توسعه بازارهای داخل در دستور کار صنعت پتروشیمی قراردارد
ارزش افزوده یک صنعت برای یک کشور
مشعل صنعت پتروشیمی با عبور از نیم قرن فعالیت، امروز موتورمحرک اقتصاد کشور شناخته می شود و می تواند افزون بر ایجاد جریان تولید و اشتغال، ارزآوری و درآمد قابل توجهی برای کشور به ارمغان بیاورد. این مجموعه متشکل از تعداد زیادی شرکت های خصوصی و توانسته است به عنوان یکی از بازوهای حمایتی برای صنعت نفت و اقتصاد کشورحاضر شود و افزون بر تامین نیازهای داخل، حضوری اثرگذار در بازارهای منطقه ای و جهانی داشته باشد. اقدام ها و دستاوردهای دولت سیزدهم دراین مسیر، درسال 1402 به ثمر خواهد نشست و تا سال 1402 اخبار پرامید بیشتری از صنعت پتروشیمی به گوش مردم خواهد رسید.
دولت سیزدهم از هنگام آغاز به کارخود تلاش کرد با اصلاح برخی روندها، برای پروژه های متوقف مانده و رها شده تصمیم گرفته و زمینه های لازم را برای پروژه های نیمه کاره فراهم کند. صنعت پتروشیمی با ده ها پروژه درحال اجرا و در آستانه بهره برداری، برنامه های بلند مدتی را درجهت تنوع، استقلال، تکمیل زنجیره ارزش و در نهایت کاهش خام فروشی محصولات پتروشیمی دنبال می کند.
رتبه برتر در حمایت های ارزی
صنعت پتروشیمی در حال حاضر بیش از 95 ميليون تن ظرفیت دارد و برنامه ریزی براي رسيدن به ظرفيت 135 ميليون تني، هدفي است که درآمد و اثرگذاري زيادي را براي صنعت پتروشيمي و اقتصاد ايران به همراه دارد. در حال حاضر صنعت پتروشيمي در پيشاني تامين کنندگان ارز دولت معرفي شده است و بخش قابل توجهي از واريز ارز صادراتي به سامانه نيما را پتروشیمی ها به طور منظم و هفته ای انجام می دهند. جواد اوجی، وزیر نفت ابتدای اسفند ماه گفت که صنعت پتروشیمی در سال 1400، بیش از ۱۴ میلیارد دلار به سامانه نیما تزریق کرد و امسال و تا به امروز نیز ۱۴ میلیارد دلار دیگر به این سامانه تزریق کرده است. البته با توجه به عملکرد قابل توجه شرکت های پتروشیمی، این رقم تا پایان سال تغییر می کند و به این ترتیب صنعت پتروشیمی همچنان رتبه برتر در حمایت های ارزی دولت را دارد.
دیپلماسی انرژی برای توسعه بازارهای پایدار
دولت سیزدهم در حداقل یک سال اخیر تلاش زیادی را درجهت توسعه تعاملات بین المللی و شناسایی بازارهای جهانی در میانه تحریم های مستقیم و همه جانبه داشته است. توسعه تعاملات با کشورهای همسایه و کشورهای روسیه، چین، ونزوئلا، نیکاراگوئه، ازبکستان و عمان از جمله مواردی است که در یک سال اخیر پیگیری و منجر به امضای تفاهم نامه های مشترکی شده است. از جمله می توان به تفاهم نامه بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و اتحادیه صنایع شیمیایی روسیه و صادرات اولین محموله کاتالیست های ایرانی به روسیه و افزایش بازارهای هدف صادراتی در این زمینه اشاره کرد. وزیر نفت یکی از اعضای اصلی هیئت همراه رئیس جمهور در سفر به چین و روسیه بود و تفاهم نامه ها و توافق های ارزشمندی در این دیدارهای دو و چند جانبه به امضا رسید که از سوی دولت و وزارت نفت پیگیری می شوند.
حمایت همه جانبه از دانش بنیان ها
اگرچه صنعت پتروشیمی در سال 1401 به عنوان سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» اقدام های مهم و اثرگذاری را در حوزه دانش بنیان ها و همکاری با مجموعه های فناور داخلی داشته است، اما این روند از پیش از این سال شروع شده بود. صنعت پتروشیمی در حوزه تامین تجهیزات و قطعات و دانش فنی قدم های بزرگی را به سمت کاهش وابستگی به شرکت های خارجی و تامین نیازهای خود برداشته و یکی از مهم ترین حوزه ها بومی سازی کاتالیست های پرمصرف و راهبردی پتروشیمی بوده است.
روند حمایت و همکاری مشترک صنعت پتروشیمی با شرکت های دانش بنیان و فناور و سپردن پروژه های بزرگ به آنها رو به رشد بوده است. یکی از این قدم های بزرگ و مهم در سال 1401 انعقاد 5 قرارداد و تفاهم نامه به ارزش 55 میلیون دلار برای داخلی سازی کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی بود. همچنین امضای چند قرارداد و تفاهم نامه برای ارائه دانش فنی و طراحی فرآیند و مهندسی پایه واحدهای پتروشیمی بین شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و شرکت های پتروشیمی، برنامه ریزی برای داخلی سازی 100 دردصد کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی در کشور تا پایان دولت سیزدهم از جمله دیگر اقدام ها در این عرصه بوده بوده است. درعین حال هلدینگ های بزرگ همچون هلدینگ خلیج فارس تفاهم نامه سه جانبه ای را با بانک ها و صندوق نوآوری و شکوفایی تا مبلغ 80 هزار میلیارد ریال جهت حمایت از شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه امضا کردند.
سهیم کردن درآمدهای پتروشیمی در پروژه های بالادستی
با توجه به شرایط مالی صنعت نفت و محدودیت های تامین منابع مالی پروژه ها در تحریم های همه جانبه و عدم همکاری شرکت های خارجی، صنعت نفت تلاش کرده است تا با استفاده از منابع داخلی این صنعت، پروژه های مولد و بزرگ را شروع کند. به این ترتیب بود که در نمایشگاه بین المللی نفت، گاز و پالایش و پتروشیمی، تفاهم نامه ای بین شرکت ملی نفت ایران با هلدینگ های پتروشیمی به ارزش حدود ۳ میلیارد دلار به امضا رسید. بر اساس این تفاهم نامه ها، هلدینگ خلیج فارس مسئولیت مطالعه توسعه مخزن مارون، مارون خامی و جمع آوری گازهای همراه میدان های دارخوین و غرب کارون را عهده دار شد. همچنین توافق شد تا با همکاری مالی و عملیاتی کامل صنعت پتروشیمی و شرکت ملی نفت، اجرای طرح های جمع آوری گازهای همراه NGL-3200 و NGL3100، تاسیسات پالایش گاز بید بلند خلیج فارس، پتروشیمی مارون و NGL خارگ تسریع شود. همچنین برنامه قدیمی و متوقف مانده جمع آوری گازهای همراه نفت با ورود و همکاری هلدینگ خلیج فارس شروع شد و ۸ قرارداد برای جمع آوری گازهای مشعل از سوی شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس با شرکت های ایرانی منعقد شده است. علاوه بر این موارد قرار است در همکاری و سرمایه گذاری مشترک بانک ها و هلدینگ های بزرگ داخلی، پتروپالایشگاه شهید سلیمانی و پالایشگاه مروارید مکران با سرمایه گذاری 18 میلیارد دلار اجرایی شود.
افق روشن 10 ساله
به گفته مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم اکنون ۱۰۱ طرح پتروشیمی با سرمایه مورد نیاز ۷۰ میلیارد دلار در این صنعت در جریان است و حدود ۶۷ طرح از این طرح ها فعال هستند و در صورت تکمیل این 101 طرح، ۱۰۰ میلیون تن به ظرفیت صنعت پتروشیمی افزوده می شود. همچنین بر اساس اعلام دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، سهم پتروشیمی ها از صادرات غیرنفتی در ۶ ماه نخست ۱۴۰۱ برابر با ۳۹. ۶ درصد بوده است. بر اساس این آمار 9 میلیارد و 650 میلیون دلار از 24 میلیارد و 251 میلیون دلار صادرات غیرنفتی در این مدت متعلق به پتروشیمی های کشور بوده است. صنعت پتروشیمی ایران در جریان توسعه همه جانبه قرار گرفته و این پتانسیل را دارد که بتواند اثرگذاری بیشتری بر اقتصاد داخلی و جهانی داشته باشد. به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و در افق ۱۰ سال آینده، ظرفیت تولید این صنعت به ۲۰۰ میلیون تن می رسد که سالانه ۱۸۰ میلیارد دلار ارزش افزوده برای کشور خواهد داشت و به عبارتی این صنعت نه تنها برای توسعه و ادامه برنامه های خود تامین اعتبار ریالی و ارزی می کند، بلکه ارزش افزوده ای مضاعف را برای اقتصاد کشور و جریان توسعه و اشتغال به همراه دارد.
پروژه های در نوبت افتتاح
شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سال 1401 متناسب با شرایط اقتصادی داخلی و بین المللی و عملکرد پروژه ها، اقدام به بازنگری مجوزها و طرح های پتروشیمی غیرفعال کرد تا طرح های غیرفعال تعیین تکلیف شوند. با این حال در سال 1401 تعدادی از پروژه ها ازجمله دو طرح انیدریدمالئیک پتروکیمیا ابن سینا و پتروشیمی دی آریا پلیمر خمین به بهره برداری رسیدند. چهار طرح پایین دستی صنایع پتروشیمی با محوریت اقتصاد مقاومتی و در چارچوب طرح های دانش بنیان هم با دستور محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی به بهره برداری رسید. عملیات اجرایی طرح های تولید پروپیلن از پروپان (PDH) شرکت های پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس و پتروشیمی پارس و پالایش پارسیان سپهر نیز آغاز شده است. علاوه بر این موارد، عملیات اجرایی طرح های سبزواره پتروشیمی شهید همت با سرمایه گذاری 300 میلیون یورو و به منظور تولید سالانه 1 میلیون و 75 هزار تن اوره گرانول در عسلویه، عملیات اجرایی طرح تبدیل گاز به محصولات با ارزش افزوده بالاتر (GTX) شرکت پتروشیمی تفتان آریا و پروژه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تنی پتروالفین فن آوران آغاز شد. طرح های آرتا انرژی، پارس گلایکول، آرین متانول، فاز نخست پتروشیمی هنگام، ان جی ال ۳۲۰۰ (پالایش گاز یادآوران) و پتروشیمی گچساران نیز در نوبت افتتاح تا پایان امسال و بهار 1402 قرار دارند که با بهره برداری از این طرح ها، ظرفیت اسمی صنعت پتروشیمی به حدود ۹۴ میلیون تن می رسد.