صنعت پتروشیمی ایران افزون بر توسعه همه جانبه داخلی، به دنبال همکاری مشترک با روسیه است
ورود به بازار بزرگ همسایه شمالی
مشعل صنعت پتروشیمی ایران در میانه تهدید و تحریم های گسترده و همه جانبه ای که در چند دهه گذشته از سر گذرانده، تجربه های مختلف و ارزشمندی را برای عبور از هر مرحله داشته است. این صنعت، امروز به پشتوانه توان داخلی خود توانسته علاوه به نگه داشتن برنامه تولید و افزایش پلکانی آن در این سال ها، جریان توسعه و سرمایه گذاری را بخوبی زنده نگه دارد و به نقطه ای از استقلال و توانمندی در داخل و در سطح بین المللی دست یابد، ضمن اینکه توانسته بازار کشورهای همسایه، منطقه ای و فرامنطقه ای را در دوران تحریم های مستقیم حفظ کند و با انعطافی منطقی از گردنه تحریم ها بگذرد و حالا با این تجربه های قابل توجه، همکار و شریکی خوب برای کشورهای دیگر که در شرایط تحریمی قرار دارند، باشد.
دیدارهای دیپلماتیک و تجاری ایران و روسیه با تلاش های دولت سیزدهم، بیشتر و هدفمند شده و امروز شاهد تحولات و پیشروی های سرنوشت ساز و پرمنفعت برای کشور هستیم و در این میان، صنعت پتروشیمی یکی از پیشتازان در میان زیرمجموعه های صنعت نفت است که از قضا زمینه های مشترک همکاری زیادی نیز با شرکت های روسی دارند.
چراغی که رئیس جمهور برای صنعت نفت روشن کرد
شاید شروع تحولات جدید در روابط ایران و روسیه و به عبارتی ورود جدی تر ایران به این بازار بزرگ، از سال گذشته و با سفری که اواخر دی ۱۴۰۰ سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به این کشور داشت، شروع شد. در این سفر مذاکرات مختلفی صورت گرفت و طرفین درباره توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بویژه در زمینه های راه و شهرسازی، حمل ونقل، انرژی و بانکی مذاکره کردند و به توافق رسیدند. در ادامه این توافق ها بود که هیأت پرتعدادی از کشور روسیه به ریاست الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه به تهران آمدند و بسیاری از توافق ها به مرحله ای جدیدتر و امضای تفاهمنامه رسید.
در آن سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری، به چند عامل مهم از جمله همسایگی، منافع و دشمنان مشترک به عنوان دلایل ضرورت افزایش همکاری میان ایران و روسیه اشاره کرد و گفت: علاوه بر منافع مشترک، دشمنان مشترکی هم داریم که رشد و پیشرفت در منطقه را نمی خواهند؛ اما ما باید رشد و توسعه را به حدی برسانیم که دیگران نتوانند برای تحقق اهداف سیاسی و فرهنگی خود در این منطقه نفوذ کنند. در آن سفر وزرای نفت، اقتصاد و امور خارجه رئیس جمهوری را همراهی کردند و در نتیجه آن جلسات، تفاهمنامه ها و توافق هایی در تهران رقم خورد که نویدبخش ایجاد یک بازار بزرگ برای صنعت نفت، بویژه صنعت پتروشیمی خواهد بود.
به این ترتیب در سفر چند روزه هیأت روس به ایران، علاوه بر دیدارهای جداگانه با مقامات کشورمان، جلسات مفصلی با جواد اوجی، وزیر نفت برگزار شد و دو کشور سه سند همکاری امضا کردند. همچنین تفاهمنامه ای بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و اتحادیه صنایع شیمیایی روسیه در خصوص تبادل دانش فنی و همکاری های دانش بنیان در حوزه تجهیزات صنایع پتروشیمی به امضای مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و رودکوویچ به نمایندگی از طرف ایوانف، رئیس اتحادیه صنایع شیمیایی روسیه رسید. همچنین جواد اوجی، وزیر نفت از عملیاتی شدن بخشی از اعتبار ۵ میلیارد دلاری روسیه برای پروژه های بخش انرژی، کشاورزی و حمل ونقل خبر داد و گفت: بنا داریم در دولت سیزدهم، سطح روابط تجاری با روسیه را در تمامی این حوزه ها به سقف ۴۰ میلیارد دلار در سال برسانیم.
وی افزود: بخشی از این اعتبارات، عملیاتی شده و برای بخشی دیگر با حضور معاون نخست وزیر روسیه تصمیم گیری شد. در جریان این مذاکرات، علاوه بر بخش بالادستی صنعت نفت، در بخش پتروشیمی و صدور خدمات فنی و مهندسی هم تفاهمنامه هایی امضا شد و در آخرین اقدام هم تفاهمنامه ای در زمینه صدور محصولات پتروشیمی و دانش فنی کاتالیست به روسیه به امضا رسید.
وزیر نفت در زمینه موضوع کریدور حمل ونقل بین المللی شمال و جنوب که یکی از مهم ترین موضوعات مورد بحث در مسکو و تهران بود، افزود: خوشبختانه توافق های خوبی در حوزه ریلی، حمل ونقل جاده ای، کشتیرانی و هوایی انجام شده و هر دو کشور ایران و روسیه در تحریم هایی ظالمانه قرار دارند که ان شاءالله با همکاری یکدیگر و توسعه روابط در تمامی بخش های عنوان شده، تحریم ها را بی اثر می کنیم.
پیشتازی پتروشیمی ها در بازار بزرگ روسیه
شرکت های پتروشیمی؛ اما از مدت ها قبل گام هایی را در مسیر بازارهای جدید برداشته بودند و بخصوص در حوزه فروش کاتالیست ها توانسته اند طی چند سال اخیر، بازارهای جدیدی را فتح کنند. این مجموعه ها طی سال های اخیر و با همکاری مراکز دانشگاهی، شرکت های دانش بنیان و شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در تکمیل زنجیره ارزش و کاهش خام فروشی و تأمین دانش فنی و کاتالیست های مورد نیاز پتروشیمی ها، دستاوردهای بزرگی را به خود اختصاص داده اند ؛ اگرچه به دلیل تحریم، انتقال دانش و فناوری برای این شرکت ها محدود شد؛ اما مهندسان ایرانی موفقیت های ارزشمند بسیاری را به دست آورده اند که علاوه بر تولید داخل، چشمی به بازارهای جدید بین المللی دارند. در همین مدت اخیر، دولت سیزدهم تاکنون بسیاری از هلدینگ های بزرگ پتروشیمی و شرکت های مستقل خصوصی پتروشیمی مذاکرات جداگانه ای را با کشورهای مختلف و در پنج قاره شروع کرده اند و امروز با پیشقدمی دولت در مذاکرات بازار روسیه، حوزه پتروشیمی یکی از اصلی ترین زمینه های همکاری مشترک دو کشور شده است.
پس از سفر رئیس جمهور به روسیه، حضور معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی روسیه به همراه سایر مدیران صنعت پتروشیمی، زمینه بسیاری از تفاهمنامه های مشترک را فراهم کرد. شاهمیرزایی در این نمایشگاه، از شرکت های روس دعوت کرد از فرصت های مناسب برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران استفاده کنند. وی به حدود ۵۶۰۰ کیلومتر سواحل در شمال و جنوب جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و افزود: وجود بنادر پرشمار در این سواحل، زمینه تبادل محصولات و فعالیت های صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و دیگر صنایع را برای کشور فراهم و آسان کرده است.
اما حالا و در تهران، پس از مجموعه نشست های مشترک ایران و روسیه، مرتضی شاهمیرزایی با مقام های روس مذاکراتی را برای صادرات محصولات پتروشیمی دنبال کرد. همچنین صادرات خدمات فنی و مهندسی و سوآپ نفت و گاز نیز از دیگر محورهای مذاکراتی انرژی بین دو کشور بود. وی تفاهمنامه ای از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اتحادیه صنایع شیمیایی روسیه، به منظور تبادل دانش فنی و همکاری های دانش بنیان در حوزه تجهیزات صنایع پتروشیمی امضا کرد که رودکوویچ به نمایندگی از طرف ایوانف، رئیس اتحادیه صنایع شیمیایی طرف دیگر امضای این سند بود.
بر اساس این گزارش، آنچه به عنوان بازارهای جدید صادراتی و توسعه ای برای صنعت پتروشیمی تعریف شده، شامل حوزه گسترده ای در روسیه، آمریکای جنوبی و برخی کشورهای آسیایی است. این توضیح و تاکید به سرمایه گذاری را شاهمیرزایی، چندی قبل در حضور مدیران عامل هلدینگ های پتروشیمی مطرح کرد.
او بازار روسیه را بازاری بزرگ و پراستعداد برای همکاری شرکت های پتروشیمی و نیز سرمایه گذاری مشترک برشمرد و گفت: توان صنعت پتروشیمی در برخی حوزه ها، همچون تولید انواع کاتالیست های مهم پتروشیمی بسیار قابل توجه است و می توان با کمک شرکت های دانش بنیان، این قابلیت را به ارزش افزوده برای کشور و صنعت پتروشیمی تبدیل کرد.
البته باید توجه داشت که بازیگران عرصه های بین المللی، همواره به دنبال منافع خود هستند و صنعت پتروشیمی ایران هم باید در ورود همه جانبه به بازارهای جدید، شناخت بیشتری از آن کسب کند. سیدحمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفتی گفت: شناختی از بازار روسیه نداریم و آن طرف هم، شناختی از توانمندی های ما ندارد که با برگزاری نشست ها و نمایشگاه های دوطرفه، این شناخت کامل می شود.
وی افزود: روسیه با توجه به دسترسی که به خوراک کشور قزاقستان و ترکمنستان دارد، بشدت بر صنعت پتروشیمی سرمایه گذاری کرده است. از طرفی برخی مایعات پتروشیمی مثل بوتادین در روسیه بازار وجود دارد؛ اما مشکلات لجستیکی باعث شده نتوانیم حضوری فعال داشته باشیم و این مشکل جدی در روابط ایران و روسیه است که در جلسات مشترک، باید مورد بررسی قرار گیرد.