تولیدو تجاری سازی؛ مسیری که پژوهشگاه صنعت نفت می پیماید
ضرورت توسعه فناوری ال ان جی
مشعل پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان بازوی علمی و فناوری صنعت نفت، طی حداقل 6 دهه اخیر توانسته است سهم قابل توجهی در افزایش تولید داخلی، کاهش وابستگی به شرکت های خارجی و خام فروشی در محصولات اولیه داشته باشد. این مجموعه تلاش کرده تا در مسیر ایجاد ارزش افزوده از راه تولید و تجاریسازی فناوری، با رویکرد اصل انجام پژوهش برای توسعه و داخلی سازي فناوریهای جدید اقدام کند. این مجموعه داری چند پردیس مستقل است که هر کدام، پژوهشکده های تخصصی را در خود جای داده اند و امور تخصصی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی را رصد و پیگیری می کنند. یکی از این پژوهشکده ها، پژوهشکده توسعه فناوری های فراورش و انتقال گاز است که در سال های اخیر پروژه های مختلفی را به ثمر رسانده و دانش های فنی آنها در بخش های مختلف صنعت نفت در حال استفاده است.
پژوهشکده ای فعال
پژوهشگاه صنعت نفت در چند دهه اخیر توانسته است در توليد محصولات ارزشمندي نظير دانش فني و تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نفت، اختراع و در نهايت ارائه مقاله های معتبر در سطح بین الملل، رسالت واقعي پژوهشگاه را اجرایی کند و نه تنها در داخل کشور، نیاز شرکت ها و زیرمجموعه های صنعتی بخصوص صنعت نفت را تامین کند؛ بلکه در دوره های مختلف زمانی که شرکت های خارجی حضور نداشتند یا به دلیل تحریم ها ایران را ترک کردند، توانست نیاز صنعت به تولیدات خارجی و دانش فنی را تا حد زیادی تامین و جبران کند. پژوهشکده توسعه فناوری های فراورش و انتقال گاز به عنوان یکی از زیرمجموعه های فعال و پرکار پژوهشگاه، با هدف تحقیق و توسعه در بهره برداری بهینه و کسب دانش فنی در زمینه های تبدیل، تصفیه و انتقال گاز طبیعی، در سال 1377 تاسیس شده است. این پژوهشکده در حال حاضر از چهار گروه پژوهشی تشکیل شده است. پژوهشکده گاز در زمینه پروژه های تحقیقاتی، پایلوتی، نیمه صنعتی، صنعتی و ارائه خدمات علمی و آزمایشگاهی فعالیت می کند. تاکنون دو واحد صنعتی، هفت واحد نیمه صنعتی و 50 سیستم بنچ و آزمایشگاهی در پژوهشکده به مرحله عملیات رسیده است. همچنین تاکنون ارائه دانش فنی و طراحی 10 واحد صنعتی برای پالایشگاه ها در این پژوهشکده انجام شده است. ارائه بیش از پنجاه پتنت داخلی و خارجی، 300 مقاله در مجلات داخلی و خارجی و چهارصد مقاله ارائه شده در درس گروه های بین المللی و داخلی، از دیگر دستاوردهای علمی این پژوهشکده به شمار می رود. این پژوهشکده دارای چهار گروه فناوری های تبدیلات گاز، فناوری های تصفیه گاز، فناوری های بازیابی و تبدیل آلاینده های گاز و گروه طراحی مهندسی فناوری های گاز است که هر کدام سرگرم پروژه های کاربردی و اثرگذار هستند.
از جمله پروژه های اجرایی شده این پژوهشکده می توان به تدوین دانش فنی واحدهای بازیابی گوگرد(SRU)، فرایند تبدیل گاز به مایع(GTL) ، واحد تولید هیدروژن (HPU)، اولین فناوری ایرانی شیرین سازی گاز ( پارسی سول)، آنالیز کمی و کیفی ترکیبات گوگردی و جیوه با روش IMSو بنزین بازیافتی پتروشیمی خارک اشاره کرد.
همکاری دانشجویان در پروژه ها
با این حال درباره عملکرد این پژوهشکده با حمید گنجی، رئیس پژوهشکده توسعه فناوری های فراورش و انتقال گاز پژوهشگاه صنعت نفت گفت وگو کردیم. او درباره این مجموعه توضیح داد و گفت: پژوهشکده روی فرایندهایی که مربوط به پالایشگاه های گازی و فراورش گاز است، کار می کند و ما در این سال ها تمام فناوری های مورد نیاز پالایشگاه های گازی را بومی کرده ایم. فناوری هایی از جمله شیرین سازی گاز، نم زدایی و مرکاپتان زدایی از گاز و همچنین بازیافت گوگرد و در سال های اخیر پروژه های صنعتی را برای این واحدها اجرایی کرده ایم. یکی از آخرین پروژه ها، طرح توسعه پالایشگاه بندرعباس بود که واحد تولید هیدروژن و آمین و SRU (بازیافت گوگرد) و فرایندهای دیگر آن را اجرا کردیم. وی درباره گروه های فعال در این پژوهشکده هم گفت: چهار گروه فعال داریم که یکی از آنها گروه تبدیلات گازی است و برای تبدیل گاز طبیعی به سوخت مایع کار می کند. گروه دیگری هم روی فرایند تبدیل گاز به محصولات دیگر مثل متانول کار می کنند. گروه فناوری تصفیه گاز پژوهشکده برای واحدهای شیرین سازی گاز مورد استفاده قرار می گیرد. در این زمینه دانش فنی تولید یک حلال را داریم که به ثبت رسیده است. گنجی با بیان اینکه پژوهشکده ما خدمات فناورانه را به صنعت نفت و گاز ارائه می کند، افزود: این مرکز به عنوان یک مرجع در کشور و برای آنالیز و تست حلال های آمین مورد استفاده قرار می گیرد. گروه دیگر هم گروه SRU است که برای بازیافت گوگرد اقدام می کند و بومی سازی آن با همکاری پژوهشکده کاتالیست انجام شده است. کاتالیست این تبدیل، بومی سازی شده و شرکت های داخلی آن را تولید می کنند. رئیس پژوهشکده توسعه فناوری های فراورش و انتقال گاز پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به گروه دیگر این مجموعه، یعنی گروه طراحی و مهندسی که مهندسی همه فرایندهای مربوط به پروژه های پژوهشکده را انجام می دهد، افزود: حدود 70 نفر از اعضای این پژوهشکده، نیروی رسمی پژوهشکده هستند؛ اما در طرح میزبانی پژوهشگاه صنعت نفت، 20 دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا با پژوهشکده ما همکاری داشتند که فارغ التحصیل شده یا در آستانه آن هستند؛ اما هر ماه تعدادی دیگر از دانشجوها برای پروژه های مختلف جذب می شوند. وی افزود: سیستم آنالیز و دستگاه هایی که در پژوهشکده وجود دارد، مورد نیاز دانشجویان در پروژه هاست و آنها تمایل زیادی برای همکاری با ما دارند. درعین حال با شرکت های دانش بنیان زیادی همکاری داریم که این شرکت ها، بخش زیادی از عملیات تجاری سازی پروژه ها را اجرایی می کنند. به عنوان نمونه، شرکت دانش بنیان «فناور پارس» در ارتباط با پژوهشکده، دستگاه آنالیز ترکیبات گوگردی را در قرارداد 10 ساله، تجاری سازی کرده است.
ضرورت سرمایه گذاری برای توسعه فناوری ال ان جی
گنجی با اشاره به پروژه های فعال و در دست بررسی این مجموعه گفت: یکی از پروژه های ما تبدیل گاز به ال ان جی است که چندی قبل هم قرارداد آن را با پتروشیمی خراسان منعقد کردیم. در واقع پتروشیمی خراسان می خواهد در تابستان ال ان جی تولید کنند تا در زمستان که گاز قطع می شود، از این محصول بهره برده و مجموعه آنها تعطیل نشود. در واقع می خواهند از ال ان جی برای مصرف محدود پیک زایی در زمستان بهره ببرند. رئیس پژوهشکده توسعه فناوری های فراورش و انتقال گاز پژوهشگاه صنعت نفت با تاکید بر اینکه متولی این پروژه ها پژوهشکده است که در ارتباط با شرکت های دانش بنیان پروژه را پیش می برد، گفت: تفاهمنامه های دیگری هم برای توسعه فناوری ال ان جی در دست داریم تا این فناوری را توسعه دهیم؛ چون از رقیبمان قطر، خیلی عقب هستیم و باید برای صادرات این محصول برنامه ریزی بیشتری صورت گیرد. در پژوهشکده گاز دانش این فناوری را بومی کرده ایم؛ اما به سرمایه گذار نیاز داریم تا در سطح گسترده به نتیجه برسد. وی با بیان اینکه در حال حاضر هم شرکت فولاد ارفع برای اوج مصرف خود در زمستان برنامه تامین ال ان جی را دارد و چند پتروشیمی دیگر هم، چنین نیازی را اعلام کرده اند، گفت: برای صادرات ال ان جی مذاکراتی با مجموعه ایران ال ان جی داشته ایم؛ البته این شرکت، یک واحد صادراتی را به همراه چینی ها در قشم در دست دارند و پژوهشگاه به عنوان مشاور در این پروژه فعالیت می کند که امیدواریم زودتر به نتیجه برسد.