در سال تولید ، دانش بنیان، اشتغال آفرین
سهم نفت از دانش بنیان ها بیشتر می شود
مشعل سال 1401 از سوی مقام معظم رهبری به «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» نام گذاری شده و این نام گذاری همچون سال های گذشته مسئولیت ارگان ها و دستگاه های اجرایی را در قبال این شعار چند برابر می کند. افزایش سهم شرکت های دانش بنیان در بخش های مختلف اقتصادی و افزایش سهم در تولید دانش، یکی از موضوع هایی است که بارها مورد تاکیدرهبر معظم انقلاب قرار داشته و در زیرمجموعه های اجرایی و اقتصادی دولت ها طی سال های گذشته در اولویت برنامه ریزی قرار داشته است، اما اینکه در نام گذاری یک سال این عنوان مورد تاکید قرار می گیرد، گویای نیاز به توجه مضاعف است. صنعت نفت به عنوان یکی از صنایع مهم و زیرساختی که درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده های آن برای کشور از اهمیت زیادی برخوردار است، از سال ها قبل با توجه به همین تاکیدهای مقام معظم رهبری، موضوع توجه به شرکت های دانش بنیان و توسعه حوزه فناوری و دانش بومی را در دستور کار داشته است. موضوع توسعه فعالیت شرکت های دانش بنیان، از معدود مواردی بوده است که در همه دوره ها و دولت ها به طور مستمر و جدی دنبال شده و توانسته است سهمی قابل توجه را در میان اعتبارات دولتی برای خود جذب کند. شرکت های دانش بنیان در حوزه های کاربردی و ساختاری زیادی به جز صنعت نفت همچون سلامت و پزشكي، تصفيه آب وهوا، كشاورزي و نساجي و صنایع خودروسازی و ... کاربرد داشته اند و امروز شرکت های دانش بنیان ایرانی در رقابت با کشورهای تراز اول قرار دارند.
شکل گیری و توسعه حضور دانش بنیان ها در نفت
شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت آغازگر جریانی جدید بوده اند؛ جریانی که با وجود تحریم های سنگین و ظالمانه و محدودیت های بسیار اقتصادی بیش از پیش اثرگذار بود و تبدیل به یک جریان مبارزه با تحریم و بازآفرینی در محصولات مورد نیاز صنعت نفت شد. در این سال ها با تلاش شرکت های دانش بنیان، رویکردی جدید برای تامین نیاز داخلی در خلا حضور شرکت های خارجی ایجاد شد و صنعت نفت در روندی حمایتگر کوشید در کنار شرکت های دانش بنیان قرار گیرد.
بسیاری از شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت در سال های اخیر نیازهای خود را با کمک و ورود شرکت های دانش بنیان پیگیری کرده اند و همین اعتماد و حضور باعث فعالیت بیشتر و جریان رو به رشد مراکز آزمایشگاهی معتبر شده است. شرکت های دانش بنیان در شتاب بخشیدن به روند خودکفایی ملی و گذر از بحران و اعتماد بیشتر به صنعت داخلی تاثیر قابل توجهی داشته اند. فعالیت این شرکت ها در حوزه های انجام تحقیقات کاربردی، ارایه خدمات تخصصی و مشاوره ای (خدمات علمی و تحقیقاتی و فنی)، تولید محصولات یا فناوری نوین، انجام خدمات نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره ای، ارایه خدمات توسعه کارآفرینی، ایجاد مراکز رشد و خدمات، ارائه خدمات توسعه محصول جدید یا ورود به بازارهای ملی و بین المللی تاکنون موفقیت های بزرگی برای صنعت نفت رقم زده است. صنعت نفت هم زمینه های خوبی برای فعالیت این شرکت ها تاکنون فراهم کرده است. برگزاری انواع نشست ها و همایش های مرتبط برای آشنایی و تعامل بیشتر شرکت های دانش بنیان با زیرمجموعه های صنعت نفت و نیازهای مرتبط با آنها ، ایجاد فضاهای تعامل و حضور همچون پارک های علم و فناوری و به خصوص تدوین قوانین و مقررات و تسهیل فعالیت این شرکت ها در همکاری با صنعت نفت، از مهم ترین اقدام ها، همچنین تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی با محوریت حمایت از شرکت های فناور و دانش بنیان، از رویدادهای مهم و حمایتگر برای این شرکت ها بوده است. در این سال ها شورای حمایت از شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت به منظور بهره گیری حداکثری از ظرفیت های مغزافزاری و نرم افزاری کشور و رونق تولید ملی تشکیل شده و مسؤولان وزارت نفت و در راس آن جواد اوجی، وزیر نفت حمایت از دانش بنیان ها را سرلوحه برنامه های خود از روز نخست کاری قرار داده است.
شرکت های دانش بنیان فعال در صنعت نفت امروز به حدی از بلوغ و توانمندی و شناخت از نیازهای این صنعت رسیده اند که صنعت نفت می تواند بدون نگرانی، نیازهای استراتژیک و به روز خود را با کمک آنها تامین کند و همزمان در تولید بسیاری از محصولات چشمی به صادرات و حضور در بازارهای منطقه ای و جهانی داشته باشد. براساس اعلام صندوق نوآوری و شکوفایی در حال حاضر بیش از ۶ هزار شرکت دانش بنیان، ۱۰ هزار شرکت فناور مستقر در پارک های علم و فناوری با عمق تکنولوژی کمتر و ۶ هزار شرکت استارت آپی تحت عنوان نوآفرین در ایران مشغول به فعالیت هستند. گزارش هایی درباره اقتصاد شرکت های دانش بنیان و اثرگذاری آنها در تحول اقتصادی طی سال منتهی به 1400 هنوز منتشر نشده و این امیدواری وجود دارد که با توجه به نام گذاری امسال به «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» گزارش و اطلاعات مفصل و بیشتری در مورد شرکت های دانش بنیان در بخش های مختلف و صنعت نفت منتشر شود.
از تاکیدمقام معظم رهبری تا اقدام عملی وزیر نفت
حمایت و راهگشایی مسیر برای شرکت های دانش بنیان، موضوعی است که جواد اوجی از سال گذشته و آغاز به کار در وزارت نفت در دستور کار داشته است و قول داد که از شرکت های دانش بنیان حمایت گسترده ای داشته باشد. وزیر نفت دولت سیزدهم در برنامه خود که با عنوان سیاست های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در برنامه ششم توسعه مطرح کرده ، موضوع دانش بنیان کردن صنایع بالادستی و پایین دستی نفت و گاز با تاسیس و تقویت شرکت های دانش بنیان برای طراحی، مهندسی، ساخت، نصب تجهیزات و انتقال فناوری به منظور افزایش خودکفایی را مورد تاکید قرار داد.
اوجی در بندی با عنوان ارتقای فناوری و حمایت از شرکت های دانش بنیان با هدف افزایش ساخت داخل، نگاهی ویژه به موضوع شرکت های دانش بنیان دارد و از جمله در این بخش از موضوع هایی همچون توسعه نوآوری در صنعت نفت مبتنی بر نظام ملی نوآوری، بهبود مستمر فرایندها و محصولات مبتنی بر پیشرفت رو به جلوی فناوری، سازمان و بازار با هدف خلق ارزش اقتصادی بیشتر در دوره گذار انرژی از سوخت های فسیلی به سوی انرژی های تجدیدپذیر و تحول دیجیتال و هوش مصنوعی به عنوان انقلاب صنعتی چهارم یاد کرده است.
او همچنین تاکید کرده است که حمایت از پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت به منظور توسعه فعالیت های دانش بنیان در صنعت نفت، ایجاد سامانه عرضه و تقاضای فناوری های موردنیاز صنعت نفت، سیاست گذاری و فرهنگ سازی به منظور افزایش ظرفیت جذب فناوری در صنعت نفت، فعال سازی دیپلماسی نوآوری با کشورهای منطقه و جهان به منظور افزایش تبادلات فناورانه صنعت نفت مورد تاکید جدی قرار دارد. وزیر نفت با اشاره به نام گذاری سال ۱۴۰۱ از سوی رهبر معظم انقلاب به سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» گفت: امسال بر اساس فرمان مقام معظم رهبری درباره تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی در بحث تولید، یکی از محورهای اصلی افزایش تولید نفت، گاز، فرآورده های نفت اعم از بنزین و نفت گاز و افزایش تولید محصولات پتروشیمی در دستور کار قرار دارد که با استفاده از توان شرکت های دانش بنیان رقم خواهد خورد.وی ادامه داد: دو ماه پیش فراخوانی به شرکت های دانش بنیان و توانمند در پنج محور دادیم که این محورها شامل احیای چاه های کم بازده برای افزایش تولید نفت و گاز، جمع آوری گازهای مشعل، بهینه سازی مصرف انرژی، ساخت کالا و ادواتی که تا پیش از این از خارج تأمین می شد و توسعه زنجیره صنایع تکمیلی پتروشیمی بود.
وزیر نفت تأکید کرد: درباره توسعه ساخت داخل، ما نیازهای کالایی خود را بر اساس فراخوانی که به شرکت های دانش بنیان دادیم، اعلام کردیم تا واردات این کالاها در سال ۱۴۰۱ به حداقل برسد.
علاوه بر وزیر نفت، محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران هم تاکید کرد که همه نیازهای صنعت نفت فناورانه است و اگر می خواهیم تولید پایدار و مستمر همراه با بهره وری داشته باشیم و هزینه ها را کاهش دهیم، چاره ای نداریم جز اینکه اقتصاد نفت و گاز را دانش بنیان کنیم.
او با بیان اینکه ۸۵ درصد کالا و تجهیزات و مواد مورد نیاز صنعت نفت کشور داخلی است و به واردات نیازی نداریم، ادامه داد: برای ۱۵ درصد دیگر که بیشتر آن فناور و دانش بنیان است، باید برنامه های مدون، سنگین و هدفمندی را تعریف کنیم. صنعت نفت و نیازهای فناورانه آن به اندازه ای بزرگ است که بنا به فرمایش مقام معظم رهبری نیاز داریم ظرفیت شرکت های فناور را به دو برابر افزایش دهیم.
خجسته مهر گفت: وزارت نفت در اقدامی جهادی برای احیای این تعداد چاه که ارزش سرمایه گذاری حدود ۷۰۰ میلیون دلاری دارد، فراخوان داد و از همه شرکت های دانش بنیان و فناور دعوت کرد تا ایده های فناورانه خود را برای احیای این چاه های نفتی ارایه کنند. بیش از ۵۰ شرکت فناور در این فراخوان حضور یافتند و اکنون در مرحله ممیزی و ارزیابی هستیم و امیدواریم به زودی این ظرفیت فناورانه در اختیار شرکت ها قرار گیرد.
خجسته مهر اضافه کرد: ستاد تحول و پیشرفت فناوری های دانش بنیان در شرکت ملی نفت ایران تشکیل شده است؛ می خواهیم در این ستاد نقشه راه دانش بنیان کردن صنعت نفت را ترسیم کنیم و اقدام های متعددی را در برنامه داریم.