تجربه ای که به داد آمریکایی ها نرسید
قیمت های جهانی نفت خام با وجود اعلام خبر آزادسازی ذخیره سازی های راهبردی نفت خام چند کشور طی هماهنگی ایالات متحده آمریکا در ساعات اولیه معاملات بازارهای جهانی افزایش یافت؛ زیرا حجم نفت عرضه شده به بازار کمتر از برآوردهای معامله گران بود. ایالات متحده آمریکا 50 میلیون بشکه از ذخیره سازی های راهبردی نفت خام (SPR) را وارد بازار می کند که تحویل آن از اواسط دسامبر سال 2021 میلادی آغاز می شود و این روند تا پایان آوریل 2022 ادامه خواهد داشت. آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام آمریکا که شامل 18 میلیون بشکه فروش قطعی است و پیش تر از سوی کنگره به عنوان بخشی از بودجه تعیین شده بود، روند آزادسازی آن شتاب می گیرد. 32 میلیون بشکه نیز از مبادلات تازه خواهد بود که باید حداکثر تا سپتامبر 2024 میلادی جایگزین شود. کاخ سفید در بیانیه ای اعلام کرد که آزادسازی ذخیره سازی ها با هماهنگی کشورهای مصرف کننده انرژی از جمله چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و انگلیس انجام می شود. هند اعلام کرده است، 5 میلیون بشکه نفت از ذخیره سازی ها برداشت می کند و انگلیس نیز به پالایشگاه ها و واردکنندگان اجازه می دهد تا یک میلیون و 500 هزار بشکه به صورت داوطلبانه از مقدار ذخیره سازی های خود برداشت کنند. ژاپن هم بدون اشاره به رقمی مشخص، از آزادسازی چند میلیون بشکه نفت خام خبر داده و کره جنوبی نیز در حال مذاکره درباره جزییات مشارکت خود با ایالات متحده آمریکا در این اقدام هماهنگ است. اما چین تاکنون متعهد نبوده و وزارت امور خارجه این کشور تنها اعلام کرده که بر اساس نیازهای واقعی کشورش، از ذخیره سازی های دولتی خود برداشت می کند. در صورتی که چین با دیگر کشورها در این مسیر همراه شود، مجموع ذخیره سازی های آزادشده 60 تا 75 میلیون بشکه خواهد بود که با 100 میلیون بشکه یا ارقام بیشتری که برخی تحلیلگران در بازار انتظار داشتند، فاصله دارد. در نتیجه، قیمت های تک محموله و معاملات آتی، پس از اعلام خبر آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام افزایش یافتند و بخشی از روند کاهشی خود را از ابتدای ماه معکوس کردند. قیمت شاخص نفت خام برنت در معاملات آتی روز سه شنبه (دوم آذرماه) همزمان با اعلام خبر آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام معاملات بیش از 2 دلار و 60 سنت برای هر بشکه افزایش یافت که بزرگترین افزایش یکروزه در سه ماه اخیر بوده است، در حالی که رقم آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام کمتر از حد انتظار بود.
اسپرد تقویمی شاخص نفت خام برنت برای بازه زمانی 6ماهه ژانویه تا ژوییه 2022 ، بیش از 40 سنت به ازای هر بشکه افزایش یافت که این شرایط نشان می دهد، معامله گران انتظار دارند عرضه نفت در سال آینده محدود بماند.
انتظارها از ذخیره سازی های نفت خام
قیمت های معاملات بازار تک محموله، بویژه اختلاف قیمت گذاری نفت و فراورده های نفتی از ابتدای ماه نوامبر سال جاری میلادی، پیش از اعلام رسمی آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام، کاهش یافته بود که بخشی از این شرایط، ممکن است در پاسخ به تشدید گمانه زنی ها درباره فروش آینده باشد. تفکیک تأثیر گمانه زنی درباره آزادسازی ذخیره سازی ها از دیگر عوامل مؤثر بر تحولات قیمت نفت، بسیار دشوار است. در آغاز ماه اکتبر، مدیران سبد پروژه، موقعیت افزایشی فوق العاده ای را در قراردادهای معاملات آتی بازارنفت و اختیار معامله، بویژه در شاخص دبلیو تی آی بازار بورس نیویورک به دست آوردند.
پیش از موضع گیری های نامتقارن، امکان برعکس شدن روند قیمت ها وجود دارد؛ زیرا صندوق های پوشش ریسک و دیگر مدیران مالی، سودهایی به دست می آورند که به نظر می رسد در این باره هم این اتفاق رخ داده است.
بازارهای جهانی نفت خام، ماه گذشته میلادی همچنین شاهد افزایش شیوع ویروس کرونا در آمریکای شمالی و اروپا بودند. دور تازه قرنطینه ها و دیگر محدودیت ها در بعضی از مناطق می تواند روند افزایشی مصرف نفت را کند کند.
افزایش تورم انتظارها را افزایش داده که بانک های مرکزی بزرگ، باید زودتر از آنچه پیش تر پیش بینی می شد، افزایش نرخ بهره را آغاز کنند. این موضوع می تواند روی رشد مصرف نفت در سال آینده میلادی اثر منفی بگذارد.
در عین حال، اظهارنظرهای زیادی درباره روند افزایشی تولید نفت شیل ایالات متحده آمریکا که ممکن است عرضه جهانی نفت خام را در سال 2022 افزایش دهد، وجود دارد. حتی پیش از اعلام خبر آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام، صندوق های پوشش ریسک و دیگر مدیران بازارهای پولی، توانستند معادل 134 میلیون بشکه قراردادهای آتی نفت و اختیار معامله را طی 6 هفته ( از 5 اکتبر تا 16 نوامبر) بفروشند. نمی توان تعیین کرد که چه تعداد از این فروش ها در انتظار اعلام آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام و چه تعداد دیگر مربوط به تحولات در بخش مصرف و چشم انداز تولید بوده است.
با این حال، محتمل ترین پاسخ این است که انگیزه فروش صندوق های پوشش ریسک، پیش بینی آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام، برداشت سود، چشم انداز مبهم مصرف نفت و انتظارها برای شتاب گرفتن روند افزایش تولید نفت شیل بر روند قیمت ها، به صورت ترکیبی تأثیرگذار بوده است.
تجارب برگرفته از آزادسازی ذخیره سازی های نفت در سال 2011
آخرین بار آزادسازی هماهنگ ذخیره سازی های نفت خام در ژوئن سال 2011 میلادی اعلام شد؛ زمانی که اعضای آژانس بین المللی انرژی با آزادسازی 60 میلیون بشکه در واکنش به اختلال در صادرات نفت لیبی به دلیل جنگ داخلی، موافقت کردند. آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام در آن زمان، سبب کاهش فوری؛ اما متوسط قیمت های جهانی این کالای راهبردی و کاهش بیشتر اختلاف قیمت نفت خام و فراورده های نفتی شد؛ اگرچه هر دو پیش از اعلام با کاهش روبه رو شده بودند و در عین حال روند کاهش های بیشتر در عرض چند هفته به طور کامل معکوس شد. تجزیه و تحلیل رویدادهای پس از واکنش بازار به آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام در سال 2011 میلادی، چند درس و تجربه را به همراه داشت که اکنون پس از گذشت یک دهه قابل اجرا هستند: (1) آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام، تنها تأثیر محدود و کوتاه مدتی بر قیمت ها و اختلاف قیمتی بین نفت خام و فراورده های نفتی دارد. ممکن است مسیر بازار را در مقایسه با سناریویی که در آن از هیچ ذخیره سازی برداشت نمی شود، تغییر دهند؛ اما این رویه نامشخص است. (2) سازماندهی آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام آنقدر زمانبر است که در زمان اعلام آنها، قیمت ها اغلب در حال کاهش هستند؛ زیرا بدترین حالت بحران پیش تر پشت سر گذاشته شده بود. (3) معامله گران بازار نفت به طور غریزی درباره اثربخشی مداخله دولت، بویژه استفاده از ذخیره سازی های محدود برای تأثیرگذاری بر قیمت ها بر اساس جریان مداوم تولید و مصرف، تردید دارند.
(4) سیاستگذاران باید پیش از اعلامیه، کل جزییات آزادسازی ذخیره سازی ها را مورد بررسی قرار دهند تا روایتی قانع کننده درباره مداخله بیان کنند و تأثیر روانی آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام را به حداکثر برسانند.
به نظر می رسد، کاخ سفید بعضی از این درس آموخته ها را پیش روی خود دارد؛ اما نه همه آنها را. مقام های ایالات متحده آمریکا آماده بودند تا سازوکار دقیق فروش ذخیره سازی های نفت خام را بلافاصله در روز 2 آذرماه اعلام کنند. اما نبود تعهدهای قاطع از سوی کشورهای ژاپن، کره جنوبی و بویژه چین در 24 ساعت نخست پس از اعلام این خبر، تأثیر روانی را که قرار بود هماهنگی بین المللی ایجاد کند، تضعیف کرد.
سرانجام، خبر تأیید شده آزادسازی کمتر از 60 میلیون بشکه با وعده ای مبهم و تأیید نشده برای رقمی بیشتر که احتمال دارد در مجموع کمتر از 75 میلیون بشکه و کمتر از برآورد معامله گران باشد، سبب افزایش دوباره قیمت های جهانی نفت خام شد.