توسعه سواحل مکران در دستور کار دولت قرار دارد
در انتظار نگینی درخشان کنار آب های آزاد
مشعل مَکران یا مُکران، یکی از مناطق جذاب و دیدنی و بالقوه برای سرمایه گذاری در جنوب شرقی ایران و در جنوب استان سیستان و بلوچستان است. این منطقه به دلیل داشتن مرز آبی و دسترسی به دریای عمان از موقعیت ژئوپلیتیکی خوبی برخوردار است و در زمینه اقتصادی بویژه ترانزیت کالا، سرمایه گذاری های تجاری، صنعتی و گردشگری امکان سرمایه گذاری مناسبی دارد. منطقه مکران از گذشته به عنوان یکی از مناطق مناسب برای توسعه و حضور صنایع مختلف معرفی شده؛ اما روند توسعه و ورود صنایع مختلف و تحقق برنامه ها با کندی پیش رفته است. با این حال دولت سیزدهم با همکاری مجلس شورای اسلامی برنامه های مختلفی را در خصوص توسعه این سواحل و رساندن آن به موقعیت برتر منطقه ای شروع کرده است.
سواحل مکران، نقشی بسزا در تبدیل شدن ایران به یک قدرت بلامنازع فرامنطقه ای دارد و متخصصان سیاسی، نظامی و اقتصادی بر این مهم صحه گذاشته اند. مقامات مختلفی در سال های گذشته بر توسعه سواحل مکران تاکید داشته اند که در صدر آنها مقام معظم رهبری بوده است. یکی از دغدغه های رهبر معظم انقلاب، پیشرفت و آبادانی سواحل مکران است. ایشان تاکید کرده اند که «مسأله آبادسازی سواحل مکران از کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود.»
همه طرح های پیش بینی شده و در انتظار مکران
دولت ها در برنامه های خود توسعه این منطقه را در دستور کار قرار داده اند و تاکنون پیش بینی هایی نیز وجود داشته است. مواردی مثل راه آهن، ترانزیت و توسعه بنادر در سواحل مکران، پروژه های پتروشیمی، تولید آهن اسفنجی، گندله سازی، فولادسازی، نوردسازی و... که چنانچه همه این پروژه ها در زمان بندی خودشان تکمیل و فعال شوند، نه تنها جهش قابل توجهی را در جنوب شرقی کشور شاهد خواهیم بود؛ بلکه همزمان حجم قابل توجهی از اثرات اجتماعی آن و رضایت اجتماعی را دربر دارد. فعال شدن این ظرفیت بندری در سواحل مکران، منجر به رونق و جهش تولید و ایجاد اشتغال پایدار خواهد شد و پیش بینی می شود حداقل با تکمیل فازهای نخست پروژه های فولاد و پتروشیمی چابهار و صنایع پایین دستی آنها ۱۴۴ هزار و ۵۶۶ نفر مشغول به کار شوند.
با این وجود، یکی از نکات مهم در مورد منطقه آزاد چابهار و سواحل مکران این است که تا زیرساخت های اصلی تکمیل و تامین نشوند، نمی توان از صنایع و سرمایه گذاران دیگر انتظار حضور داشت. دولت ها در این سال ها برای این موضوع اقداماتی داشته اند؛ اما هنوز هم مهم ترین نیاز این مناطق وجود زیرساخت های اصلی همچون گاز است. اینگونه اعلام شده که تاکنون حداقل ۱۲ هزار میلیارد تومان برای گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان هزینه شده؛ چراکه گازرسانی به چابهار و سواحل مکران به طور مستقیم به رونق صنعتی منجر می شود و این روند هم ادامه دارد. برای توسعه مکران یک ستاد هم به نام ستاد توسعه سواحل مکران تشکیل شده و شورای عالی آمایش سرزمین، سند توسعه منطقه ساحلی مکران در افق ۱۴۱۵ را هم تصویب کرده است.
در این سند تصریح شده است که منطقه مکران، ظرفیت ایجاد انواع صنایع پتروشیمی، فولاد و صنایع بزرگ را دارد و می تواند زمینه گسترده تولید و صادرات مجدد را فراهم سازد و توسعه برون زا که محتاج تجهیز منابع و سرمایه گذاری ملی و بین المللی است، عامل مهمی در توسعه منطقه مکران به شمار می آید و توسعه درون زا و برون زا به عنوان مکمل یکدیگر می توانند توسعه متوازن و پایدار منطقه را رقم بزنند.
اهمیت معرفی مکران برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی
در عین حال، سواحل مکران فرصت و مزیت های خوبی برای سرمایه گذاری کوتاه، میان مدت و بلندمدت از سوی سرمایه گذاران داخلی و خارجی دارد. سواحل مکران در حوزه های مختلف از جمله حمل ونقل، نفت، گاز و پتروشیمی، گردشگری و شیلات از ظرفیت هایی بی نظیر و گسترده برخوردار است که این ظرفیت ها، مکران را از مناطق مشابه برای سرمایه گذاری متمایز می کند.
در سال های گذشته، تلاش زیادی برای معرفی و راه اندازی بسیاری از سرمایه گذاری ها در این منطقه شده؛ اما هنوز این سواحل بخصوص برای سرمایه گذاران خارجی گمنام است. در برنامه ششم توسعه، موضوع توسعه سواحل مکران مورد توجه ویژه قرار گرفته و لازم است برای کسب درآمد بیشتر از این پتانسیل زمینه های سرمایه گذاری، ایجاد شغل و کسب وکار بیشتر معرفی شوند، بخصوص اینکه می توان از قابلیت مجاورت آن با آب های آزاد بین المللی در سراسر مرز جنوبی برای این سرمایه گذاری بهره برد. این سواحل در همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای مرکزی (از طریق ترکمنستان) قرار گرفته که یک راه غیرقابل چشم پوشی برای این کشورهای محصور در خشکی (بجز پاکستان) به دریاهای آزاد محسوب می شود.
سهم و حضور قابل توجه صنعت نفت در مکران
صنعت نفت به عنوان یکی از صنایع اصلی و مادر در کشور، از سال های گذشته پیشقدم در توسعه مناطق مختلف بوده و حالا سواحل مکران یکی از نقاط پرکار و امید برای صنعت نفت است. پروژه های مهمی در این منطقه به واسطه صنعت نفت شروع شده و در حال اجراست و این حضور همه جانبه صنعت نفت، خیال بسیاری از سرمایه گذاران را برای ادامه حضورشان در منطقه راحت می کند. معمولا صنعت نفت پیش از بقیه سازمان های توسعه ای، وارد مناطق مختلف می شود و حضور صنایع نفتی، برای دیگر گروه ها جاذبه و دلگرمی ایجاد می کند و این نوید را دارد که با توجه به حمایت های موجود، ظرفیت های درآمدزایی خوبی ایجاد می شود. نمود عینی این حضور و توجه را می توان در اجرای پروژه بزرگ انتقال نفت از گوره به جاسک دید. طرح انتقال نفت خام گوره جاسک، با هدف ایجاد ظرفیت انتقال یک میلیون بشکه نفت خام در روز، ذخیره سازی و صادرات آن از طریق پایانه جدید جاسک، تضمین استمرار صادرات نفت خام، تمرکززدایی از پایانه های صادراتی و متنوع سازی آن و توسعه پایدار و اشتغالزایی در سواحل مکران اجرا شده است.
حالا و در شروع قرن جدید هم مکران با تصمیمات جدید در آستانه تحولات بیشتری قرار دارد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در قالب بودجه 1401 موافقت کرده اند که دولت سواحل مکران و اروند را از محل تحویل نفت خام صادراتی توسعه دهد.
بر این اساس، دولت مجاز است برای اجرای طرح های پیشران جدید و نیمه تمام در زمینه خطوط راهبردی ریلی و کریدورهای اصلی جاده ای، توسعه سواحل مکران و اروند، توسعه و فعال سازی پتروپالایشگاه ها و نیروگاه های بزرگ، حفظ و نگهداری و تأمین تجهیزات راهبردی ناوگان امداد هوایی، تقویت زیرساخت های ارتباطی و تأسیساتی وزارت اطلاعات، اجرای طرح های زیرساخت مناطق آزاد جدید، توسعه تجهیزات سازمان های هلال احمر و اورژانس و پزشکی قانونی، طرح های انتقال آب از دریای عمان، طرح های رفع تنش آبی و جلوگیری از سیل های موسمی و برخی دیگر از پروژه ها تا مبلغ ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو از محل تحویل نفت خام و میعانات گازی صادراتی و براساس قیمت روز صادراتی شرکت ملی نفت ایران را تسویه و از طریق منابع و مصارف عمومی دولت، با خزانه داری کل کشور اعمال حساب کند.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور بارها روی موضوع توسعه مناطق آزاد و بخصوص سواحل مکران تاکید کرده است. او پیش تر به موضوع جذب سرمایه و سرمایه گذار در کشور اشاره و تصریح کرده بود: امروز سرمایه گذاران می توانند در تمامی نقاط ایران سرمایه گذاری کنند. در سواحل مکران آماده جذب سرمایه در حوزه دریا هستیم و در دیگر نقاط کشور نیز افزایش سرمایه گذاری دنبال می شود. صنعت نفت هم به عنوان پرچم دار توسعه در سواحل مکران با پروژه های مهمی در این منطقه حضور دارد که پروژه های پتروشیمی، یکی از مهم ترین و فعال ترین پروژه ها هستند و به طور مداوم در رصد شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار دارد.
هاب سوم صنعت پتروشیمی کشور در چابهار، در قالب شهرک پتروشیمی مکران در محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار تعریف شده که شامل طرح های اوره آمونیاک، متانول، متانول آمونیاک، انواع الفین، آروماتیک، MEG، MTP و کریستال ملامین است و از سوی شرکت پتروشیمی توسعه نگین مکران اجرا می شود. چندی قبل مرتضی شاهمیرزای، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با هدف بازدید از روند پیشرفت پروژه های توسعه پتروشیمی نگین مکران، به چابهار سفر کرد. او علاوه بر پروژه های پتروشیمی از پروژه های خط لوله انتقال متانول و آب، پروژه احداث آبگیر و آب شیرین کن و اسکله شهید بهشتی و مخازن ذخیره سازی هم که جزو پروژه های پتروشیمی است ، بازدید کرد.