پژوهشگاه صنعت نفت به همراه شرکت ملی نفت ایران تدوین سیستم (WIMS) چاه های نفت و گاز را آغاز کرده است
ضرورتی به نام سیستم مدیریت یکپارچگی
مشعل صنعت نفت، به عنوان صنعتی «های تک» به آخرین تغییرات تکنولوژی و فناوری روز نیاز دارد تا بتواند همسو با تغییرات مخازن نفت و گاز، برداشت از آنها را به عنوان پایه اصلی تولیدات نفتی ادامه دهد. به همین دلیل است که تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز در دنیا همواره به دنبال ارتباط با شرکت های فناور و پژوهش محور هستند تا از این ارتباط در برداشت بیشتر و بهتر از مخازن بهره ببرند. از آنجا که بسیاری از ابزار، تجهیزات و پژوهش های کاربردی هر لحظه در حال به روزرسانی هستند، استفاده از سیستم مدیریت یکپارچگی چاه های نفت و گاز (WIMS) یکی از اقدامات مهم شرکت های بزرگ نفت و گاز در به روزرسانی و همراهی با تکنولوژی های روز دنیاست. یکی از مراکزی که تمرکزی جدی روی موضوع سیستم مدیریت یکپارچگی داشته و در ارتباط با زیرمجموعه های صنعت نفت، بخصوص شرکت ملی نفت این ضرورت را پیگیری کرده ، پژوهشگاه صنعت نفت است.
در تعریف سیستم مدیریت یکپارچگی چاه های نفت و گاز (WIMS) گفته شده که این سیستم علاوه بر اینکه تمام جنبه های فنی چاه های نفت و گاز از مرحله حفاری تا مرحله ترک میدان را پوشش می دهد ، تمام جنبه های سیستم های سازمانی از جمله فرایندها و استانداردهای تایید شده و مورد نظر سازمان را در یک سیستم هوشمند ترکیب می کند. این یکپارچگی باعث می شود، تمامی عناصر دخیل در روند اجرای کار در هر مرحله و هر سطح، با هم مدیریت شوند، ضمن اینکه این سیستم به طور مستقیم منجر به صرفه جویی در وقت و کارایی مجموعه و نفرات آن می شود.
WIMS برای چاه های نفت و گاز
برای سیستم مدیریت یکپارچه، معمولا نرم افزارهایی پیش بینی می شود. این نرم افزار، مشکلات و کارهای غیرضروری سیستم های چندگانه مدیریتی را کاهش داده و فرایندها را با یکدیگر ترکیب می کند تا به طور همزمان، تمامی الزام های خاص استاندارد، مورد پوشش قرار بگیرد.
چندی قبل اعلام شد که سیستم مدیریت یکپارچگی چاه های نفت و گاز از سوی پژوهشگاه صنعت نفت تدوین شده و این موضوع، یکی از تحولات مهمی به شمار می رود که پژوهشگاه صنعت نفت آن را پیگیری کرده و در دستور کار قرار داده است. بنا به گفته علی محمد باقری، مدیر گروه مطالعات مخازن پژوهشگاه صنعت نفت،کمتر از دو دهه است که استانداردها و سیستم های مدیریت یکپارچه چاه، بنا به ضرورت در صنایع نفت و گاز دنیا پا به عرصه ظهور گذاشته اند و با توجه به اینکه بیشتر میدان های نفتی و گازی کشور در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و تعداد چاه های تولیدی، تزریقی و متروکه با عمر بالا در این میادین افزایش یافته است، ضرورت تدوین استانداردها، دستورالعمل ها و یک سیستم جامع مدیریت یکپارچگی چاه بیش از پیش احساس می شود. وی با بیان اینکه تدوین سیستم مدیریت یکپارچگی چاه ها در پژوهشگاه صنعت نفت از چندی پیش آغاز شده ،گفت: با توجه به اینکه مدیریت یکپارچگی چاه ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، عدم پایش و بهره برداری صحیح از این چاه ها، سلامت و یکپارچگی آنها را به خطر می اندازد و به دنبال آن نیز افزایش هزینه های عملیاتی و مخاطرات صنعتی و زیست محیطی را به همراه خواهد داشت. بر همین اساس با توجه به ابلاغ ماموریت ها و راهبردهای حاکم بر فعالیت های این سازمان از سوی وزارت نفت، تدوین این سیستم در دستور کار پژوهشگاه صنعت نفت قرار گرفت.
باقری در این خصوص، به صدمات وارد شده به چاه ها نیز اشاره کرد و گفت: با توجه به آن تجهیزات چاه در سطح و زیر سطح همواره در معرض زوال ناشی از خوردگی، افزایش سن و حوادث هستند، بر همین اساس، مدیریت یکپارچگی چاه برای این گونه چاه ها در نظر گرفته می شود که در این روش، به کارگیری راهکارهای فنی، عملیاتی و سازمانی برای کاهش ریسک نشت و فوران خارج از کنترل سیالات در طول عمر چاه در دستور کار قرار می گیرد.
ضرورتی حیاتی برای چاه های کم بازده
مدیر گروه مطالعات مخازن پژوهشگاه صنعت نفت به پیامدهای نشت و فوران چاه ها نیز اشاره کرد و افزود: نشت و فوران چاه ها، از مهم ترین و خطرناک ترین پیامدهای شکست یکپارچگی چاه است که در تمامی مراحل حفاری، بهره برداری، تعمیر، تکمیل، متروکه سازی چاه های تولیدی و تزریقی نفت و گاز ممکن است اتفاق بیفتد، از این رو توسعه یک سیستم مدیریتی قابل اتکا برای اطمینان از شرایط بهینه ایمنی چاه، امری حیاتی است. برای اینکه اطمینان حاصل شود یکپارچگی چاه در طول عمر آن حفظ می شود، باید مطابق با شرایط و مشخصات چاه، تجهیزات مناسب انتخاب شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر باید در طول چرخه عمر چاه، تمامی موانع بین چاه و سازند و وضعیت آنها از لحاظ سلامت، یکپارچگی یا آسیب و احتمال نشت در فواصل زمانی منظم، بر اساس استانداردها و دستورالعمل ها مورد پایش قرار گیرد.
باقری، غربالگری چاه ها را از دیگر مواردی دانست که میتواند در طول عمر چاه ها تاثیرگذار باشد و در این باره گفت: چاه ها باید از نظر سلامت و یکپارچگی، غربالگری شده و چاه های مشکل دار نیز از لحاظ یکپارچگی و نشت مشخص شوند، همچنین راهکارهای پیشگیرانه برای چاه هایی که در آینده ممکن است با مشکل مواجه شوند نیز در دستور کار قرار گیرد. باقری به مزیت های یکپارچگی چاه ها هم اشاره کرد و گفت: آگاهی از وضعیت یکپارچگی چاه ها، شرکت ها را قادر می سازد تا اقدامات صحیح را به شیوه ای پیشگیرانه برای جلوگیری از حوادث انجام دهند، ضمن اینکه ارزیابی مستمر یکپارچگی چاه های موجود برای حفظ نرخ تولید، افزایش بهره وری و ایجاد ارزش افزوده شرکت های بهره بردار بسیار مهم است.
سیستمی مفید برای همه بخش های صنعت نفت
با توجه به رویکرد وزارت نفت مبنی بر بهبود تولید چاه ها، احیای چاه های مرده و کم بازده و تاکید بر افزایش تعداد چاه های نفت و گاز در میادین هیدروکربنی، پایش و نگهداری از این چاه ها امری ضروری به حساب می آید که تدوین سیستم مدیریت یکپارچگی چاه های نفت و گاز با همکاری زیرمجموعه های شرکت ملی نفت در همین خصوص بوده است. اجرای این سیستم در شرکت ملی نفت و زیرمجموعه های آن، همزمان با پیگیری های چندجانبه برای احیای چاه های کم بازده با کمک شرکت های فناور و دانش بنیان، به این معنی است که مجموعه صنعت نفت در این دوره قرار است بسیاری از کارهای معوقه و ناتمام؛ اما مهم در این سال ها را به انجام برساند.
به نظر می رسد، حرکت به سمت تکنولوژی و فناوری های روز دنیا در کنار منفعت برای مجموعه های بزرگ صنعتی و شرکت های نفتی برای نیروی انسانی و حتی محیط زیست هم بهتر باشد. مدیریت یکپارچگی چاه های نفتی به عنوان اصلی ترین نقطه در مسیر و چرخه بازار نفت و گاز ، از اهمیتی برخوردار است. در عین حال ایمنی کارکنان، حفظ تعادل زیست محیطی و حفاظت از دارایی های ارزشمند شرکت های نفت و گاز را هم در پی دارد.
می توان گفت، سیستم مدیریت یکپارچه از جمله مواردی به شمار می رود که ممکن است بسیاری از زیرمجموعه های اجرایی در صنعت نفت، در مقابل آن به عنوان یک تغییر ساختاری مقاومت داشته باشند؛ اما نقش فرایند و ایجاد آن در الگوهای ساختاری که در بیشتر مواقع، نمی توانیم آنها را براحتی تغییر دهیم یا تجدید ساختار کنیم، اساسی است. به همین دلیل، روند استقرار نظام مدیریت یکپارچه در شرکت ملی نفت ایران و ایجاد یک فرایند بر آن مبنا از جمله کارهای زمان بر است؛ اما قطعا نتایج مطلوبی به دنبال خواهد داشت.