گفت وگو با نخبه ای از خانواده نفت
وقتـی نفت و پزشکی به هم پیوند می خورند
مشعل در دنیای کنونی خلاقیت از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و انسان نیز برای ایجاد نشاط و حرکت رو به جلو، نیازمند نوآوری و ایده های ناب و خلاق در زمینه های مختلف است. بدون اغراق افراد دارای ذوق، قریحه و افکار نو از ارزشمندترین سرمایه های هر ملتی محسوب می شوند که از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. شرکت خطوط لوله و مخابرت نفت ایران نیز با درک این مهم که داشتن خلاقیت، ضامن موفقیت شرکت است، حمایت از ابتکارات و خلاقیت های مهندسان و کارشناسان را در دستور کار قرار داده، به طوری که اختراعات بسیاری از نخبگان این شرکت ثبت و عملیاتی شده است. دکتر مازیار ایران نژاد که در حال حاضر به عنوان کارشناس اطلاعات مدیریت شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه اصفهان فعالیت می کند، از نخبگانی است که همیشه دغدغه ایده های نو برای بهبود امور را در سر می پروراند. ثبت و عملیاتی شدن چند پروژه خلاقانه مرتبط و غیرمرتبط با صنعت انتقال نفت در کارنامه وی موجود است و اکنون به بهانه ابداع روش جدید در تشخیص پلاک های فعال و غیرفعال بیماری MS با وی گفت وگویی کرده ایم که با هم می خوانیم.
با مطالعه رزومه شما و فعالیت در حوزه های مختلف، به نظر می رسد که بخش زیادی از وقت شما صرف پردازش ایده های نو و ابتکارات و اختراعات می شود. این مسیر و روش در برنامه زندگی تان مدون و همیشگی است؟
خوشبختانه مسیر تحصیلی من در ایام دانشگاه و حتی پیش از آن به گونه ای رقم خورد که استادان و معلمانم روش تدریسی مبتنی بر تحقیق و پژوهش داشتند. در چنین فضایی میل به آموختن و پس از آن کاربردی شدن آموزش های اکتسابی، من را به سمتی هدایت کرد که خلاقانه و مبتکرانه از آموخته هایم بهره وری کنم. در حال حاضر تحقیق و پژوهش، بخش جدایی ناپذیر زندگی ام شده و در همه حال به فکر اندیشه های نو برای همه امور زندگی و کاری ام هستم.
یعنی معتقدید که فضای دانشگاه های ما مبتنی بر تحقیق و پژوهش هستند و این فضا به شما برای ارائه نوآوری هایتان کمک کرده است؟
نه. با قاطعیت می توان گفت که ضعف امروز فضای آموزش عالی کشور، نداشتن توجه کافی به پژوهش و نوآوری است و بسیاری از استعدادهای بی نظیر نخبگان مبتکر به دلیل سرخوردگی از فضای غیرکاربردی دانشگاه ها در نطفه خفه می شوند؛ اما به هر دلیلی که شاید بخشی از آن را بتوان خوش اقبالی نامید یا علاقه مندی ذاتی به نوآوری، فضای دانشگاهی برای من الهام بخش و مشوق به سمت تحقیق و ابتکار بوده است؛ البته واکاوی این مساله بسیار مفصل است و به دلیل غیر مرتبط بودن با فضای این مصاحبه، خیلی به آن نمی پردازم.
موافقم. بهانه مصاحبه ما با شما ابداع روش جدیدی در تشخیص پلاک های فعال و غیرفعال بیماری MS است.این اختراع شما چه کمکی به روند درمان بیماران مبتلا می کند؟
بیماری Multiple Sclerosis یا به اختصار MS ، سبب التهاب و تخریب میلین اعصاب مرکزی و در نهایت موجب تشکیل ضایعاتی به نام پلاک فعال می شود. فعال یا غیرفعال بودن این نوع پلاک ها، بیانگر مراحل بیماری و شدت آن است. روش استاندارد تشخیص فعال یا غیرفعال بودن پلاک استفاده از MRI به روش افزایش کنتراست، با استفاده از ماده کنتراست گادلونیوم است که در زنان باردار و بیماران کلیوی و کبدی نمی توان از این ماده استفاده کرد و نیاز به روش جایگزین است، ضمن اینکه این بیماری در زنان شایع تر و اغلب در زمان بارداری خود را نشان می دهد. در این طرح تحقیقاتی که با همکاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان صورت گرفت، از روش تصویربرداری MRI به روش حساسیت مغناطیسی استفاده شد که نیاز به ماده حاجب ندارد؛ اما به علت نزدیک بودن شدت روشنایی پلاک فعال از غیرفعال در این روش، تفکیک آنها برای چشم انسان کار بسیار دشواری است که با روشی به نام «کلاس بندی بیزین»، برای اولین بار پلاک های فعال و غیرفعال به صورت هوشمند و خودکار با دقت بالا از هم تفکیک شدند و این روش می تواند نقش مهمی در حفظ سلامت این بیماران داشته باشد.
این ابداع شما نهایی شده است؟
بله، نتایج این تحقیق در مجله Acta Rdiologica از مجلات ISI به چاپ رسیده است.
در اختراعات به ثبت رسیده از شما، اختراع سیستم مانیتورینگ از راه دور ولتاژ حفاظت کاتدیک خطوط لوله نفت و گاز از طریق GSM به چشم می خورد. این سیستم تا چه میزان در صنعت انتقال نفت و گاز کشور کاربردی است؟
در صنعت انتقال نفت و گاز، افزون بر استفاده از پوشش برای جلوگیری از خوردگی خطوط لوله، یک ولتاژ منفی برای جلوگیری از اکسیداسیون لوله مورد استفاده قرار می گیرد که در صورت قطع شدن و عبور از محدوده مجاز در سطح لوله، لوله و پوشش صدمه می بینند. معمولا پایش این ولتاژ به صورت حضور در محل انجام می شود که با گستردگی 14 هزار کیلومتر خطوط لوله نفت، کاری زمان بر است. با استفاده از این دستگاه که برای نخستین بار در منطقه لرستان از سوی بنده طراحی و مورد آزمایش قرار گرفت، از طریق GSM ولتاژ نقاط مختلف در سطح مسیر اندازه گیری و در زمان تعیین شده برای مرکز به صورت خودکار ارسال می شود.
این روش، چه مزایایی نسبت به روش قبلی دارد؟
کاهش مصرف انرژی و نیاز نداشتن به بازدیدهای دوره ای برای ثبت دستی نتایج، افزایش سرعت دسترسی واحد خوردگی به داده های همه خطوط در لحظه، جلوگیری از بی اطلاعی واحد خوردگی از وضعیت ولتاژ حفاظت کاتدیک در فاصله های بین دوره ای بازدید و همچنین حفظ جان افرادبرای عبور از مسیرهای سخت گذر از مزایای این دستگاه است.
اختراعات شما در حوزه صنعت انتقال نفت به این سیستم مانیتورینگ محدود شده است؟
نه. طبیعی است که به دلیل شرایط کاری شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران و درگیری هر روزه با آن، بخش زیادی از دغدغه ذهنی ام معطوف به این شرکت باشد. در همین حوزه طراحی و ساخت راهبری داشبورد مدیریتی منطقه اصفهان برای نخستین بار در سطح شرکت، طراحی، ساخت و راهبری نرم افزار مانیتورینگ از راه دور در مراکز انتقال نفت مارون اصفهان، طراحی، ساخت و راهبری نرم افزار مدیریت یکپارچه نوسانات لرزش توربین های سولرز، طراحی، ساخت و راهبری نرم افزار استارت و استوپ توربین های سولرز، رستون و دیزل ژنراتور، محاسبه قابلیت اطمینان توربین های سولرز و همچنین رتبه بندی مراکز انتقال نفت مارون بر اساس عملکرد نیز از دیگر اقدام ها و فعالیت هایی است که برای بهبود عملکرد سیستم های شرکت انجام شده است.
در صحبت هایتان به ساخت نرم افزار مدیریت یکپارچه دامنه نوسانات لرزش توربین های سولرز اشاره کردید. به نظر می رسد ساخت این نرم افزار، یکی از کاربردی ترین اختراع های شما باشد. ضرورت ساخت چنین نرم افزاری چگونه احساس شد؟
با توجه با اینکه یکی از چالش های استفاده از توربین های سولرز از ابتدای راه اندازی تاکنون، مشکل لرزش این توربین ها بوده، از زمان حضورم در منطقه اصفهان، همواره به دنبال بررسی این عیب و پیدا کردن روشی برای کاهش اثر آن بودم. در مرحله نخست با استفاده از نرم افزار مانیتورینگ از راه دور، امکان مانیتورینگ لرزش لحظه ای همه توربین ها در مرکز منطقه فراهم شد و در گام بعد، با ایجاد سابقه ای که از این ارقام به دست آمد، نرم افزار هم طراحی و ساخته شد. با استفاده از این نرم افزار، توربین های دارای لرزش یا در حال افزایش لرزش پیش از رسیدن به شرایط حاد شناسایی شده و با برنامه ریزی که در سطح منطقه انجام می شود، اصلاح توربین ها در دستور کار قرار می گیرد.
آزمایش میدانی و عملیاتی این نرم افزار هم موفقیت آمیز بوده است؟
در آخرین نمونه کاری که انجام شد، 8 دستگاه توربینی که در حال افزایش لرزش بودند، پیش از رسیدن به شرایط بحرانی شناسایی شدند و در طول چهار ماه، با زحمات واحد مکانیک و همکاری دیگر واحدها، از بروز شرایط بحرانی در منطقه جلوگیری شد. نتایج این کار، به مدیر خطوط لوله انعکاس داده شد که تحسین مدیر خطوط لوله و مدیرعامل را در پی داشت و بر لزوم استفاده از این دستاورد در سایر مناطق نیز تاکید شد.
به نظر می رسد مسیر پژوهش و ابتکار برای شما بی پایان است و به یقین مسائل زیادی در ذهن شما وجود دارد که پاسخ به آنها، دریچه ای نوین به جهان علم و دانش است. آینده برای شما چگونه رقم می خورد؟
خوشبختانه من مسیر را یافته ام؛ اما راه به قدری دراز و پرپیچ وخم است که نمی توان پایانی برای آن متصور بود. هر لحظه در پی کسب دانشم و امیدوار به حل مسائلی که تاکنون پاسخی برای آنها یافت نشده است. به عنوان مثال در دوره دکترا روی روش های فشرده سازی تصاویر ویدیویی کار کردم. در حوزه تصویر، فشرده سازی ویدیو به علت تغییر حرکاتی که در آن وجود دارد، پیچیده است و تشخیص حرکات و تخمین آنها بر اساس روش های ریاضی پیچیده می شود. طی سه مقاله ای که به چاپ رساندم، یک روش فشرده سازی ویدیوی جدید ارائه دادم که در حوزه بیت ریت پایین، از به روزترین استانداردهای فشرده سازی کنونی یعنی4. MP و HEVC کیفیت بهتری داشت. همچنین بر اساس همین روش فشرده سازی، یک روش فشرده سازی مقیاس پذیر نیز ارائه شد. فشرده سازی مقیاس پذیر، همان چیزی است که امروزه در دانلود تصاویر ویدیویی می بینم، یعنی مثلا اگر حجم اینترنت شما پایین است، می توانید تصاویر با کیفیت کمتر که دارای حجم کمتر است را دانلود و در غیر این صورت، تصاویر با کیفیت بالا و حجم بیشتر را دانلود کنید.
مطلبی هست که نگفته مانده باشد و بخواهید بگویید؟
جهان امروز، متکی بر علم و دانش است و هر کشوری که بتواند از اندیشه های علمی نخبگانش بهره مند شود، آینده بهتری در انتظارش خواهد بود. شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران نیز یک شرکت فنی و مهندسی است که پیوسته باید خود را با دانش های روز دنیا تطبیق دهد. این به روزرسانی علمی، مستلزم حمایت مدیران از مهندسان و کارشناسانی است که در همه مناطق کشور فعالیت می کنند و باید خلاقیت و نوآوری آنان دیده شود تا برای خلق آثار بزرگ تر، انگیزه های کلان داشته باشند.