گزارش «مشعل» از سختی کار و دغدغه های تیم 28 نفره عملیات زیر دریایی شرکت نفت فلات قاره
غواصی با چشمان بسته
مرجان طباطبایی: دنیای زیبای زیر آب تنها به غواصی تفریحی کوتاه در پیچ و خم مرجان ها و ماهی ها خلاصه نمی شود. در اعماق فیروزه ای آب، کاری سخت و پرخطر به نام «غواصی نفتی» هم در حال انجام است که درباره آن کمتر شنیده ایم. وحید کوهکن حین عملیات غواصی نفتی (صنعتی و فراساحلی) یک انگشت دست خود را از دست داده و قید خسارت 2 میلیون تومانی برای این قطع عضو را هم زده است. با این حال دوباره به تیم غواصان نفتی در خارگ پیوسته و مشغول کار است. بسیاری از اعضای تیم 28 نفره عملیات زیردریایی شرکت نفت فلات قاره خاطره تلخ آن عملیات را حین برشکاری زیر آب برای بستن یک قطعه چند تنی که منجر به قطع انگشت او شد به یاد دارند و این تنها یک قاب کوچک از خطرها و آسیب های شغل غواصی نفتی در اعماق دریاست.
تولید نفت در خلیج فارس به سازه های آهنی سکوهای نفتی خلاصه نمی شود و دنیای اصلی استخراج، تولید و انتقال آن به مبادی صادرات در اعماق دریا قرار دارد و در این دنیای زیر آب، غواصان حرفه ای نفتی (صنعتی و فراساحلی) فعالیت های مهمی انجام می دهند و عهده دار بخش مهمی از کار تعمیر، نگهداری لوله، تاسيسات زير آب مانند شيرآلات سرچاهي، سکوها و شناورها، پايانه ها و اسکله ها، هدايت دکل هاي حفاري براي استقرار در مجاورت سکوها و چاه ها، جوشکاري و برشکاری، فيلمبرداري و عکسبرداري، بازرسی فنی NDT و... هستند. کارهایی سخت و نفسگیر که شرح کامل آن در قالب یک گزارش خبری نمی گنجد و از همین روست که غواصان «سقف حقوق» را برای چنین مشاغلی سخت، کافی نمی دانند.
تصویر روی جلد این شماره هفته نامه «مشعل»، رضا احمدپور را نشان می دهد که آغشته و غرق در سیاهی نفت است و تازه از یک مرحله از عملیات زیر آب، روی شناور آمده تا با کمک همکاران و به مدد گازوئیل،شاید بتواند این سیاهی را از سر و صورت خود بزداید و دوباره برای ادامه کار به اعماق 40-50 متری آب برود. عملیاتی که پس از دریافت گزارش یک نشتی در سکوی نفتی ابوذر آغاز و پیرو آن تیمی از غواصان برای پیدا کردن محل دقیق نشت نفت به این محل اعزام شد.رئیس تعمیرات زیر آب مناطق عملیاتی خارگ و بهرگان می گوید:«وقتی غواصی را زیر آب می فرستیم در واقع او را بیمار می کنیم، کار انجام می شود، سپس معالجه اش می کنیم و روی آب می آوریم.»
نفوذ مواد نفتی به لایه های پوستی بدن
در این عملیات، نشتی مربوط به خط لوله 24 اینچ و از خطوط اصلیAB و شریان های حیاتی است که نفت ابوذر را به جزیره خارگ می رساند. این دسته از خطوط در هر شرایطی در اولویت کاری قرار دارند. عمده مراحلی که این سیاهی نفت را به همراه دارد، پیدا کردن محل نشتی و سوراخ لوله های زیر دریاست.
احمدپور می گوید: گاهی برای پیدا کردن محل دقیق نشتی از جمله همین خط لوله به قدری باید دقت داشته باشیم و به لوله نزدیک شویم و به آن بچسبیم که این آغشته شدن به نفت، حاصل آن است. نفت حتی به بدن او هم نفوذ کرده است و تمیز کردن آن با گازوئیل به قیمت سوختن پوست بدن هم تمام می شود؛ همکاران دیگر هم برای تمیز کردن به کمک می آیند. این هم بخشی از کار است و گریزی هم از آن نیست. البته این سوختگی تنها در این بخش از کار خلاصه نمی شود و در عملیات نشتی گاز، این نفرات با سوختگی ناشی از گاز H2S و آب دریا (اسیدسولفوریک) و گازگرفتگی هم مواجه می شوند. پس از آنکه احمدپور به روی آب می آید، محل دقیق نشت نفت مشخص و گزارش موقعیت دقیق آن اعلام می شود. حالا برای عملیات ترمیم و تعمیر این خط لوله، شناور در نزدیک ترین محل به این خط لوله می رسد و لنگر می اندازد. اگر شرایط آب و هوایی خوب نباشد، در حالت استندبای در فاصله 500 تا 600 متری مستقر می شود و نفرات باید با یک قایق و به کرات از شناور تا محل مورد نظر در رفت و آمد باشند تا در شرایط مساعد دریا، با مستقر شدن شناور پشتیبانی کننده عملیات غواصی (به کارگیری GPSدستی و ابزار ناوبری که یکی از تخصص های ویژه سرپرست عملیات و گروه غواصان است) در موقعیت، بعد از مشخص شدن محل نشت نفت و یا گاز، گام بعدی که خالی کردن زیر خط لوله است، برداشته شود. با توجه به اینکه خط لوله ابوذر در میان گل و لای قرار دارد، باید زیر آن را با «واترجت» تا حداقل یک متر خالی کنند که همین عملیات ممکن است گاه سه تا چهار روز به طول بینجامد. این مرحله که به پایان می رسد، غواصان برای برداشتن محافظ های سیمانی روی خط وارد عمل می شوند. شکستن سیمان یا عایق های قیری و دیگر پوشش های روی خط لوله بابه کارگیری ابزار هیدرولیک به فاصله نیم متر از هر طرف باید به میزانی انجام شود که لوله کاملا صیقلی شود. اطمینان از تمیز بودن خط برای مرحله بعد که بستن کلمپس(نشت بند) است، بسیار ضروری است و وجود کوچک ترین ذره ماسه و سیمان و هر چیز دیگری کار را با مشکل مواجه می کند و غواص را به دردسر می اندازد. یکی از غواصان می گوید: در چاه 17 میدان ابوذر، پوشش سیمانی را با ابزار هیدرولیک برش زدیم و جلو رفتیم، مجبور شدیم 4 متر از پوشش سیمانی خط لوله را برداریم تا به نقطه نشتی برسیم. پس از اتمام این مرحله، ارسال ابزار و تجهیزات مختلف و شناورسازی کلمپس توسط غوص اول(تیم اول) انجام می شود که باید در محل مناسب نصب شوند و غوص دوم هم باید پیچ و مهره های آن را نصب کند و غوص سوم نیز برای سفت کردن و نهایی کردن کار به زیر آب می رود. اینها مراحلی هستند که آلوده شدن نفرات به نفت را به همراه دارد و همان داستان ابتدای عملیات تکرار می شود. برای سفت کاری کلمپس ممکن است دو یا سه تیم در چند مرحله به اعماق آب بروند. در مرحله آخر هم آزمایش تست فشار از منطقه انجام می شود. نفرات همین تیم در یک عملیات، 18 کلمپس روی یکی از خطوط لوله اصلی بسته اند؛ اگر ناحیه اتصال دو لوله باشد، پوشش سیمانی ضعیف تری دارد و سریع تر (دو تا سه روز) انجام می شود؛ در غیر این صورت گاهی کار تعمیرات 20روز هم به درازا کشیده است.
او با اشاره به حساسیت کار تیم عملیات غواصی و تعمیرات زیر آب این منطقه می گوید: یک سوراخ 3میلیمتری به اندازه یک عدس می تواند شبانه روز با فشار 30 بار در دریا تخلیه شود و چون نفت سبک است، سطح دریا را پوشش می دهد و ایجاد آلودگی می کند.