گزارش «مشعل» از واحد تصفیه هیدروژنی باقیمانده سنگین نفت خام پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند
خروج از انحصار کاتالیست
یکی از گلوگاه های اصلی واحد RCD تامین کاتالیست آن است که اعمال تحریم های ظالمانه علیه کشور، همواره استمرار و حفظ تولید را با چالش ها و موانع جدی مواجه می کرد. از این رو مدیریت شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند با هدف گره گشایی از این مهم و همسو با حفظ استقلال کشور در خصوص تولید این نوع کاتالیست، برنامه ای جدی ترسیم کرد و با اعتماد به شرکت های دانش بنیان داخلی، موفق به بومی سازی این محصول ارزشمند و راهبردی شد تا برگ زرین دیگری در مسیر خنثی سازی تحریم ها برکارنامه افتخارات صنعت عظیم نفت کشور افزوده شود. این واحد، در مهر ماه امسال، با حضور معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فراورده ها ی نفتی ایران افتتاح شد. گزارش پیش رو، شرحی است بر اهمیت و کاربرد کاتالیست واحد RCD در پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند اراک که از نظر می گذرد.
برای نخستین بار در کشور واحد تصفیه هیدروژنی باقیمانده سنگین با ظرفیت تولید روزانه 69 هزار بشکه به منظور کاهش میزان گوگرد، نیتروژن و فلزات موجود در محصول انتهای برج های تقطیر اتمسفریک و خلأ در پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند طراحی و ساخته شد. با ساخت این واحد، زمینه لازم برای تبدیل نفت کوره سنگین به بنزین و محصولات سبک تر فراهم شد. این واحد دارای دو بخش است که هر بخش آن می تواند به صورت مجزا در مدار استفاده قرار گیرد و وظیفه تصفیه هیدروژن را انجام دهد.
محصول اصلی این واحد، باقیمانده سنگین نفت خام تصفیه شده برای تامین خوراک واحد RFCC است که دیزل و نفتا نیز از محصولات جانبی واحد به شمار می رود و به واحدهای تصفیه هیدروژنی ارسال می شود. دراین واحد، سوخت کم گوگرد مورد استفاده درکشتیرانی تولید و حداکثر تا 400 هزار تن در سال قابل تحویل به کشتیرانی است.
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران در این زمینه می گوید: با توجه به خصوصی سازی که در شرکت پالایشگاه نفت اصفهان انجام شد، اجرای این طرح به تعویق افتاد و پالایشگاه شازند در ساخت کاتالیست واحد RCD پیشی گرفت و از آن می توان به عنوان یک دستاورد بزرگ در کشور یاد کرد.
به گفته سالاری، تولید این کاتالیست یک اقدام بزرگ اقتصادی برای کشور به شمار می رود که از سوی شرکت های دانش بنیان انجام شده و واحدهای دیگری نیز وجود دارد که در آینده به بهره برداری خواهند رسید. او تاکید می کند: در این حوزه نه تنها بومی سازی انجام شده؛ بلکه صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز انجام می شود و باید اذعان داشت که یک شرکت دانش بنیان، رقیب شرکت های بزرگ شده است، به طوری که بنزین در این کشورها با کاتالیست ایرانی تولید می شود و در باک خودروهایشان مورد استفاده قرار می گیرد.
تامین به موقع کاتالیست و جلوگیری ازخروج هنگفت ارز
پیش از این کاتالیست واحد RCD پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند از سوی کشورهایی مانند چین، روسیه، ژاپن و هلند خریداری و تأمین می شد. وجود تحریم ها، این پالایشگاه را برای تأمین محصول دچار مشکلاتی همچون تأمین ارز و امورگمرکی کرد، اما این شرایط به توقف تولید نینجامید و کاتالیست مذکور با تلاش و پیگیری های مستمر پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند به موقع تأمین شد تا وقفه ای برای فعالیت پیش نیاید.
اما این مسأله افزون برخروج مقادیر هنگفتی ارز از کشور بسیار زمانبر و طولانی بود. بر همین اساس پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند با تعامل و ارتباط مستمر در سطوح کارشناسی و مدیریتی با تولید کننده های داخلی، به منظور افزایش کیفیت محصولات تولیدی آنها، همچنین ادامه حمایت و خرید از شرکت های ایرانی تولیدکننده کاتالیست، ساخت واحد RCD را در دستور کارخود قرار داد. با همین هدف توانمندی شرکت های سازنده کاتالیست ارزیابی و با توجه به شاخص های مختلف، یک شرکت داخلی، برای این منظور انتخاب شد.
تأمین کاتالیست RCD از منابع داخلی در مقایسه با منابع خارجی بر اساس آخرین قراردادهای جاری و در دست اقدام پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند، موجب جلوگیری از خروج ارز به میزان هشت میلیون و 510 هزار یورو در سال می شود.
بومی سازی کاتالیست مورد نیاز واحد RCD درسال مهار تورم و رشد تولید، اقدامی بسیار مهم، راهبردی و دارای منافع زیاد برای کشور، شرکت تولید کننده و پالایشگاه ارزیابی است. همچنین مهم ترین اثر آن نیز در دسترس بودن کاتالیست و کاهش زمان در فرایند خرید است. مجید رجبی، مدیرعامل شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند در این باره می گوید: پیش از این، کاتالیست واحد RCD از طریق کشورهایی مانند چین، روسیه، ژاپن و هلند خریداری و تامین می شد.
وی بر این اعتقاد است؛ قطع وابستگی به تامین این کاتالیست، افزون بر ایجاد فضای اطمینان برای تولید مستمر و پیشگیری از پیامدهای آن، می تواند با افزایش خوراک و تغییرکیفیت خوراک، سودآوری این واحد و در کل، پالایشگاه را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. ضمن اینکه شرکت های پالایشی نظیر اصفهان یا شرکت های پتروپالایشی در دست احداث، از این واحد بهره مند خواهند بود و برای تامین کاتالیست مشکلی نخواهند داشت.
به گفته او، این واحد از نظر عملیاتی همانند قبل بوده؛ اما درصورت اطمینان به تامین به موقع کاتالیست و کیفی ترکردن آن، قابلیت تغییر نوع خوراک، افزایش خوراک واحد و در نتیجه افزایش سودآوری در این واحد وجود دارد.
مدیرعامل شرکت پالایشگاه نفت امام خمینی (ره) شازند تاکید می کند؛ به لحاظ خواص فیزیکی، کاتالیست ساخت داخل مطلوب ارزیابی شده، به این دلیل که قبل از ساخت، تمام مشخصات فیزیکی در آزمایشگاه و پایلوت مورد بررسی قرار گرفته و با راهنمایی های کارشناسان پالایشگاه، به مشخصات مورد نظر رسیده است.
خبرگان عملیاتی در کنار دانش بنیان ها
رئیس پژوهشگاه صنعت نفت نیز می گوید: تولید کاتالیست واحد RCD با همکاری زنجیره تکمیل فناوری از جمله توسعه دهنده دانش و شرکت دانش بنیان شکل گرفته است. قرار داد ۱۰ ساله این کاتالیست سبب می شود به صورت بلند مدت، این مجموعه ها در کنار هم قرار بگیرند و فعالیت های بیشتری داشته باشند.
به گفته عظیم کلانتری، در دسترس بودن شرکت داخلی، نماد توانمندی و مولفه قدرت برای جمهوری اسلامی است. نیروی انسانی کشور بسیار خوب و عملیاتی است، اما خبرگان عملیاتی و نخبگان دانشگاهی و تحقیقاتی برای توسعه دانش باید کنار سیستم های تحقیقاتی دانشگاهی قرار بگیرند تا اقدمات موثری انجام شود.
کلام آخر
پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند به منظور همکاری و هم افزایی با شرکت های دانش بنیان داخلی با اتکا به دانش و توان مهندسان و متخصصان خود و پذیرش ریسک های پیدا و پنهان ورود به این حوزه، تلاشی مضاعف را آغاز کرد تا در کنار رسالت اصلی خود، یعنی تولید پایدار و ایمن در خودکفایی اشتغال آفرینی و ایجاد امید و توان افزایی در صنعت عظیم نفت کشور نیز سهمی ویژه داشته باشد.