صنعت نفت همراهی با مراکز دانشگاهی و فناور برای تامین نیازهای راهبردی خود را ادامه می دهد
در مسیر توسعه بــا حـمـایت از ساخت بار اول
مشعل دانش محوری یکی از مهم ترین ویژگی ها و رویکردهای ساختاری برای صنعت نفت به شمار می رود و در سال های اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. توسعه طرح های وزارت نفت بر محور دانشی که از دل شرکت های دانش بنیان و مراکز علمی مثل دانشگاه ها و پژوهشگاه های فعال درحوزه اکتشاف، و توسعه و تولید بر می آید، به قدری اهمیت یافته که به یک راهبرد در تامین کالای صنعت نفت شده است.صنعت نفت درچند سال اخیر و در میانه تحریم و فشارهای اقتصادی، تلاش کرده است با اتکا به توان داخلی و ظرفیتی که در نیروی متخصص و فناور خود سراغ دارد، بسیاری از نیازهای فنی و اجرایی را برای اولین بار در داخل تولید کند و دراین مسیر به موفقیت هایی نیز دست یابد.
اگرچه ازسال ها قبل،موضوع ساخت داخل بسیاری از اقلام مورد نیاز صنعت نفت درهمسویی با تحقق منویات مقام معظم رهبری آغاز شده بود، اما در دولت سیزدهم، با آسیب شناسی موانع و مشکلات، همچنین برگزاری جلسات مشترک با دست اندرکاران دانشگاهی و دانش بنیان ها، مسیرهای جدیدی درجهت تحقق هرچه بیشتر این اهداف باز شد. این سیاست ها همسو با اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی درکشور کلیدخورد و در جریان قراردادهای مشترک صنعت نفت با مجموعه های فناور و دانش بنیان، بخش قابل توجهی از 14 قلم گروه کالایی مورد نیاز صنعت نفت تامین شد.
شناخت مسیر درست و حمایت های دولتی
دولت سیزدهم و وزارت نفت در این دوره تنها در سال 1400 برای اجرای مفاد بند الف تبصره 18 قانون ساخت داخل بیش از7 هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکت های دانش بنیان در زمینه طرح های تکمیلی زنجیره ارزشی، بهینه سازی مصرف انرژی، ساخت بار اول قطعات و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، تحول دیجیتال در صنعت نفت، احیای چاه های مرده یا کم بازده و کاهش فلرینگ از مسیر بانک های عامل اختصاص داد. برنامه تولید بار اول کالاهای فناورانه در قالب ماده 10 قانون جهش تولید دانش بنیان به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسیده و به منظور مقابله با تحریم های حوزه محصولات فناورانه در شهریور ماه 1398 کارگروهی با عضویت نمایندگان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت، تشکیل و آیین نامه اجرایی آن از سوی دولت سیزدهم در شهریور 1401 ابلاغ شد. در صورت تأیید کارگروه فوق الذکر، برای عقد قرارداد با شرکت های دانش بنیان به منظور تولید بار اول اقلام فناورانه تحریمی و راهبردی، الزامی به برگزاری مناقصه نیست و این مهم بدون انجام تشریفات قانونی و مقررات مربوط به برگزاری مناقصات، قابل انجام است. سقف هر قرارداد برای حوزه انرژی ۵۰۰۰ میلیارد ریال و برای سایر حوزه ها ۲۵۰۰ میلیارد ریال است. در صورت درخواست انعقاد قرارداد تولید بار اول، لازم است نامه تقاضا از سوی بالاترین مقام دستگاه اجرایی (مدیران عامل و یا رؤسای هیئت مدیره شرکت ها یا رؤسای موسسات و سازمان هایی که طرف قرارداد با شرکت دانش بنیان هستند) به دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارسال شود. در عین حال، صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت هم به منظور پوشش ريسک بازار توليد تجهيزاتی که برای بار اول در کشور تولید می شود، براي اولين بار در صنعت نفت اقدام به طراحي و اجرايي سازي قرارداد هاي خريد تضميني با عنوان قرارداد «مشارکت در تجاری سازی تولید بار اول» کرد. اين نوع قراردادها بدون در معرض ريسک قراردادن شرکت هاي بزرگ براي خريد محصولات توليد بار اول، با شرکت هاي سازنده تجهیزات حوزه نفت و گاز و پتروشیمی وارد قرارداد شده و بازار فروش را براي محصولاتي که طي دوره مورد قرارداد ساخته شده و استانداردهاي لازم را دريافت مي کنند، تضمين مي کند.
300 میلیون دلار صرفه جویی با 104 قلم کالای ساخت اولی
البته وزارت نفت این خدمت را درکنار سایر پیگیری های دائمی و مستمر خود در حوزه فناوری با قوت دنبال کرده است، به نحوی که چندی قبل معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری اعلام کرد که وزارت نفت در صدر تولید کالاهای راهبردی و دانش بنیان کشور قرار دارد و از این جهت از وزیر نفت تشکر کرد. در واقع معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری بابت کسب رتبه نخست در دوره سوم اجرای برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» از وزیر نفت قدردانی کرده است. همچنین وحیدرضا زیدی فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری که مسئول پیگیری این پرونده های فنی و تخصصی در صنعت نفت است، می گوید تاکنون ۱۰۴ پروژه ساخت بار اول با صرفه جویی ارزی ۳۰۰ میلیون دلار تعریف شده است. معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری با بیان اینکه از سوی وزارت نفت ۱۰۴ پروژه ساخت بار اول تعریف و به کارگروه تولید بار اول معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری ارسال شده است، گفت: با اجرای این پروژه ها هزینه تأمین کالا نسبت به نمونه خارجی ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش می یابد و سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور حاصل خواهد شد. وی با تأکید بر اینکه تبیین سیاست های راهبردی قوی برای تحقق اقتصادی مقاومتی در وزارت نفت به رفع بخش عمده ای از وابستگی های فناوری به کشورهای غربی در زمینه نیازمندی های فناورانه تجهیزات صنعت نفت منجر شده است، اظهار کرد: این سیاست ها توانسته است به مقدار قابل ملاحظه ای روی خنثی کردن تحریم های بین المللی مؤثر واقع شود. زیدی فرد از جمله سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های مرتبط با تولید بار اول اقلام راهبردی در صنعت نفت را تشکیل کارگروه تولید بار اول در سطح مدیران ارشد وزارت نفت به منظور تسهیل و رفع موانع اجرای قراردادهای ساخت بار اول در شرکت های اصلی و تابع وزارت برشمرد و گفت: طی ابلاغ وزیر نفت درباره پروژه های تولید بار اول تعداد ۱۰۴ پروژه ساخت بار اول تعریف و به کارگروه تولید بار اول معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری از سوی وزارت نفت ارسال شده است که با اجرای آنها هزینه تأمین کالا به ۳۰ تا ۶۰ درصد نمونه خارجی کاهش می یابد، همچنین با به سرانجام رسیدن این طرح ها سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور حاصل خواهد شد که در شرایط تحریم رقم قابل توجهی است.
معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری ادامه داد: از ۱۰۴ پروژه یادشده تعداد ۳۷ پروژه به مبلغ ۳۲ میلیون دلار تا مهر ۱۴۰۱ قرارداد امضا شده و تعداد ۱۹پروژه تأیید شده و در مرحله پیگیری امضا قرار دارد و بقیه از سوی کارگروه تولید بار اول در وزارت نفت در حال بررسی است.
زیدی فرد، تدوین دستورالعمل ها و آیین نامه ها به منظور تسهیل ورود شرکت های دانش بنیان به صنعت نفت، تخصیص امتیاز ویژه به شرکت های دانش بنیان برای ورود به فهرست بلند منابع دستگاه مرکزی وزارت نفت، همچنین افزایش قابل توجه شرکت های سازنده و دانش بنیان در فهرست بلند منابع دستگاه مرکزی به دو هزار و ۱۱ شرکت سازنده و دانش بنیان را از دیگر سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های مرتبط با تولید بار اول اقلام راهبردی در صنعت نفت اعلام کرد. به گفته معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری،کنترل و پایش خریدهای خارجی دارای مشابه تولید داخل و ابلاغ ممنوعیت خرید خارجی فهرست بیش از ۲۰۰ قلم کالای صنعت نفت افزون بر کنترل و پایش وزارت صمت، ایجاد بانک اطلاعاتی نیازمندی ها، نظارت و پایش بر پیشرفت و تعمیق ساخت داخل در سامانه کالای نفت و پیاده سازی پایلوت آن در چهار شرکت تابع وزارت نفت برای اجرای نهضت ساخت داخل صنعت نفت، همچنین برقراری ارتباطات مستمر و تشکیل نشست های هم اندیشی با انجمن های مرتبط با صنعت نفت و ارتباط با پارک های علم و فناوری در سطح کشور از طریق بازدیدهای دوره ای برای شناسایی ظرفیت های موجود در آنها از سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های دیگر مرتبط با تولید بار اول اقلام راهبردی در صنعت نفت است.
باید توجه داشت که تأمین تجهیزات و فناوری های کلیدی موردنیاز صنایع کشور باتکیه بر توان شرکت های دانش بنیان، یکی از راهبردهای اصلی برای تحقق اقتصاد مقاومتی،مقابله با تحریم های ظالمانه غرب،رفع وابستگی و حفظ عزت و استقلال کشور است. این را هم نباید از نظر دور داشت که همکاری صنعت نفت، دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و فناوری برای ساخت بار اول تجهیزات حیاتی و راهبردی صنعت نفت همراه با کنار زدن وابستگی ها می تواند به طور مستقیم در توسعه صنعت نفت وکمک به رونق هرچه بیشتر اقتصاد کشور تاثیر گذار باشد.