و مسؤولیت اجتماعی و اختصاصی خود را در مورد سخنانشان، نادیده می گیرند. این مسأله می تواند به ایجاد برخی مشکلات ارتباطی منجر شود و دیگران را به خطا و اشتباه بیندازد.
نقدهای بی اساس: افرادی که بسرعت و بدون فکر صحبت می کنند، ممکن است براحتی به ارائه نقدهای بی اساس و بدون سند بپردازند. این نقدها معمولاً دلایل معقولی ندارند و می توانند به ناپایداری در محیط اجتماعی منجر شوند.
گمراهی دیگران: سخنان این افراد که سطحی و بدون فکر حرف می زنند، بی شک دیگران را گمراه می کند و باعث تردید و بی اعتمادی در مورد موضوعات مختلف می شود. این کار سوءتفاهم و برداشت های اشتباه را به دنبال دارد.
احترام نگذاشتن به نظر دیگران: افرادی که بسرعت و بدون تفکر صحبت می کنند، ممکن است به نظرات و دیدگاه های دیگران احترام نگذاشته و تمایل به بررسی و درک آنها نداشته باشند.
پس از مشخص شدن ویژگی های صحبت بدون تفکر، سوال اینجاست که پیامدهای منفی صحبت کردن سریع و سطحی و بدون تفکر و تعقل چیست؟ در ادامه به پیامدهای منفی این موضوع پرداخته می شود.
ارائه اطلاعات نادرست یا ناقص: وقتی شخص بدون فکر حرف می زند، احتمال ارائه اطلاعات نادرست یا ناقص بسیار بالاست. این کار اطلاعات غلط و اشتباه را نشر داده و ارزش و اعتبار شخص را به خطر می اندازد.
خشم و برخورد منفی: اگر کسی بدون فکر صحبت کند، ممکن است با خشم و برخورد منفی افراد دیگر مواجه شود، چون ممکن است این احساس در آنها ایجاد شود که گوینده توجهی به نظر و نیاز آنها ندارد.
تخریب روابط اجتماعی: این گونه سخن گفتن می تواند به تخریب روابط اجتماعی منجر شود. افراد ممکن است از کسانی که به این شکل صحبت می کنند، دوری کرده و روابط خود را با آنها قطع کنند.
ایجاد سوءتفاهم و اختلافات: صحبت کردن سریع و بدون فکر می تواند به سوءتفاهم و اختلاف منجر شود. چراکه شنونده ممکن است سخنان گوینده را طوری تفسیر کند که با منظور واقعی او تفاوت داشته باشد.
افزایش خطر اشتباه های حرفه ای: در مصاحیه های تحصیلی، شغلی و حرفه ای یا مذاکرات تجاری و مکاتبات حرفه ای که به دقت و صحت نیاز دارند، سخن گفتن بدون فکر می تواند عواقبی را به همراه داشته باشد.
افزایش فشار روحی شخص: افرادی که به طور مداوم و سطحی و بدون فکر صحبت می کنند، ممکن است به مرور زمان فشار روحی را تجربه کنند. این فشار ممکن است به مشکلات ارتباطی منجر شود.
به طور کلی باید گفت که توجه به اهمیت تفکر و تامل قبل از صحبت کردن می تواند به بهبود ارتباطات، پیشگیری از سوءتفاهم ها و اشتباه ها و حفظ روابط اجتماعی مفید با دیگران کمک کند، بنابراین باید از اظهارات سریع و سطحی و بدون فکر پرهیز کرد.
عطر ماندگار: بیانات مقام معظم رهبری
تجلی قدرت اسلام در فلسطین
قضایای روزهای اخیر فلسطین بویژه بمباران ها و شهادت زنان و کودکان و مردان، دل انسان را مجروح می کند؛ اما بخش دیگری از این قضایا نشان دهنده قدرت باور نکردنی اسلام در فلسطین است و با لطف و عنایت خداوند متعال این حرکتی که در فلسطین آغاز شده است، به پیش خواهد رفت و منجر به پیروزی کامل فلسطینی ها خواهد شد. (22/07/1402)