نگاهی به سهم چشمگیر فناوری و پژوهش  در کاهش اثرهای محیطی و طبیعی

نقش پژوهشگاه نفت در کاهش خوردگی

مشعل    در دنیای امروز پژوهش و فناوری و استفاده از فناوری های روزآمد، یکی از مهم ترین اولویت های صنعت نفت شناخته می شود. علوم و فناوری های جدید مسیرهای دسترسی و تحقق اهداف را بیشتر می کنند و همزمان ریسک بسیاری از عملیات مهم و حیاتی را کاهش می دهند. صنعت نفت به عنوان صنعتی که عملکرد آن با کمترین ریسک باید همراه باشد، نیازمند استفاده از آخرین فناوری ها درجهت حفظ و نگهداری تاسیسات وجریان تولید خود و اجرای پروژه های جدید است.

صنعت نفت از گذشته تا امروز، موضوع پژوهش و همراهی با آخرین فناوری های روزآمد دنیا را در دستور کار قرار داده است و زیر مجموعه های آن به طورمستقیم و غیرمستقیم این مهم را به شکلی کاربردی دنبال می کنند؛ پژوهشگاه صنعت نفت یکی از این بازوهای فناوری است.این مجموعه در چند دهه گذشته تاکنون، نسبت به پوشش فناورانه بخش های مهم و اثر گذاری در صنعت نفت، فعال و مراقبت از خوردگی تجهیزات و سازه هادر زیرمجموعه های مختلف آن یکی از آنها بوده است.

 تیم مجرب برای شناسایی خوردگی در صنعت نفت

شرکت های مختلف زیرمجموعه صنعت نفت، به شکل مجزا و زیرمجموعه های پژوهشی و فناورانه صنعت نفت به شکل تخصصی، بارها روی موضوع خوردگی و موضوعات مرتبط با آن، ورود جدی داشته اند و در این زمینه نتایج قابل توجهی هم به دست آمده است. با این حال، گروه پژوهش خوردگی فلزات پژوهشگاه صنعت نفت با بیش از35سال تجربه تحقیقاتی،یکی از باسابقه ها در این حوزه است. هدف و رسالت اصلی این گروه، ارائه روش های پیشگیری از بروز معضلات ناشی از خوردگی و ارائه راه حل مشکلات به وجود آمده در تمامی صنایع، به خصوص نفت، گاز و پتروشیمی است. این گروه شامل واحدهای پژوهش متالورژی وانتخاب مواد و نيز پژوهش خوردگی الكتروشیمیايی بوده و با انجام پروژه های تحقیقاتی در زمینه انتخاب مواد مناسب برای واحدهای صنعتی کشور، روش های نوین پایش و کنترل خوردگی، ارزیابی بازدارنده ها و پوشش ها، مدیریت خوردگی و تدوین دستورالعمل بازرسی بر پایه ریسک (RBI) براي صنایع موجود و آتی و نیز تجزیه و تحلیل علل شکست قطعات و عمر باقیمانده آنها، فعالیت گسترده ای دارد. این مجموعه در زمینه انتخاب مواد، تخمين عمر باقيمانده قطعات فلزي و راكتورها، تخمين عمر باقيمانده خزشي آلياژها، تدوين دستورعمل عمر باقيمانده تيوب كوره ها، ديگ هاي بخار و پوسته توربين هاي بخار و گاز، بررسي تغييرات متالورژيك به‏وجود آمده در قطعات فلزي در شرايط عملياتي، تجزيه و تحليل علل شكست قطعات (Failure Analysis)، همچنین طراحي روش هاي پايش خوردگي در مناطق عملياتي، بازرسي بر پايه ريسك (RBI) وارزيابي قابليت سرويس دهي (FFS) دسترسی ها و قابلیت های خوبی دارد. به همین دلیل است که بسیاری از شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت، به ویژه در حوزه های عملیاتی، پروژه های مشترک زیادی را در زمینه هایی همچون طراحي سامانه پايش خوردگي براي مناطق عملياتي، پايش عملکرد سامانه حفاظت کاتدي یا بررسي رفتار گازهاي خورنده همراه با هيدروژن و تجزيه و تحليل شكست تيوب ها در كولرهاي هوايي واحد آيزوماكس پالايشگاهي داشته اند.

 پروژه هایی برای نجات جسم سخت نفت

موضوع خوردگی در صنعت نفت آنقدر حائز اهمیت است که یک انجمن مجزا به عنوان «انجمن خوردگی ایران» فعال است و هر سال این انجمن به همراه دانشگاه ها و پژوهشگاه های مختلف در صنعت نفت و سایر مجموعه های صنعتی کنگره ملی خوردگی را برگزار می کند و پژوهشگران و محققان، تحقیقات کاربردی خود را در این جلسات با سایر مجموعه ها در میان می گذارند.

در پژوهشگاه صنعت نفت بخش های مطالعاتی و تحقیقی بسیاری روی موضوع خوردگی فعالیت دارند و همکاری های نزدیک و مستمری بین این مجموعه با شرکت های چهارگانه برقرار است و به عبارتی در این مجموعه پروزه های تحقیقاتی و قابل تعمیم به زیرمجموعه های دیگر وجود دارد که می تواند جسم سخت و بی جان صنعت نفت را نجات دهد و از پوسیدگی برهاند. چندی قبل علی محمد باقری، مدیر گروه مطالعات مخازن پژوهشگاه صنعت نفت اعلام کرد که سیستم مدیریت یکپارچگی چاه های نفت و گاز ایران از سوی پژوهشگاه صنعت نفت تدوین می شود و یکی از موضوعات مهم مرتبط با این مطالعات آسیب های وارده به چاه هاست. به عبارتی با توجه به آنکه تجهیزات چاه در سطح و زیرسطح همواره در معرض زوال ناشی از خوردگی، افزایش سن و حوادث است بر همین اساس «مدیریت یکپارچگی چاه» برای این گونه چاه ها در نظر گرفته می شود.

در گامی دیگر، پژوهشگاه صنعت نفت، طرح مدیریت خوردگی در صنعت گاز را پیاده سازی کرده است. جابر نشاطی، رئیس پردیس و توسعه انرژی و محیط زیست پژوهشگاه صنعت نفت چندی قبل اعلام کرد که طرح مدیریت خوردگی از سوی پژوهشگاه صنعت نفت در شرکت ملی گاز ایران پیاده سازی و اجرا شد.نشاطی گفت: باتوجه به سابقه طولانی پژوهشگاه و موضوع مدیریت خوردگی با انجام طرح مدیریت خوردگی همواره به دنبال تدوین، بومی سازی و اجرای موضوع مدیریت خوردگی در کل صنعت نفت بوده است. در این طرح بیش از ۱۰ نوع الگوی مدیریت خوردگی که در دنیا نیز مطرح است، از سوی متخصصان خوردگی پژوهشگاه صنعت نفت بررسی و پس از بررسی های انجام شده، الگوی بومی از سوی پژوهشگاه به شرکت ملی گاز با هدف اجرا و پیاده سازی ارائه شد.

رئیس پردیس وتوسعه انرژی ومحیط زیست پژوهشگاه صنعت نفت در ادامه تصریح کرد: افزایش ایمنی در سازمان، بهینه سازی فرآیندهای بازرسی، بهینه کردن فرآیند تعمیرات و کاهش نشتی ها، همچنین بهینه سازی تزریق مواد شیمیایی از جمله اثربخشی های مدیریت خوردگی است.

نشاطی بحث ارتقای وضعیت استفاده از بازدارندهای خوردگی در بخش بالادست نفت و گاز را از دیگر اقدام های پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه خوردگی دانست و گفت: یکی از چالش های موجود در صنعت نفت و گاز مقدار مصرف شیمیایی در حوزه های بالادستی است، از این رو در این پروژه حدود ۲۰ میدان نفتی از نظر مصرف مواد شیمیایی بررسی شده است و سرانجام با نتایج به دست آمده توانستیم ارزیابی دقیقی از مصرف مواد شیمیایی در هر میدان انجام دهیم.بر همین اساس یکی دیگر از آخرین اقدام های پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه مدیریت خوردگی «تدوین و نظارت بر راکتور آیزوماکس پالایشگاه شازند اراک» بوده که با استفاده از متخصصان داخلی پژوهشگاه صنعت نفت و با صرف هزینه بسیار کمتر نسبت به شرکت های خارجی انجام شده است. تهیه «اطلس خوردگی میکروبی مناطق عملیاتی فلات قاره»،     «بررسی اثر نانوهیبریدهای اکسیدهای فلزی دوبعدی- پلیمری برمقاومت به خوردگی و خواص آنتی فولینگ پوشش های صنعتی دریایی» و یا «تدوین نظام بومی مدیریت خوردگی و پیاده سازی آن در شرکت ملی گاز ایران» از جمله مطالعاتی است که پژوهشگاه صنعت نفت در دستور کار خود قرار داده است.

 ماموریت های مهمی که نباید فراموش کرد

اگرچه خوردگی در صنعت نفت همواره خسارت هایی را به همراه داشته، اما این موضوع در نظام بهره برداری صنعت نفت، به عنوان یک واقعیت پذیرفته شده است. اگرچه پدیده خوردگی اجتناب ناپذیر است، اما تلاش برای کاهش دادن اثرات آن اهمیت زیادی دارد. وزارت نفت «سند راهبردی مدیریت خوردگی صنعت نفت» را تهیه کرده تا به عنوان یک دستورالعمل راهبردی در صنعت نفت مورد استفاده قرار گیرد. موضوع مهم در مورد خوردگی، تطبیق راه حل ها با شرایط آب و هوایی و جغرافیایی هر منطقه در ایران و همراهی با آخرین فناوری ها و مطالعات روزآمد دنیاست، زیرا ممکن است بسیاری از راه حل های کشورهای دیگر در مورد صنعت نفت ایران چندان اثربخش نباشند.

موارد مهمی همچون مباحث پشتیبانی و تدارکات، مهندسی و انتخاب مواد، روش های نوین و هوشمند پایش وضعیت، ابزارهای تخصصی جدید و از همه مهم تر، تغییر راهبردهای مقابله با خوردگی متناسب با تغییر فرایند و شرایط محیطی و استفاده از فناوری های جدید، موضوع ها و ماموریت های مهمی هستند که مدیریت مجموعه های صنعت نفت باید در سطوح عالی به آن توجه داشته باشند و در دستور کار قرار دهند. اقدام های مدیریت خوردگی در قالب برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت قابل اجراست و تعیین و تشخیص نقاط بحرانی و تخمین تبعات ناشی از ریسک های خوردگی، عامل تعیین کننده دامنه و عمق برنامه های مذکور است. به نظر می رسد اقدام های مدیریت خوردگی با درک درست از شرایط کاری و تجهیزات در بستر هزینه قابل اجراست، اما استفاده از تجربه شرکت های پیشرو بین المللی و مشاوران زبده ذی ربط برای تعیین ریسک ها و میزان خسارت های احتمالی و برنامه های پیشگیرانه بسیار ضروری به شمار می رود.