سازه های نا ایمن تهران و شهرهای بزرگ در انتظار اصلاح فنی و نوسازی هستند
ایمن سازی ساختمان های نفت، یک تکلیف مهم
مشعل از سالهای گذشته تاکنون در تهران و شهرهای دیگر کشور شاهد رخدادهایی تلخ همچون پلاسکو و متروپل بوده ایم که درنتیجه آن جان انسان های زیادی از دست رفت، خانواده های زیادی عزادار شدند و خسارت های زیادی به افراد و زیرساخت های شهری وارد شد. نکته قابل توجه درباره همه این رخدادهای ناگوار و پرخسارت این است که با هر حادثه مدتی درباره ساختمان های مسکونی و اداری و تجاری و مگامال ها اظهار نگرانی و هشدارهایی داده می شود، اما پس از مدتی دوباره همه چیز به فراموشی سپرده می شود. پس از آخرین حادثه یعنی ریزش برج متروپل در شهر آبادان و جان باختن تعداد زیادی از هموطنان، موضوع ایمن سازی ساختمان های مختلف مسکونی و اداری و تجاری در شهرها به طور جدی مطرح شد و مسئولان مربوطه دستورالعمل هایی را صادر کردند تا به شناسایی و ایمن سازی آنها اقدام شود. ساختمان های وزارت نفت نیز از آن جمله است که به دستور جواد اوجی، وزیر نفت، روزآمدی گزارش ایمنی آنها در دستور کار قرار گرفت.
در مورد ساخت و ساز در کشورمان قوانینی وجود دارد و مجموعه ای از قوانین جامع به عنوان مقررات ملي ساختمان تدوین شده است که به عنوان الگوی اصلی در دستور کار همه بخش های اجرایی قرار دارد. مقررات ملی ساختمان، مجموعه اي شامل ضوابط فني، اجرايي و حقوقي لازم الاجرا در طراحي، نظارت و اجراي عمليات ساختماني می شود. این عملیات اعم از تخريب، نوسازي، توسعه بنا، تعمير و مرمت اساسي، تغيير كاربري و بهره برداري از ساختمان استكه به منظور تأمين ايمني، بهره دهي مناسب، آسايش، بهداشت و صرفه اقتصادي فرد و جامعه وضع مي شود. در كشـور ما و در كنار مقررات ملي ساختمان، مـدارك فنـي ديگر از قبيل آيين نامه هاي ساختماني، استانداردها و آيين كارهاي ساختمان سازي، مشخصات فني ضميمه پيمان ها و نشريات ارشادي و آموزشي از سوی مراجع مختلف تدوين می شود و انتشار مي يابد. در واقع مقررات ملی ساختمان مجموعه اي از حداقل هاي مورد نياز و بايدها و نبايدهاي ساخت و ساز است كه با توجه به شرايط فني و اجرایي و توان مهندسي كشور و با بهره گيري از آخرين دستاوردهاي روز کشوری و بین المللی و براي آحاد جامعه كشور اجرایی شود.
تعداد ساختمان های ناایمن شهرها نگران کننده است
موضوع ایمنی در ساختمان های اداری و تجاری شهرهای بزرگ به خصوص پایتخت در سال های اخیر به عنوان یکی از موضوع های اصلی مطرح شده است. به خصوص پس از چند حادثه دلخراش در تهران از جمله آتش سوزی یک ساختمان درخیابان جمهوری و یا آتش سوزی و آوار شدن ساختمان پلاسکو در تهران، مدیریت شهری تهران و شهرهای بزرگ به دنبال شناسایی و معرفی ساختمان های ناایمن رفتند و لیستی از این ساختمان های خطرناک معرفی شدند و هر سال این لیست به روز رسانی می شود. البته بسیاری از این ساختمان ها همچنان در حال بهره برداری هستند و تخلیه نشده اند، اما نسبت به اصلاح فنی و ایمنی برخی از آنها اقدام هایی انجام شده است. در آخرین اعلام لیست 129 ساختمان ناایمن تهران منتشر شده است. لیستی که نشان می دهد بسیاری از ساختمان های دولتی، بیمارستان ها، پاساژها و خوابگاه ها وضعیت بحرانی دارند. اسامی این ساختمان ها را برخی رسانه ها منتشر کرده اند، اما همچنان نهادهای متولی و مسئول از جمله شهرداری تهران و سازمان آتش نشانی در مورد این لیست و اقدام های ایمنی و اصلاحی سازه که باید انجام شود، پیگیری و اطلاع رسانی نداشته اند. با مرور لیست این ساختمان ها، یک مسئله قابل توجه مطرح می شود و آن این است که بسیاری از آنها اگر مالک شخصی داشته باشند، محل جایگزینی برای انتقال ساکنان را در نظر نمی گیرند و اگر دولتی و اداری باشد، هم امکانی برای تعطیلی موقت کار و انتقال کارکنان به محلی دیگر ندارند. به همین دلیل است که روند تخلیه و بازسازی و اصلاح و یا تخریب و جایگزینی این ساختمان های نا ایمن تقریبا در حد صفر و به کندی انجام می شود. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران به عنوان یکی از موافقان انتشار رسمی اسامی ساختمان های ناایمن تاکید دارد که مردم باید بدانند این ساختمان ها کدامند و چه شرایطی دارند و باید در مورد شرایط اصلاح و شاریط ایمنی این ساختمان ها به طور جدی بررسی شود. بر اساس اعلام سازمان نظام مهندسی در حال حاضر حدود هزار ساختمان بلند بالای ۱۲ طبقه داریم که مسؤولیت ایمنی آن به عهده مدیریت شهری است و باید مورد نظارت جدی در مورد ایمنی و سلامت سازه بر اساس مقررات ملی ساختمان، قرار گیرند. همچنین بیش از دو میلیون واحد در مسکن مهر ساخته شده که به لحاظ کیفیت، الزامات مورد نظر مقررات ملی ساختمان در همه آنها رعایت نشده است و بسیاری از این ساختمان ها در حوادث مختلف و به خصوص زلزله که در کشور ما احتمال زیادی دارد، آسیب پذیر هستند.
تاکید وزیر نفت برای ایمن سازی ساختمان های این وزارتخانه
اگرچه برخی ارگان ها همچون شهرداری تهران در مورد ایمنی ساختمان های نوساز از زمان ساخت و ساختمان های قدیمی و فرسوده مسؤولیت مستقیم دارد، اما نهادها و ارگان های دیگری هم هستندکه در این حوزه فعالیت می کنند. ساختمان های وزارت نفت از جمله ساختمان هایی هستند که تعدادی از آنها از چند دهه قبل ساخته شده و حتی در فهرست ساختمان های ناایمن شهر تهران هم قرار دارند. همچنین از ابتدای دهه 90 مجموعه وزارت نفت دستورالعمل ایمنی در ساختمان های خود را به همه زیرمجموعه ها ابلاغ کرده و همه شرکت ها و سازمان های زیرمجموعه موظف به رعایت همه مسائل ایمنی و نوسازی بنای ساختمان خود شدند. جواد اوجی، وزیر نفت هم طی ابلاغی خواستار روزآمد کردن گزارش های ارزیابی و سطح بندی وضع ایمنی ساختمان های اداری و تأسیسات صنعت نفت شد. او با اشاره به حادثه تأسف برانگیز متروپل آبادان و لزوم پیشگیری از وقوع حوادث مشابه، اعلام کرده است که به استناد جزء (۳)، بند (الف) ماده (۳) از قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، لازم است تا ضمن به روزرسانی گزارش های ارزیابی و سطح بندی وضعیت ایمنی ساختمان های اداری و تأسیسات صنعت نفت در برابر زمین لرزه، آتش سوزی، انفجار، فرونشست و نظایر آن، مجموعه اقدام ها و برنامه های پیشنهادی برای ایمن سازی ساختمان ها و تأسیسات تابعه ارائه و عملیاتی شود. همچنین تاکید شده است که اداره کل اچ اس ای و پدافند غیرعامل وزارت نفت مکلف است نسبت به تدوین دستورعمل های لازم و نیز نظارت مستمر اجرا و استمرار کارکرد بهینه تمهیدات ایمنی و آتش نشانی اقدام کند.
البته بسیاری از زیرمجموعه های صنعت نفت به منظور حفاظت از سلامت کارکنان و الزامات محیطی آنها، نسبت به ایمن سازی محیط اداری و یا عملیاتی و تاسیساتی فضای کاری خود اقدام کرده اند. برگزاری مانورهای آمادگی در برابر آتش سوزی و تخلیه ساختمان و مانورهای مختلف زلزله، یکی دیگر از اقدام های شرکت های مختلف عملیاتی و ستادی است که هر ساله تکرار می شود. نکته قابل توجه این است که در جریان این مانورها و برنامه های آمادگی در برابر حوادث، بسیاری از نواقص سازه ای و دسترسی های فرار از حادثه و امکانات برای نجات افراد شناسایی و به روزرسانی می شود. به عنوان نمونه پس از حادثه متروپل در آبادان مجموعه شرکت نفت و گاز اروندان، علاوه بر کمک و حضور در صحنه برای کمک به شهروندان آبادانی در جریان این حادثه، نسبت به ایمنی همه ساختمان ها و تاسیسات نفت و گاز اروندان اقدام کرد. این شرکت نسبت به روزآمد کردن گزارش های ارزیابی و سطح بندی وضع ایمنی ساختمان های اداری و تأسیسات خود اقدام کرده است تا در صورت بروز هرگونه ایراد و اشکال، این تأسیسات در فرآیند احیا و تعمیر اساسی قرار می گیرند و این موضوع در شرکت نفت و گاز اروندان یک اولویت جدی به شمار می آید. بر این اساس می توان امیدوار بود با پیگیری های جدی که وزارت نفت دولت سیزدهم در حوزه ایمنی سازه های اداری و عملیاتی خود به عنوان صنعت پیشرو در میان صنایع دیگر دارد، روند ایمن سازی و اصلاح و نوسازی ساختمان های نا ایمن سرعت بیشتری بگیرد.