با تکمیل زنجیره ارزش و تولید محصولات دانش بنیان، چه میزان ارزش افزوده بیشتر، عاید کشور می شود؟
در بازار دنیا، گوگرد کلوخه و دانه بندی از 15 تا 150 دلار قیمت گذاری می شوند. به زبان ساده، با تبدیل گوگرد مذاب به دانه بندی قیمت آن از 15 به 150 دلار افزایش می یابد. زمانی که این گوگرد به کود بنتونیت تبدیل می شود، ارزش افزوده آن 3 برابر و با تبدیل آن به میکرو ارگانیزه شاهد افزایش 5 تا 8 برابری ارزش آن خواهیم بود. زمانی هم که این گوگرد به کود فسفات تبدیل شود، ارزش افزوده آن افزایش 10 برابری خواهد داشت.
برای تحقق شعار سال، علاوه بر پروژه پارک گوگرد، چه برنامه های دیگری در حوزه همکاری با شرکت های دانش بنیان تعریف و اجرا کرده اید؟
پالایشگاه هاشمی نژاد سه رکن دارد و در حوزه های مرتبط با خودکفایی، آینده پژوهشی و تحقیقات جدید، فعال است. کمیته خودکفایی، شناسنامه فنی قطعات مورد نیاز پالایشگاه را تهیه می کند و آن را دراختیار صنایع و شرکت های دانش بنیان قرار می دهد تا با این شناسنامه فنی بتوانند قطعه مورد نیاز پالایشگاه را تولید کنند. در حوزه پژوهش نیز، نیازهای این حوزه پس از احصا، از طریق دانشگاه ها، مراکز علمی و دانش بنیان ها پیگیری می شود تا بتوان پس از به نتیجه رسیدن تحقیقات، به سمتی برویم که نتایج آن را تجاری کنیم. مرکز رشد نیز، بخش سوم از ارکان پالایشگاه هاشمی نژاد است؛ زمانی که نیازهای فناورانه در پالایشگاه احصا می شوند، جوانانی که قدرت تبدیل ایده به محصول را دارند، در قالب استارت آپ ها و با تکیه بر دانش فنی، این محصولات را تولید می کنند. این سه گروه و رکن اساسی، روی موضوعات مرتبط با خودکفایی، اشتغال زایی و بهره گیری از ظرفیت دانش بنیان ها فعالیت می کردند. با شعار امسال و فرمایشات مقام معظم رهبری تکلیف شد که این فعالیت ها را گسترش دهیم و آنها را منسجم تر پیگیری کنیم. بر این اساس، کارگروهی تشکیل دادیم تا به صورت یکپارچه، پژوهش، خودکفایی و مرکز رشد در کنار هم قرار گیرند تا با هم افزایی، شاهد شتاب در اجرای برنامه های تجاری سازی و تولید محصولات بار اول این حوزه باشیم. در این زمینه تاکید ویژه ای روی تولید محصولات بار اول داشتیم با این هدف که پژوهش، خودکفایی و مرکز رشد با هم به گونه ای عمل کنند که برای همه نیازهای فناورانه ای که تاکنون تولید نداشته، برنامه های عملیاتی تعریف کنیم و به نتایج مطلوبی برسیم. تاکنون 26 مورد محصول بار اول شناسایی شده و قرار است در این زمینه با شرکت های دانش بنیان همکاری کنیم. بر این اساس، تا پایان سال این برنامه ها محقق خواهند شد و با ظرفیت شرکت های دانش بنیان در این 26 مورد به مرحله خودکفایی کامل خواهیم رسید.
با تاکید احمد زمانی، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران، مبنی بر توجه ویژه به اقدام های نوآورانه، همچنین ضرورت تولید محلول آمین در داخل(برای شیرین سازی گاز)، کارگروهی ویژه تشکیل شده است که با تکیه برتوان شرکت های دانش بنیان، بتوان این محصول راهبردی را تولید داخل و از واردات آن جلوگیری کرد.
پالایشگاه شهید هاشمی نژاد، راهبری مخزن ذخیره سازی شوریجه را هم به عهده دارد؛ افزون بر فعالیت های معمول ازجمله تزریق و برداشت گاز، به منظور افزایش راندمان و بهره وری نیز اقدام هایی انجام شده است؟
خوشبختانه هم اکنون12 درصد از برنامه تکلیفی تزریق گاز به مخزن شوریجه پیشی گرفته ایم.
درباره افزایش بهره وری در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد از ایده های خوب همکاران در جهت افزایش تولید و بهره وری استفاده می شود و بر تحقق و اجرای آن هم تاکید بسیار داریم. این برنامه را باپیاده سازی نظام پیشنهادات در سطح شرکت ارتقا داده ایم؛ به طوری که در این حوزه در زمره شرکت های برتر در سطح شرکت ملی گاز ایران قرار داریم. درطراحی اولیه پالایشگاه شهیدهاشمی نژاد واحد ذخیره سازی، فشار گاز ورودی کمپرسورها را حدود 42 بار در نظر گرفته بود؛ درحالی که فشار خروجی پالایشگاه همیشه بیش از 42 بار است و به 45 تا 56 بار نیز می رسد. این موضوع دلیلی شد تا همکاران آن را بررسی کنند تا بتوانیم در کمپرسورهای تزریق، افزایش ظرفیت داشته باشیم. پس از بررسی و انجام شبیه سازی، به این نتیجه رسیدیم که با توجه به اینکه فشار خروجی پالایشگاه بالاتر است، کمپرسورها می توانند با دور کمتر، گاز بیشتری را تزریق کنند. این طرح در قالب تفاهم نامه پژوهشی با دانشگاه فردوسی مشهد امضا و اجرایی شد. براین اساس، اساتید دانشگاه این طرح را بررسی کردند و پس از تایید با توجه به پکیجی که آماده شده بود، در اقدامی ارزشمند توانستیم مجموع ظرفیت تزریق 3 کمپرسور مجتمع ذخیره سازی شوریجه را از 5. 10 میلیون مترمکعب به 13 میلیون مترمکعب برسانیم.
کاهش آلودگی زیست محیطی و کاهش مشعل سوزی نیز به صورت جدی رصد می شود. در این حوزه توانسته اید به جایگاهی مطلوب دست یابید؟
در برنامه ششم توسعه، همه شرکت های نفت و گاز مکلف شده اند مقدار گازی را که به مشعل ارسال می کنند به میزان کمتر از 90 درصد طراحی برسانند وطرحی با عنوان «حرکت به سمت فلر صفر» تعریف شد. برای این که این طرح عملیاتی شود، اولین گام این بود که بررسی شود شرکت های پیشرو در سطح دنیا چگونه این کار را انجام می دهند. تحقیقات اولیه نشان داد شرکتی معتبر که طراحی و ساخت مشعل پالایشگاه هاشمی نژاد را نیز انجام داده، پکیج های فلرگس ریکاوری ساخته است. این پکیج ها گاز را از فلر دریافت کرده و پس از تصفیه به عنوان گاز سوخت به سمت پالایشگاه ارسال می کنند. این شرکت خارجی برای ساخت این پکیج، 6 میلیون دلار هزینه درخواست کرده بود؛ درحالی که باتکیه بر ظرفیت جوانان توانمند پالایشگاه، در 3 فاز، گازهایی را که به سمت مشعل می رفت، ریکاوری کردیم. در فاز نخست، گازهای شیرین فلر را با ایجاد شبکه به سوخت زباله سوزهای واحد باز یافت گوگرد اختصاص دادیم. در فاز دوم، پکیج شیرین سازی شبیه پکیج شرکت خارجی، در پالایشگاه طراحی و گازهای ترشی که به سمت مشعل می رفت، جمع آوری کردیم. پس از شیرین سازی، این گاز برای سوخت بویلرها استفاده می شود. در مرحله سوم نیز نشتی هایی که از سمت شیرهایی که به سمت شبکه فلر می رفت، مدیریت شد. طبق استاندارد و طراحی اولیه پالایشگاه، 24 هزار مترمکعب گاز به سمت فلر ارسال می شد که اجرای طرح «حرکت به سمت فلر صفر» حجم این گاز به کمتر از 2 هزار متر مکعب کاهش یافت. براین اساس، تکلیفی که دربرنامه ششم توسعه به آن توجه شده بود، تحقق یافت. نکته قابل تامل اینکه، گاز مصرفی شهر سرخس با 100 هزار مشترک در فصل زمستان گذشته روزانه 10هزار مترمکعب در ساعت بوده است و با اجرای این طرح بخشی از این گاز از مسیر بهینه سازی و کاهش مشعل سوزی تامین شد.
در حوزه های دیگر محیط زیست چه اقدام هایی اجرایی شده است؟
پروژه ای را با عنوان تغلیظ گاز اسیدی در دست اقدام داریم که در مرحله راه اندازی است. عملیات نصب تجهیزات و پیش راه اندازی این پروژه نیز انجام شده است. در زمان طراحی اولیه پالایشگاه و درکوره واکنش، غلظت گازی که به سمت واحدهای بازیافت گوگرد هدایت می شد، حدود 36 درصد بوده است و موجب می شود که با این درصد تغلیظ واکنش به طورکامل انجام نشود؛ دمای پایین موجب می شود راندمان کوره کاهش یابد و ترکیبات سمی به سمت کاتالیست های بازیافت گوگرد حرکت و آنها را غیر فعال کنند. هدف از اجرای این پروژه، افزایش غلظت از 36 به 50 درصد است. با اجرای پروژه افزایش غلظت گاز، شاهد انجام کامل فرایند کوره واکنش خواهیم بود و دمای کوره از 840 به 1000 درجه سانتیگراد خواهد رسید و ترکیبات مسموم کننده کاتالیست ها نیز از بین خواهند رفت.
زمانی که کاتالیست کیفیت خود را از دست دهد، راندمان واحد که در ابتدای راه اندازی بین 94 تا 97 درصد است، به تدریج کاهش می یابد. باکاهش راندمان، تولید گوگرد نیز کاهش می یابد.
با اجرای این پروژه افزون بر بهبود مولفه های زیست محیطی، تولید گوگرد پالایشگاه نیز به ازای هر واحد تصفیه گاز، 11 هزار تن در سال و در مجموع 55 هزار تن افزایش می یابد.
در حوزه مدیریت و صرفه جویی در مصرف آب چه کارنامه ای دارید؟
در رابطه با حفظ محیط زیست، افزون بر موارد یادشده، اقدام مثبت و خوبی دیگری که انجام شده، مربوط به موضوع آب است. با توجه به شرایط خشکسالی حاکم بر کشور، موضوع آب بسیار کلیدی و راهبردی است. براساس طراحی اولیه، پالایشگاه باید روزانه چهار هزار مترمکعب آب مصرف کند که مقدار قابل توجهی است.براین اساس، پروژه های بازچرخانی آب را در پالایشگاه طراحی کرده ایم و با نصب تاسیسات مناسب و بهینه سازی مناسب تر، این بازچرخانی را انجام داده ایم. با اجرای این پروژه ها توانسته ایم آب مصرفی پالایشگاه را از روزانه چهار هزار مترمکعب به 2500 مترمکعب در روز کاهش دهیم. از سوی دیگر، از روش تبخیری برای تولید آب مقطر استفاده می شد که هزینه های زیادی را به سیستم تحمیل می کرد، ضمن این که اتلاف آب زیادی نیز به همراه داشت، اما تبدیل فرایند قبلی به سیستم آر او(RO) موجب شد 750 مترمکعب در روز بازچرخانی و برگشت آب داشته باشیم. کاهش این میزان آب باعث شد 750 مترمکعب آب برداشتی از چاه های آب کاهش یابد. در خصوص کاهش مصرف آب و استفاده بهینه از آن پروژه های زیادی اجرایی شده است و پروژه هایی نیز در دست اقدام داریم که مقدار بازچرخانی آب را از مقدار مورداشاره بیشتر کنیم. دمای هوا زمستان در منطقه سرخس به منفی 25 درجه می رسد. زمانی که دما به این میزان می رسد، سیستم ها باید گرم نگه داشته شود. گرم کردن این سیستم ها با بخار «ال پی» انجام می شود. در انتهای سیکل استفاده از بخار، برای گرم کردن، تله هایی وجود دارد و در صورتی که بخار ال پی به مایع تبدیل نشده و کماکان بخار داشته باشد، جلوی آن را می گیرد تا حداکثر بهره وری به وجود بیاید. ممکن است مقداری بخار فرار کند که این بخار داخل آکومولاتور جمع آوری می شود؛ همچنین داخل مخزن جمع آوری، آب و بخار به دلیل اینکه در فشار 1.5کیلوگرم بر سانتیمترمربع فعالیت می کنند، مقداری تبخیر بخار ایجاد می شد. همکاران ما بررسی کردند که چگونه می شود با بهره گیری از امکانات موجود، این بخار را به سیستم بازگرداند. در واحدهای بازیافت، یکسری کندانسر داریم که فن هوایی است و بخاراتی را که در کندانسور سوم واحد بازیافت وجود دارد، سرد می کند و دوباره به سیکل بر می گرداند تا بتوان بخارات گوگرد را به گوگرد مایع تبدیل کرد. در این بخش ظرفیت مازادی وجود داشت. با بهره گیری از این فن ها دوباره از بخاراتی که در انتهای واحد بازیافت گوگرد وجود داشت، استفاده و این بخارات دوباره مایع و به سیستم برگردانده شد. با اجرای این پروژه، 100 تا 150 مترمکعب در روز بخاراتی که هدر می رفت، مجدد به سیکل بازگشت.
درباره برنامه تعمیرات اساسی در مجموع چند دستور کار برای تعمیرات امسال صادر شده است؟
تعمیرات اساسی پالایشگاه از پنجم اردیبهشت ماه آغاز شده است و اولین واحد بازیافت گوگرد وارد فرایند تعمیرات اساسی شد؛ با این حال برای اجرای این فرایند از 5 سال قبل برنامه ریزی می شود. در پالایشگاه هاشمی نژاد با استقرار برنامه آر بی آی و یک نرم افزار خاص که طراحی شده، برای تعمیرات اساسی 10 سال آینده برنامه ریزی کرده ایم.