صنعت پتروشیمی در مسیر خودکفایی زنجیره پروپیلن قرار گرفته است
تمدنی جدید برای پروپان
مشعل صنعت پتروشیمی برنامه ريزي بلند مدت و راهبردي را برای خود ترسیم کرده و حالا در شروع جهش سوم، تلاش می کند به نقاط قوت خود بیشتر بپردازد و آنها را برای سهم بیشتر در بازار بین المللی فعال کند. پیش بینی پروژه هاي پيشران پتروشيمي، بخصوص در حوزه تولید پروپیلن برای رفع نياز داخلي و جلوگيري از واردات، ايجاد توازن و تنوع در زنجيره پايين دست پتروشيمي و کمک به تکميل زنجيره ارزش و ايجاد رونق در صنايع پايين دستي بوده و حالا در دولت سیزدهم، موضوع تولید پروپیلن از پروپان در اولویت اصلی قرار گرفته است.
بر اساس آمار شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حال حاضر هم اکنون سالانه نزدیک به یک میلیون تن پروپيلن در کشور توليد مي شود؛ اما هنوز حدود 200 هزار تن کمبود برای این محصول وجود دارد و تقاضا براي آن در سال هاي آينده سالانه به بیش از 700 هزار تن مي رسد. به همین دلیل پیش بینی می شود، برنامه افزايش ظرفيت توليد پروپيلن تا 3 ميليون تن با توجه به شرايط کنوني بازار پتروشیمی کشور قابل تحقق باشد. یکی از راه های اصلی، تولید پروپیلن از پروپان است؛ اما در حال حاضر پروژه هایی برای تولید پروپیلن از متانول پیش بینی شده و با توجه به منابع قابل توجهی که برای متانول در کشور وجود دارد، این مسیر هم می تواند موفقیت آمیز باشد.
خودکفایی در تولید پروپیلن از پروپان
طبق آخرین اعلام شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ظرفيت متانول کشور در سال 1404 به حدود 23 ميليون تن خواهد رسيد که ظرفيت بسيار خوبي براي توليد پروپيلن از متانول را فراهم خواهد کرد. در عین حال با پروژه هایی همچون طرح هاي MTP در سواحل کشور و پروژه های فعال توليد پروپيلن از متانول، اين محصول می تواند با خط لوله به مرکز کشور منتقل و توسعه صنایع پایین دستی، از مسير پروپيلن در استان هاي مرکزي اجرا شود. این پروژه ها که در قالب طرح های پیشران پیش بینی شده اند، با اجراي طرح هاي GTP به منظور توليد پروپيلن از گاز طبيعي در نوار شمالي کشور و انتقال پروپيلن به استان هاي شمالي و شمال شرق کشور براي توسعه صنايع پايين دست در اين مناطق، با دانش فني ايراني برنامه ريزي شده است. نخستين طرح GTPP کشور هم درحال حاضر با دانش فني ايراني در اسلام آباد غرب در حال انجام است که حداکثر تا سال 1403 به بهره برداري خواهد رسيد.در دوره جدید و دولت سیزدهم، این اهداف بلند مدت برای تولید پروپیلن ادامه یافته و به گفته جواد اوجی، وزیر نفت، ایران در حوزه تولید پروپیلن از پروپان هم به خودکفایی می رسد. اوجی در سفر اخیر خود به بوشهر با اشاره به آغاز عملیات اجرایی طرح تولید پروپیلن از پروپان (PDH/PP) شرکت پالایش پارسیان سپهر و پتروشیمی پارس، تأکید کرد: یکی از طرح های ضروری صنعت پتروشیمی، همین طرح های تبدیل پروپیلن به پروپان است که برای زنجیره تکمیلی پتروشیمی هم مهم است، در حالی که هنوز بخشی از پروپیلن به کشور وارد می شود.وی افزود: طبق برنامه ریزی انجام شده، احداث مجتمع های تولید پروپیلن از پروپان را آغاز می کنیم و تا چند سال آینده در این حوزه به خودکفایی خواهیم رسید. با این کار اشتغالزایی خوبی در این حوزه برای نیروهای بومی و متخصصان استان بوشهر فراهم می شود. وزیر نفت همچنین گفت: پژوهشگاه صنعت نفت هم به دانش فنی تولید پلی پروپیلن دست یافته و این بخش به طور کامل بومی سازی شده است.
قطب بزرگ تولید پلی پروپیلن می شویم
البته بسیاری از پروژه های تولید پروپیلن و پروپان در حال حاضر در مسیر اجرا قرار گرفته اند و به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، برنامه ریزی هماهنگی برای این پروژه ها وجود دارد. مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی از برنامه ریزی برای احداث ۱۲ طرح PDH در کشور خبر داده و گفته است: با اجرای طرح های تولید پروپیلن از پروپان (PDH)، افزون بر اینکه کشور در زمینه محصول پلی پروپیلن بی نیاز می شود، به عنوان قطب بزرگ تولید پلی پروپیلن هم شناخته خواهد شد. شاهمیرزایی درباره اجرای طرح های تولید پروپیلن و پلی پروپیلن در منطقه عسلویه گفت: در این منطقه، بیشترین تعداد واحد PDH به دلیل پروپانی که از میدان های غنی پارس جنوبی استخراج می شود، برنامه ریزی شده است.
وی از احداث ۱۲ طرح PDH در کشور خبر داده و اظهار کرده است: با اجرای این طرح ها، تمدن جدیدی برای پروپان در کشور پایه گذاری خواهد شد که البته برنامه ریزی برای احداث این طرح ها از چند سال پیش انجام شده بود و هم اکنون یکی پس از دیگری آماده آغاز عملیات اجرایی می شوند. در این طرح های PDH، پروپان به پروپیلن و سپس پروپیلن به پلی پروپیلن تبدیل خواهد شد. اجرای طرح های PDH نه تنها کشور را در زمینه محصول پلی پروپیلن بی نیاز می کند، بلکه به عنوان قطب بزرگ تولید این محصول شناخته خواهد شد.
ضرورت سرمایه گذاری در طرح های پروپیلن
بر اساس آمارهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، در برنامه راهبردی این شرکت، در افق ۱۰ ساله صنعت پتروشیمی، ۳۵ طرح تولیدکننده محصول پروپیلن با ظرفیت اسمی حدود ۱۳ میلیون تن در سال پیش بینی و تعریف شده است. در طرح های درحال اجرای صنعت پتروشیمی در افق۱۰ساله، حدود۷۸ درصد از پروپیلن تولیدی در تولید محصولات پلی پروپیلن و حدود ۱۴ درصد آن برای تولید سایر محصولات زنجیره پروپیلن مصرف خواهد شد که هرچند یک حرکت رو به جلوست؛ اما با مقیاس جهانی فاصله دارد و در حال اصلاح بعضی از طرح ها و تنوع بخشی به زنجیره پروپیلن هستیم.
در حال حاضر ظرفیت تولید پروپیلن با فرض رفع کمبود مجتمع های تولیدی از سوی مازاد پروپیلن در افق ۱۴۱۲ در حالت تجمیعی به ۱۴میلیون تن در سال خواهد رسید که از این مقدار، حدود ۸۱ درصد یعنی ۱۱ میلیون تن برای تولید محصول پلی پروپیلن و ۱۹درصد آن یعنی ۳ میلیون تن در تولید سایر محصولات زنجیره پروپیلن مصرف می شود. تولید پروپیلن هم اکنون از مسیرهای مختلف در واحدهای پالایشگاه نفت خام، واحدهای الفین با خوراک مایع، واحدهای MTP و واحدهای PDH صورت می گیرد. همچنین با افتتاح پروژه هایی مثل پتروشیمی خمین و واحد PDH پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس، تولید این محصول بیشتر شده است.
باید توجه داشت که پروپیلن، یکی از اصلی ترین و راهبردی ترین محصولات صنعت پتروشیمی است که به عنوان «خاویار» صنعت پتروشیمی معروف است و بسیاری از محصولات بازار امروز پتروشیمی به این محصول وابستگی دارد. به همین دلیل است که برنامه ریزی و سرمایه گذاری روی این محصول در تصمیمات امروز ، افق صنعت پتروشیمی و حضور بیشتر در بازار آینده را رقم می زند.
هرچند نباید فراموش کنیم که برای تحقق این اهداف، همچون بخش های دیگر صنعت پتروشیمی در سال های اخیر، به سرمایه گذاری داخلی و همراهی شرکت های بزرگ و هلدینگ ها نیاز است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مسیر روشنی را برای تامین خوراک و رفع موانع فراهم کرده و بخش مهم تحقق این اهداف، سرمایه گذاری در آن است. پیش از این هم مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی براهمیت سرمایه گذاری در این مسیر تاکید و تصریح کرده است: «زنجیره تکمیل متانول به محصولات با ارزش تر مانند پروپیلن و پلی پروپیلن، نیازمند سرمایه گذاری بخش خصوصی و شرکت های بزرگ صنعت پتروشیمی و هلدینگ هاست.» نکته قابل توجه دیگر این است که در حال حاضر دانش فنی تبدیل گاز طبیعی به متانول، متانول به پروپیلن و پروپیلن به پلی پروپیلن در داخل کشور بومی شده و بسیاری از پروژه های اجرایی با اتکا به همین دانش فنی داخلی امکان توسعه پیدا کرده اند. تولید کاتالیست های مورد نیاز برای تولید کاتالیست پلی پروپیلن و پلی اتیلن سنگین از جمله این موفقیت هاست که از حدود یک سال اخیر فعال شده و نیاز داخلی را به طور کامل پوشش می دهد.