خودتحریمی غربی ها در حوزه انرژی؛ تغییر بازی در بازار نفت با رکود اقتصادی

وقوع رکود در اقتصادهای بزرگ، تنها راه مطمئن برای کاهش درآمدهای نفتی روسیه به نظر می رسد؛ این واقعیتی تلخ است که سیاستگذاران غربی سعی کرده اند از شهروندان خود پنهان کنند. سیاستگذاران در ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا قصدی برای ورود عمدی اقتصادشان به رکود، با هدف تشدید فشار های اقتصادی بر روسیه ندارند؛ زیرا شرایط نابسامان اقتصادی در شرایط انتخاباتی، گزینه جذابی نیست. با این حال چنانچه به هر دلیل، اقتصاد آنها با رکود روبه رو شود که اکنون ممکن یا حتی تا حدودی محتمل به نظر می آید، احتمال تشدید تحریم ها علیه صادرات نفت روسیه در اواخر سال 2022 و همین طور در سال 2023 میلادی به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

روسیه در سال 2021 میلادی با مجموع تولید 536 میلیون تن نفت خام، پس از ایالات متحده آمریکا با تولید 711 میلیون تن، دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان بود. در این بازه زمانی، عربستان سعودی 515 میلیون تن نفت خام تولید کرده است.بر اساس تازه ترین گزارش بررسی آماری بی پی در ژوئیه 2022، روسیه 13 درصد از تولید نفت خام جهان را به خود اختصاص داده، سهم آمریکا 17 درصد و سهم عربستان سعودی از این مقدار 12 درصد بوده است.به نظر می رسد، عربستان و دیگر کشورهای عربی تولیدکننده نفت حاشیه خلیج فارس و شرکت های تولیدکننده نفت شیل در آمریکا، نزدیک به ظرفیت خود تولید می کنند و ظرفیت اندکی برای افزایش تولید در کوتاه مدت دارند.باوجود افزایش اخیر قیمت ها، به نظر می رسد هیچ یک از این تولیدکنندگان، توان و حتی تمایلی برای جبران افت صادرات نفت خام و فراورده های نفتی روسیه نداشته باشند.

بنابراین در غیاب رکود، بیشتر بشکه های نفتی موجود در بازار نفت، از آنِ روسیه خواهد بود که این شرایط، موقعیت مناسبی را در اختیار خریداران منطقه خاورمیانه و آسیا قرار داده و این اوضاع، تعیین کننده قیمت جهانی  این کالای راهبردی است.

تاکنون اعمال تحریم های نفتی علیه مسکو قیمت این کالای راهبردی را برای مصرف کنندگان افزایش داده و این شرایط، افزایش درآمدهای نفتی روسیه را رقم زده؛ زیرا قیمت ها سریع تر از کاهش حجم فروش، افزایش یافته است.حال وقوع رکود اقتصادی یا رکودی بلندمدت، سبب تغییر چرخه تجاری در اقتصادهای بزرگ مصرف کننده نفت از جمله ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و چین به دلیل ایجاد ظرفیت مازاد عرضه در بازار نفت می شود و این رویه وضع را تغییر خواهد داد.در این شرایط، دیگر تنها بشکه های نفت روسیه به طور انحصاری تعیین کننده قیمت نفت در بازارهای جهانی نخواهد بود؛ بلکه عربستان، سایر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا همگی برای عرضه راکد یا کاهش مصرف، رقابت خواهند کرد.

خود تحریمی

تاکنون، تحریم ها بیش از آنکه جریمه ای برای روسیه باشد، به مصرف کنندگان آسیب رسانده است؛ زیرا اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا تا حد زیادی به دلیل قیمت بالای انرژی و دیگر کالاها به سمت رکود چرخه تجاری پیش می روند.

اکنون به نظر می رسد، اتحادیه اروپا با خود تحریمی به رکود نزدیک شده است؛ زیرا افزایش قیمت های نفت، گاز، برق، محصولات غذایی و اقلام تولیدی درآمد خانوارها و مشاغل را کاهش می دهد.

البته چنین شرایطی برای سیاستگذاران قدیمی تعجب آور نیست، تجربه چهار قرن نشان می دهد که تحریم های انرژی، قیمت های پرداختی مصرف کنندگان را در کوتاه مدت و میان مدت به طور قابل توجهی افزایش می دهد، مگر اینکه منابع جایگزین براحتی برای جبران کسری موجود باشد.

تحریم انرژی، اگر و تنها درصورتی که ظرفیت مازاد عرضه بالفعل یا بالقوه وجود داشته باشد، یک ابزار سیاستی جذاب به شمار می آید، به این شرط  که زمینه برای جایگزینی منابع با منابع غیرتحریمی فراهم باشد.

تحریم ها علیه نفت روسیه بر مصرف کنندگان تأثیر گذاشته است، همان طور که پارلمان انگلیس در سال های 1642 تا 1643 در طول جنگ داخلی، ارسال زغال سنگ به لندن را از مناطق تحت سلطه پادشاهی بریتانیا ممنوع کرد.

همین مشکل در زمانی که شرکت های نفتی بین المللی طی سال های 1951 تا 1954 به دنبال ملی شدن صنعت نفت ایران (شرکت نفت انگلیس و ایران) محموله های سوخت از ایران را تحریم کردند و این شرایط خود سبب کمبود سوخت در آسیا شد، رخ داد.

رکود؛ عامل تغییر شرایط بازار نفت

رکود اقتصادی یا رکود چرخه تجاری، تغییر اوضاع را به دنبال دارد و عرضه نفت از سوی دیگر تأمین کنندگان، جایگزین صادرات نفت روسیه می شود.

ضمن اینکه این شرایط و ظهور ظرفیت مازاد عرضه، کاهش قیمت ها برای همه تولیدکنندگان نفت در سراسر جهان از جمله روسیه را در پی دارد.

در شرایط رکود اقتصادی، درآمد روسیه با ترکیب قیمت های پایین تر و حجم فروش پایین تر با آسیب هایی مضاعف روبه رو می شود؛ زیرا نفت تولیدکنندگان دیگر، جایگزین بشکه های نفت روس ها می شود.

قابل درک است که سیاستگذاران بلندپایه ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تمایلی به مهندسی رکود عمدی برای اثربخشی تحریم های روسیه ندارند.

پیشنهادهای پیچیده به منظور اعمال سقف قیمتی برای فروش نفت خام روسیه، تلاشی برای فرار از این معضل یا حداقل پنهان کردن مبادلات سیاستی است؛ اما اگر در چند ماه آینده رکودی ناخواسته رخ دهد، فضای بیشتری برای تشدید سیاست های تحریمی در اواخر سال 2022 و طی سال 2023 ایجاد خواهد شد. ظهور مجدد مازاد عرضه، شرایط را برای جایگزینی نفت روسیه عملی می کند، درحالی که قیمت های پایین تر، هزینه تحریم ها را برای مصرف کنندگان پنهان و از نظر سیاسی برای شرکت کنندگان در انتخابات قابل قبول تر می کند.

با توجه به کاهش همزمان مقدار فروش و قیمت نفت، احتمال دارد تولیدکنندگان علاقه بیشتری به عرضه پیدا کنند و این شرایط ، ائتلاف اوپک پلاس را تا حدودی تغییر می دهد. تنش های نظامی بین مسکو و کی یف، تحریم های غرب علیه صادرات نفت روسیه و چشم انداز چرخه اقتصاد جهانی به طور جدایی ناپذیر،عواملی درهم تنیده هستند.

 منبع: خبرگزاری رویترز

نویسنده: جان کمپ

مترجم: امیر دشتی