بازگشت ظرفیت تولید نفت خام ایران به پیش از تحریم ها
صنعت نفت حیات دوباره گرفت
مشعل حال و هوای این روزهای مناطق عملیاتی صنعت نفت دست کمی از فصل بهار ندارد و با توجه به ترافیک فعالیت و عملیات در حال انجام در آنها شاهد حیاتی دوباره در این بخش هستیم. با توجه به اطلاعات منتشر شده مبنی بر بازگشت ظرفیت تولید نفت خام ایران به پیش از تحریم ها که جواد اوجی، وزیر نفت به تازگی رسانه ای کرده است، می توان گفت که رکود از این مجموعه رخت بر بسته است. ضرورت افزایش تولید و همچنین ظرفیت نفت خام ایران از موضوعات محوری بود که با روی کار آمدن دولت سیزدهم به یکی از اولویت های مهم وزارت نفت تبدیل شد. هدف گذاری مهمی که منابع داخلی و خارجی با توجه به شدت و میزان تحریم های صنعت نفت ایران از سوی آمریکا آن را مساله ای محال و دست نیافتنی قلمداد می کردند؛ با این حال در کمتر از 6 ماه اعلام وزارت نفت حکایت از توفیق دست درکاران این حوزه در فروش نفت خام ایران داشت. به همان میزان با توجه به آمار منتشر شده از توقف تولید در مخازن نفتی کشور رشد ظرفیت تولید نفت خام نیز به همان میزان فروش آن امری زمانبر و طولانی به نظر می رسید.
این در حالی است که طبق آخرین اعلام وزیر نفت، ظرفیت کنونی تولید نفت به پیش از تحریم ها و به بیش از ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است و با انجام اقدام های مؤثر در میدان های نفتی خشکی و دریایی، حفاری چاه های جدید، تعمیر چاه ها و تعمیرات، بازسازی و نوسازی تأسیسات، مراکز جمع آوری نفت، ظرفیت کنونی تولید نفت به پیش از تحریم ها یعنی به رقم روزانه بیش از ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت رسیده است و در عملکرد و این مقدار تولید مشکلی وجود ندارد. افزون بر آن در بخش گاز هم با اقدام های خوبی که در شرکت های ملی نفت و گاز ایران در فصل زمستان انجام شد، بالاترین رقم برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی به مقدار ۷۰۵ میلیون مترمکعب در روز حاصل شده است. مجموعه توفیقاتی که با وجود تحریم های بی سابقه رقم خورده است. نکته ای که مورد اشاره مقام معظم رهبری نیز قرار گرفت که در بخشی از سخنرانی زنده و تلویزیونی در نخستین روز از سال ۱۴۰۱ گفتند: خوشبختانه سیاست های جدید در کشور نشان داد می توان با وجود پا برجا بودن تحریم های آمریکا پیشرفت کرد، تجارت خارجی را رونق داد، وارد قراردادهای منطقه ای شد و در زمینه نفت و مسائل دیگر به دستاوردهایی رسید.
چگونه به افزایش ظرفیت تولید نفت خام رسیدیم
در همین زمینه محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به افزایش ظرفیت تولید نفت به مقدار پیش از تحریم ها گفته است: این مهم در شرایط تحریمی و فشارهای اقتصادی رخ داده است.
پیش از تحریم های جدید، یعنی در شهریور سال ۱۳۹۷، ظرفیت تولید نفت خام حدود ۳ میلیون و ۸۳۸ هزار بشکه بود، اما با آغاز تحریم های ظالمانه و به علل متعدد بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید نفت کشور از دست رفت.
به گفته خجسته مهر، برخی از عوامل این کاهش تولید، عبارت است از اینکه تعمیرات اساسی در مدت چند سال در شرایط گذشته انجام نشد و تعمیر چاه های نفتی با نارسایی هایی روبه رو بود و تأسیسات سرچاهی دچار مشکلاتی شدند. اقدام های مربوط به خطوط لوله جریانی و خطوط انتقال نفت خام به مبادی مصارف داخلی و مبادی صادراتی و تلمبه های درون چاهی که باید طبق برنامه در آن چاه ها نصب می شد و پمپ های درون چاهی، انجام نشد و بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید نفت کشور را از دست دادیم.
نکته مهم در سخنان مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اشاره به این مساله است که برای نگهداشت توان تولید و بازگرداندن ظرفیت تولید نفت به پیش از تحریم ها هیچ نیازی به خارج از کشور نداشتیم و به طور کامل از ظرفیت داخل صنعت نفت چه در زمینه نیروی انسانی و چه کالا، مواد و تجهیزات استفاده کردیم.
ذخایر قابل برداشت نفت خام ایران بر مبنای ضریب بازیافت به گفته او، حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه و ذخایر گاز ما حدود ۳۳ تریلیون مترمکعب، اما از نظر مجموع نفت و گاز حدود ۳۳۰ تریلیون معادل مترمکعب است و از نظر حجم ذخایر نفت و گاز درجا، در مجموع بیش از ۱۲۰۰ میلیارد بشکه معادل نفت ذخایر مایعات گازی و میعانات گازی درجا زیر زمین وجود دارد.
تعمیرات اساسی و ایجاد ظرفیت جدید تولید کلید موفقیت
آنچه در مسیر دست یابی به موفقیت رسیدن به ظرفیت پیش از تحریم ها موثر بوده است به گفته خجسته مهر تعمیرات اساسی و ایجاد ظرفیت جدید بوده که درباره آن توضیح داده است: با آغاز به کار دولت سیزدهم از جمله اولویت هایی وزیر نفت، به شرکت ملی نفت ایران تکلیف کرد این بود که طی ۶ ماه، در ۱۵ اسفند ظرفیت کاهش داده شده و ازدست رفته را به پیش از تحریم ها بازگردانیم. بیش از ۱۸۰۰ اقدام عملیاتی در چاه های نفتی از سوی متخصصان شرکت ملی نفت ایران انجام شد و بیش از ۲۵۰ کار مربوط به تعمیرات اساسی از جمله تأسیسات سرچاهی و تعمیرات اساسی مربوط به تأسیسات روسطحی انجام و حدود ۵۰۰ میلیون دلار در این زمینه هزینه شد. بخش قابل توجهی از این هزینه ها صرف نگهداشت توان تولید شد. خجسته مهر گفت: در این دوره افزایش ظرفیت جدید نیز داشتیم از جمله تولید از میدان مشترک آزادگان جنوبی و موفق شدیم در مدت این ۶ ماه حدود ۱۳ حلقه چاه جدید را به مرحله تولید برسانیم.
با این اوصاف شرکت ملی نفت ایران از تمامی ظرفیت های خود برای تولید حداکثری نفت استفاده خواهد کرد و طبق خبر خجسته مهر بنابر برنامه ریزی انجام شده، مقرر شده است تا ظرفیت تولید را تا پایان سال 1401 به 4 میلیون بشکه در روز افزایش دهیم.
پیروزی بدون برجام و با تحریم
به موازات آن افزایش 40 درصدی فروش نفت بدون برجام نیز رقم خورده است.
وزیر نفت سوم فرودین ماه 1401 در پیامی توئیتری، از شکسته شدن رکورد میزان صادرات و درآمدهای حاصل از آن از آغاز دوران تحریم تاکنون خبر داد. وی همچنین در مصاحبه با خبرگزاری فارس از وصول ۱۰۰ درصدی درآمدهای حاصل از فروش نفت، میعانات گازی، فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی در دولت سیزدهم خبر داده و اعلام کرد که به کشورهایی نفت فروخته ایم که آمریکا حتی فکرش را هم نمی کرد و افزون بر آن در مصاحبه ای از پیدا شدن مشتریان جدید برای نفت ایران خبر داد.
رشد فروش نفت ایران که 6 ماه از روی کار آمدن دولت سیزدهم گذشته بود، اعلام شد. برخی کارشناسان توفیق در رشد فروش نفت خام ایران را حاصل دیپلماسی مناسب ایران در سطح کلان و در بعد ویژه آن در نگاه دولت سیزدهم به شرق دانسته و معتقدند این رویکرد افزون بر بازار نفت توفیقات دیگری غیر از حوزه نفت با چین و روسیه به همراه داشته است.
وزیر نفت درباره دلایل افزایش فروش نفت گفته است: با اراده قوی، شناسایی مشتریان و بازارهای جدید، بازاریابی قوی، استفاده از روش های مختلف در قراردادهای نفتی و استفاده از نیروهای متعهد و متخصص در این حوزه این اتفاق رقم خورد و فروش نفت خام و میعانات گازی به ارقام بالایی رسیده است. اوجی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا وزارت نفت برنامه ای برای فروش بیشتر نفت دارد، تصریح کرد: بله، ظرفیت صادرات نفت به ویژه میعانات گازی پارسال پایین بود و امیدواریم با تلاش همکاران در این بخش طی سال ۱۴۰۱ به ارقام بالاتری در زمینه صادرات نفت خام، میعانات گازی و دیگر فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی دست یابیم.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز با اشاره به اینکه افزایش ظرفیت تولید نفت کشور یعنی اکنون قادریم صادرات کشور را به دو برابر افزایش دهیم و این به معنای درآمد و تولید ثروت برای کشور است و این از نظر امنیت انرژی یعنی این که جمهوری اسلامی قادر است پایداری و ثبات را در عرصه بین المللی به ارمغان بیاورد، گفته است: جمهوری اسلامی هم از نظر ژئوپولیتیک و هم از نظر منطقه ای کشور با ثباتی است و جهان اعتماد ویژه ای به جمهوری اسلامی دارد به عنوان این که این کشور می تواند ثبات را در بازار انرژی حفظ کند و ارتقا دهد.
او در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش ظرفیت تولید نفت به علت تخفیف تحریمی آمریکا بوده است؟ گفته است: این افتخار در اوج سخت گیری های مفرط اتفاق افتاده است. ملت ایران همیشه نشان داد که بزرگترین موفقیت هایشان را در سخت ترین شرایط به دست آوردند و این نخستین تجربه ملت ایران نیست بلکه وقتی اراده و ایمان باشد و جهادی عمل کنیم، هر ناممکنی ممکن می شود.
به گفته او، در حالی مقدار صادرات را 40 درصد افزایش دادیم و در حالتی ارزش صادرات را بیش از تعهدمان در بودجه سنواتی محقق کردیم که نه تنها تحریم ها کم نشد بلکه به مراتب سخت گیری های متعددی داشتیم و در خریدارها و واسطه ها و سیستم های ناوبری کشتی رانی حامل نفت، اختلال ایجاد می کردند.او احیا و پس گرفتن بازار از دست رفته محصولات صادراتی در دوران تحریم را از رویکردها و هدفگذاری های دولت سیزدهم برشمرده و با اشاره به اینکه به همین منظور به بعضی از کشورهای هدف، بیشتر از زمان اجرای برجام صادرات داشته ایم، گفته است: صادرات میعانات گازی در مقایسه با آغاز به کار دولت ۲.۵ برابر شده است و در زمینه صادرات نفت خام نیز در مجموع بیش از ۴۰ درصد افزایش حجم صادرات داشته ایم و ارزش صادرات را بیش از تعهدمان در بودجه سنواتی محقق کردیم که نه تنها تحریم ها کم نشد، بلکه به مراتب سخت گیری های متعددی داشتیم و در خریدارها و واسطه ها و سیستم های ناوبری کشتیرانی حامل نفت، اختلال ایجاد می کردند.
افق پرامید 1401
خجسته مهر گفت: بازارهای جدید و مقاصد جدید شناسایی شد و میعانات گازی را در مقایسه با مرداد ۱۴۰۰ حدود سه برابر افزایش دادیم و این نشان می دهد مشتری جدیدی را پیدا کردیم. از شیوه های مدرن در قراردادها و از سیستم لجستیک و حمل ونقل جدید استفاده کردیم. از عوامل دیگر این است که کل شبکه مالی، پولی و بانکی کشور پشتیبان احراز وصول درآمدهای نفتی بوده است.با این اوصاف طبق توضیحات وزیر نفت در گفت و گو با خبرگزاری ایرنا، افزایش صادرات و دریافت پول آن سبب شد وزارت نفت نه تنها تعهد ۱۹۹ هزار میلیارد تومانی دولت را محقق کند، بلکه حدود ۱۰ درصد بالاتر از درآمدهای نفتی در سال ۱۴۰۰ به دولت تحویل شد. طبق تبصره یک قانون بودجه ۱۴۰۰، صادرات نفت ایران روزانه یک میلیون بشکه در نظر گرفته شده بود. درآمد حاصل از صادرات گاز نیز در بودجه پارسال ۲ میلیارد و ۷۵۵میلیون دلار بوده است. درمجموع ایران از محل صادرات نفت خام، میعانات گازی و خالص صادرات گاز باید درآمدی ۱۷میلیارد و ۳۵۵ میلیون دلاری کسب می کرد که با توجه به سهم ۶۵.۵ درصدی دولت از درآمدهای نفتی، این رقم معادل ۱۱ میلیارد و ۳۶۸ میلیون دلار بوده است. دست یابی به این مهم را می توان تحقق یکی از وعده های مهم وزارت نفت دولت سیزدهم قلمداد کرد تا افقی پرامید را در سال 1401 پیش رو داشته باشیم.