زمان طلایی عملیات
در تمام این عملیات، زمان نقش مهمی دارد و کار باید با سرعت تمام انجام شود. زمانی که بهترین حالت آن ممکن است تا یک هفته هم به طول انجامد. این یک هفته را ضربدر تعداد ساعاتی کنید که غواص باید در زیر آب بماند. یکی دیگراز غواصان می گوید: در کار تعمیرات خطوط با توجه به قطر لوله و عمق می توان زمان زیر آب ماندن را تخمین زد. تجربه این را می گوید که تعمیرات نشت در یک خط لوله 24 اینچ حدود یک هفته زمان نیاز دارد. البته میادین نفتی منطقه شمال خلیج فارس از میدان های جنوب خلیج فارس (سیری و لاوان) قدیمی تر و نیازمند کار، نگهداری وتعمیرات بیشتر است.
بیماری های نگران کننده غواصی
اردشیر ضابطی، رئیس تعمیرات زیر آب مناطق عملیاتی خارگ و بهرگان که با 37 سال سابقه، فعالیت خود را از سال 1364 در شرکت نفت فلات قاره آغاز کرده و در مناطق مختلف لاوان، سیری و... فعالیت داشته است، زمان زیادی تا بازنشسته شدن ندارد و از قدیمی ها و معدود نفرات با تخصص کامل در این حرفه است، می گوید: عمق دریا در منطقه عملیاتی لاوان بیشتر است، اما وقتی بیشتر از 50 متر می شود، به دلیل لزوم تغییر شیوه عملیات غواصی وتغییر گاز تنفسی و نیاز به تجهیزات ویژه، انجام عملیات به پیمانکار سپرده می شود. عمق در اینجا 40 تا 53 متر است و توسط نیروهای فلات قاره انجام می شود. او از دیگر تفاوت های کار در این منطقه را محدودیت دید آب در خارگ و بهرگان می داند که بسیار کمتر از دیگر مناطق عملیاتی فلات قاره است و غواص باید مهارت زیادی داشته باشد، چون عمق بیشتر است، احتمال خطرات و بیمار شدن هم بیشتر است. برای جذب این رشته ابتدا تخصص فنی و مهندسی مهم است و غواصی در مرحله بعد قرار دارد. کسانی جذب می شوند که فارغ التحصیل رشته های برق و مکانیک و فنی باشند و یا تخصص هایی چون جوشکاری، برقکاری، بازرسی فنی داشته باشند. ضابطی با اشاره به مخاطرات این نوع از کار توضیح می دهد: یک نفر می گفت شما از کوسه و حیوانات خطرناک نمی ترسید؛ گفتم چرا می ترسیم، ماری در زیر دریا هست که اثر سم آن 400 برابر مار کبری است. خروس ماهی هست که اگر دست روی آن بگذارید، ممکن است حتی روی آب هم نرسید، اما تمامی اینها ممکن هست 5 درصد از دغدغه ما را شامل شود.95 درصد آن نگرانی از بروز بیماری های غواصی است. کار غواصی اینگونه انجام می شود؛ وقتی غواص را زیر آب می فرستیم، در واقع او را بیمار می کنیم، کار انجام می شود، سپس معالجه اش می کنیم و روی آب می آوریم یا با به کارگیری از اتاق فشار غواصی روی شناور پشتیبانی غواصی نیتروژن اضافی را که در خون غواص حل شده، خارج می کنیم تا بتواند شرایط اقامت فشار اتمسفریک سطح دریا را تحمل کند و دچار عوارض بعدی نشود. غواص وقتی زیر آب می رود، هوایی که تحت فشار تنفس می کند، وارد گردش خونش می شود، برابر قوانین گازها (قانون هنری گاز تحت فشار در مایع حل می شود) و اسیدوز خون بالا می رود؛ از آن طرف اگر سریع به سطح آب بیاید با انبساط گاز، انسداد عروق ایجاد می شود، یعنی اگر یک غواص سرعت 30 پا در دقیقه را رعایت نکرده باشد و بالا بیاید، یکی از عروقش در چشم، قلب یا ریه پاره می شود. دقیقا همانند نوشابه در بسته ای که آن را تکان داده و باز کرده باشید. در خون غواص هم همین اتفاق می افتد. وقتی شما تحت فشار تنفس می کنید، بخشی از آن هوای تنفسی وارد گردش خون و مثل مایع حل می شود که بیماری های حاصله در این رابطه با غواصی حرفه ای و عمق زیاد عجین است.
یک مطالبه قابل تامل
با شرح سختی کار این تیم عملیاتی به عنوان یکی از بخش های صنعت نفت باید حق داد که مطالبه برداشتن سقف حقوق حداقل از مزایای شغلی و تخصصی آنان از خواسته های آنها باشد؛ موضوعی که در بخش های مختلف گفت و گو از سوی آنها مورد اشاره قرار گرفت. ضابطی که کمتر ازیک سال دیگر بازنشسته می شود و در میان صحبت های خود به مشکل سقف حقوق می پردازد و می گوید: برای کارکنان عملیات و سکوها تا 50 درصد حقوق زیر سقف می رود. اگر الان هم اینجا مانده ام، به خاطر عشق و علاقه به کار است. همسرم می گوید اگر به تو حقوق هم ندهند، باز به این کار و حرفه ادامه می دهی. سرپرست تیم عملیات دریا و رئیس تعمیرات زیر آب در ادامه با اشاره به اینکه یکی از عوامل مهم در کاهش انگیزه نفرات، سقف حقوق است، می گوید: با اجرای این طرح بسیاری از کارکنان زحمتکش صنعت نفت مظلوم واقع شدند. او به بیان بخش دیگری از سختی کار خود می پردازد و می گوید: با توجه به راهبردی بودن موقعیت منطقه عملیاتی خارگ، وقتی یک خط لوله سوراخ شود با هر روشی باید آن را ترمیم کنیم. سال گذشته همین موقع در دوره کرونا عملیاتی را که باید با تیم حداقل ۸ نفره انجام می شد، به دلیل ابتلای همکاران به کرونا تنهایی انجام شد تا خط لوله تعمیر شود. با وجود تمامی این شرایط سخت برای کارکنان اقماری و مناطق عملیاتی متاسفانه از فوق العاده غواصی، اضافه کار و حق سکو خبری نیست. او می گوید: این موارد برای من مشکل مدیریتی ایجاد کرده است؛ به نحوی که تنهابا به کارگیری حس علاقه مندی به کار و ایثارگری کارکنان ازتوان عملیاتی آنها بهره گرفته می شود و هیچ انگیزه مالی و پاداش اضافه کار و... شامل برخی همکاران و سرپرستان متخصص با تجربه وقدیمی که مشمول سقف حقوق شدند، نمی شود. اگر قرار بود مثل دیگر کارکنان حقوق دریافت کنم که در دریا کار نمی کردم. حقوق ما فرقی با افراد ثابت روی خشکی ندارد. وقتی با فعالیت و عملکرد مناسب، ارزشیابی خوب گرفتیم، چرا باید با سایر کارکنان غیرعملیاتی یا حاضر در خشکی برابر باشیم؟ آیا این عدالت است که حقوق من با کسی که 22 سال بعد از من آمده، برابر باشد؟ برابری همه جا عدالت نیست.
تجربیات کاری و خطرهایش
او در ادامه از تجربه تلخ خود در سال 92 می گوید که سختی و حساسیت کار به شکلی بود که روزانه تنها 4 ساعت می خوابیدیم وکار در عمق زیاد کمی بالاتر از50 متر انجام می شد. در چنین شرایطی بیماری های غواصی و معالجه و اتاق فشار، ضروری ترین موارد برای غواصی در کار محسوب می شود. از کوسه 3 متری، 3 درصد دغدغه داریم، 97 درصد دغدغه برای این بیماری هاست که راحت می تواند ما را فلج کند. شب که می خوابیم، نگران جان کارکنان خود هستیم؛ آثار ازت در خون تا 4 ساعت بعد نمایان می شود. جداول معالجاتی حداقل 7 ساعت است. اگر یکی از اعضای تیم پس از عملیات بگوید پایش خواب رفته، باید سرپرست او را سریعا به اتاق فشار ببرد و اگر این موارد از سوی نفرات به سرتیم گزارش نشود، ممکن است باعث فلج شدن آنها شود. یکی از غواصان تجربه تلخ خود را برای یافتن اجساد سقوط هلیکوپتر در جزیره خارگ توضیح می دهد که تابستان ۹۵ وقتی هلیکوپتر سقوط کرد، از شانس ما 30 متر به پایین تر تاریک و دید آب بسیار کم بود که در چنین شرایطی غواص دچار پانیک می شود. مثل اینکه دست را محکم روی چشم بگذاریم و بخواهیم دنبال جسد بگردیم. یک چراغ قوه روی چشمش می گذاشتیم تا نوری ببیند و به حالت عادی بازگردد؛ با وجود این باید در این عملیات می رفتیم و از زیر آب اجساد را بالا می آوردیم .با این وجود قطعه موثری که پیدا کردیم، ارتفاع سنج هلیکوپتر بود.
کوسه ها، میزبانان خطرناک زیر آب
با توجه به قدمت وفرسودگی خطوط لوله و سکوهای نفتی در منطقه عملیاتی خارگ و بهرگان، عمده ترین کار که در این دو منطقه وجود دارد، تعمیر خطوط لوله دریایی است. تیم های عملیاتی خارگ و بهرگان در 5 سال گذشته حدود 69 مورد تعمیر خطوط لوله تنها در حوزه میدان نفتی درود و ابوذر انجام داده اند و با یک حساب سرانگشتی با مجموعه عملیات انجام شده در فیلدهای ابوذر ودرود در این مقطع حدود۳۰میلیون دلار صرفه جویی ارزی شده است و اگر این فعالیت ها از سوی خارجی ها انجام می شد، هزینه زیادی را به صنعت نفت تحمیل می کرد. ضابطی می گوید: متاسفانه در محدوده خارگ، معمولا خطوط لوله مدفون هستند و دید در زیر آب کم است. غواص باید خیلی شجاع باشد که با دید کم یا در مواقعی در دید صفر بتواند کار کند. در بسیاری از محدوده های زیر آب، ما چشم بسته کار می کنیم. در شرایط کار با چشمان بسته، دست هم را می گیریم و با علایم دست کار و عملیات را دنبال می کنیم. البته به این بخش از سختی کار باید سرمای آب، مواج بودن دریا و حمله موجودات دریایی همچون کوسه ها را هم اضافه کرد. امید قابضی، 38 ساله که اهل گچساران و با مدرک مهندسی نفت،از غواصان جوان تیم است، می گوید: در شرایط تاریکی و عمق زیاد که باید با چشم بسته کار کنیم، هر میزان از زمان تاریکی و دید کم در زیر آب می گذرد، احساس سرگیجه به غواص دست می دهد و چشم ها تمرکز را از دست می دهد. باید حتما حالت شوک ایجاد شود تا عادی شویم. عمق هم زیاد است. در عمق بیش از 40 متر دچار آثار ناشی از ازت می شویم. تاثیر آن در بدن غواصان به این شکل است که دچار خوشی زیاد، ترس کاذب یا فراموشی و گیجی و یا حس اعتماد به نفس بالا می شویم. مثلا وقتی روی آب می آییم، می خندیم. گاهی نمی دانیم در چه موقعیتی قرار داریم، پایین یا بالا کجاست. به اندازه هر 5 متری که پایین می رویم تغییرات زیادی در سیستم تنفسی، همچنین هوش و حواس ایجاد می شود. به خاطر همین پایین تر از عمق 50 متر مخلوط تنفسی تغییر می کند و هلیوم/ اکسیژن می شود. جذب هلیوم بیشتر از ازت است؛ به گونه ای که هشت برابر بیشتر جذب خون می شود و به همان نسبت هم خارج می شود. اگر بخواهیم تاثیر این عمق در کار غواصی را بهتر متوجه شویم، باید بدانید که این عمق 165 پاست و این مسافت از سوی غواص حدود کمی بیش از 2 دقیقه طی می شود. طولانی شدن این زمان باعث حل شدن نیتروژن در بافت بدن می شود که مطابق برنامه باید منتظر باشد تا جریان عادی خون را طی کند، در غیر این صورت مرگ یا فلج اندام و دیگران خطرات در انتظارشان است. در غوص های گاز مخلوط هم خطرهای دیگری است و براساس برنامه باید گاز حل شده اضافی در بافت به آرامی و از طریق جریان خون به ریه ها منتقل و با بازدم خارج شود که بخشی از آن باید در اتاق فشار دنبال شود و میزان گاز درون بافت های بدن، به حالت تعادل در سطح آب برسد. سالار کیان زاد هم با اشاره به سختی کار توضیح می دهد: غواصی صنعتی و فراساحلی دشواری های متنوع جسمی و روانی ایجاد می کند و در صورت رعایت نکردن اقدام های ایمنی و نداشتن آموزش های کافی می تواند تهدیدی برای جان ما باشد. او با اشاره به استرس بالا در این کار می گوید: غواصان حرفه ای باید توانایی آرام ماندن تحت فشار را به دست بیاورند و در محیط های متفاوت و چالش برانگیز و دشوار که دید و ارتباط به سختی ممکن است، فعالیت کنند.
تعمیرات نفسگیر آنلاین در اعماق آب
ضابطی در ادامه به انجام کار آنلاین روی خطوط نفتی بدون بستن خط نفت اشاره می کند و می گوید: تعمیرات آنلاین خط، از ویژگی خاص تیم عملیات دریایی است که با مهارت و تجربه غواصان خارگ حاصل شده است.
او توضیح می دهد: به منظور متوقف نشدن تولید نفت و با وجود ریسک بالای کار برای ما، در فیلد ابوذر روش تعمیرات آنلاین خط بدون توقف تولید را امتحان کردیم و از آن پس این شیوه را در مواردی انجام می دهیم. به این صورت که در یک مورد نشت خط لوله ابوذر با وجود تداوم تولید، جداسازی آب و نفت در سکو کاهش داده می شود که به این ترتیب در زمان تولید، آب پایین و نفت بالاتر قرار گیرد و با توجه به اینکه محل نشتی و سوراخ ها معمولا کف لوله و در ساعت 5 و 6 خط است، خط تولید را دو فاز کردیم و در حالی که خروج آب با فشار در حال انجام بود، تعمیرات خط را انجام دادیم.