خفگی با گاز سمی سولفید هیدروژن
مشعل صنعت نفت از صنايع پيچيده و با ريسک بالاست که بروز حوادث در آن مي تواند خسارت هاي جاني و مالي جبران ناپذيري به همراه داشته باشد. از اين رو اهميت درس آموزي از حوادث و سوانح در اين صنعت، براي شناسايي مناطق پر ريسک چند برابر مي شود.
به دليل اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» تلاش می کند با بازتاب مطالبی با عنوان «درس آموزي از حوادث صنعت نفت ايران و جهان»، گامي در مسير کاهش حوادث بر دارد. آنچه می خوانید، مطلبی است با همین رویکرد با عنوان «خفگی به علت استنشاق گاز سمی سولفید هیدروژن (H2S) » و درس آموزی از آن.
دانش به دست آمده در مورد علل حادثه، مي تواند اجازه استقرار اقدام هاي پيشگيرانه و کاهش دهنده حوادث در محل را صادر کند، ضمن آنکه بازخورد ناشي از آن نیز بهبود رفتار ايمن در افراد مستقر در فضاي صنعت نفت را به دنبال خواهد داشت. با بهره مندي از نکات «درس آموزي از حوادث»، مي توان از نوع وقايع ناخواسته تشديدکننده و بازدارنده ، به اقدام هاي کنترلي و عواقب ناشي از حوادث را کرد.
ساعت 13روز قبل از حادثه، تعمیرات اساسی مخزن بهره برداري (Production tank) با انجام عملیات ايزولاسیون شیرهاي نفت ورودي و خروجی و شیر گاز خروجی از مخزن از سوی پیمانكار آغاز می شود. پس از انجام ايزولاسیون، به منظور تخمین میزان لجن نفتی موجود در کف مخزن، دريچه آدم رو مخزن باز و داخل مخزن رؤيت می شود. سپس اين دريچه به طور موقت (با چهار مهره) بسته شده و به منظور جلوگیري از ايجاد خلأ بر اثر کاهش فشار داخلی مخزن به واسطه مواجهه با دماي سرد در شب و در نتیجه تغییر فرم مخزن، دريچه فوقانی مخزن (13اينچ) عصر روز بعد باز می شود. ساعت 8 صبح روز حادثه، 2 نفر از نیروهاي پیمانكار وارد واحد می شوند و به دلیل حضور نداشتن سرپرست بهره برداري برای صدور و تایید پروانه و ناظر تعمیرات اساسی به منظور دريافت تایید پروانه در واحد بهره برداري، پروانه کار صادر نمی شود. نیروهاي پیمانكار به مخزن مراجعه و با حفر گودالی در نزديكی مخزن، به آماده سازي مقدمات کار و همچنین باز کردن دريچه آدم رو اقدام می کنند که به دلیل وجود گاز سولفید هیدروژن زياد، 2 نفر از کارکنان پیمانكار دچار گازگرفتگی می شوند و دو نفر مصدوم شده و متاسفانه یک نفر نیز فوت می کند.
اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و در دسترس بودن تجهیزات مقابله با گاز سولفید هیدروژن (H2S ) از قبیل دستگاه تنفسی، ماسك تنفسی کارتريج دار و دستگاه هاي پرتابل تشخیص گاز سولفید هیدروژن، کپسول هاي استنشاقی آمونیاک و دستگاه اکسیژن هاپر باريك و...) در هنگام انجام کار در محیط هاي آغشته به گاز سولفید هیدروژن
انجام آموزش توجیهی اثر بخش به پیمانكاران قبل از انجام تعمیرات اساسی با هدف اطلاع از مخاطرات (در اين حادثه آشنايی با مخاطرات سمی گاز سولفید هیدروژن)
حضور به موقع و مستمر مسؤولان کارفرما (رئیس کارخانه بهره برداري، مهندس ناظر مقیم و اچ ای) در محل کار
شناسايی ريسك ها و مخاطرات حین انجام تعمیرات اساسی از جمله مخاطرات و نحوه مقابله با گاز سولفید هیدروژن با همكاري اچ اس ای شرکت کارفرما و اچ اس ای شرکت پیمانكاري
نظارت مستمر و دقیق مسؤولان کارفرما (رئیس کارخانه بهره برداري، مهندس ناظر مقیم و اچ اس ای) به منظور اطمینان از انجام کار به روش صحیح و ايمن از سوی پیمانكاران
ارائه روش اجرايی و دستورعمل کاري شفاف از سوی اداره تعمیرات اساسی به کارکنان پیمانكار به منظور جلوگیري از هرگونه اشتباه
اطمینان از پیاده سازي دستورعمل نظام پروانه کار
اطمینان از پیاده سازي الزامات رويه هاي مديريت اچ اس ای پیمانكاران
به دلیل اينكه دانسیته سولفید هیدروژن39/1 برابر با دانسیته هواست، تمایل به تجمع در نواحی پست مانند چاله ها، انبارها و محل هاي تخلیه و غیره دارد، بنابراين بسختی به سمت بالا پراکنده می شود و در سطح زمین پیشروي می کند، از این رو هنگام بازرسی از محیط هاي با احتمال وجود گاز سولفید هیدروژن و هنگام انجام ارزيابی ريسك، اين نكات مهم را بايد در نظر گرفت.
سولفید هیدروژن، گازی بسیار سمی در دماي عادي است. اين گاز، باعث ريسك استنشاقی بالا می شود که اثرات آن در سطوح مختلف مواجهه، متفاوت است و در غلظت500 تا 1000 موجب فلج تنفسی، قلب ضربان نامناسب، غش و مرگ می شود.
خطرگاز سولفید هیدروژن در بیشتر فعالیت هاي صنعت نفت وجود دارد که اين خطر در فعالیت هاي غیر روتین تعمیرات اساسی به توجه بالایی نیاز دارد.
قبل از وقوع حادثه یادشده بیش از17 نقص جزئی و متوسط در واحد جذب و تفكیك و مبدل ورودي برج در فاصله زمانی چند ماه رخ داده بود.