5 درس ناب زندگی از حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)
جامعه اسلامی، همواره مدیون زحمات و تلاش های مجاهدانه راویانی است که با خطرپذیری تمام و نشان دادن اوج شجاعت، شهامت، ولایت مداری و رعایت موازین دقیق امانتداری، تعهد و دینداری تلاش داشته اند، گنجینه طلایی و ماندگار روایات اهل بیت(علیهم السلام) را محفوظ داشته و معارف غنی اسلامی را با رعایت تمام موازین علمی در دسترس شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) و جویندگان سعادت و رستگاری قرار دهند. یکی از راویان جلیل القدری که در این خصوص خدمات شایسته و فراوانی به جامعه اسلامی داشته و با حفظ و نشر احادیث اسلامی موجب تقویت شریعت اسلامی شده، امامزاده عظیم الشأنی به نام حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) است که وجود او در منطقه ایران اسلامی، مایه خیر و برکت بوده است. در مطلب پیش رو کوشیده ایم تا با نگاهی به حیات طیبه ایشان، پنج درس ناب از زندگی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) را بیان کنیم.
از جمله امتیازات و افتخارات بزرگ حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، علاوه بر نقل روایت از امامان معصوم(علیهم السلام)، نسب پاک و طاهر ایشان است که به حضرات معصومین(علیهم السلام) ختم شده است. بر اساس نقل برخی از علما، نسب ایشان با چهار واسطه به امام حسن مجتبی(ع) می رسد، از جمله افتخارات و ویژگی های ممتاز این راوی برجسته مکتب اهل بیت(علیهم السلام)، افتخار حضور در عصر سه امام معصوم، امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) بوده است؛ البته برخی محققان و اندیشمندان حوزه حدیث و تاریخ اسلام این چنین بیان داشته اند که حضور در عصر سه امام معصوم به آن معنا نیست که به محضر همه آنها هم رسیده یا از آنها سخنى نقل کرده است. آنچه قطعى و مسلّم است، اینکه ایشان محضر امام جواد(ع) و امام هادى(ع) را درک و از آنها احادیث فراوانى نقل کرده است .علاوه بر مطالب یاد شده، از برخی روایات نقل شده از منابع روایی نیز تأیید و عنایت خاص اهل بیت(علیهم السلام) نسبت سید الکریم قابل استفاده است، بخصوص روایتی که از امام هادی(ع) نقل شده است: «ابوتراب رویانى، روایت کرد که شنیدم ابو حمّاد رازى مىگفت: خدمت امام هادى(ع) در سامرّا رسیدم و مسائلى از ایشان پرسیدم. امام(ع) به پرسشهاى من پاسخ داد و هنگامى که خواستم از ایشان خداحافظى کنم، به من فرمود: «اى ابوحمّاد، هنگامى که چیزى از امور دینى در منطقه ات براى تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبد اللَّه حسنى بپرس و سلام مرا به او برسان.» با نگاه و دقت در عبارات علمای درجه یک شیعی نیز بخوبی می توان متوجه جایگاه خاص و ممتاز سید الکریم شد. برای نمونه علامه حلی(ره) در خصوص این شخصیت والا مقام اینچنین می نویسد: «او شخصیتی عالم، عابد و پارسا بود و او را حکایتی است که بر حسن حال او دلالت می کند.» نکات ناب و درس های ماندگار از امامزاده عبد العظیم حسنی(ع) را هم می توان در سلوک و سبک زندگی ایشان به دست آورد و هم از روایات ماندگار و گوهرباری که ایشان راوی و امانتدار آن در مسیر نشر فرهنگ اهل بیت(علیهم السلام) بوده است.
درس اول: اهتمام به فرایض و تطبیق زندگی با اندیشه اهل بیت(علیهم السلام)
یکی از خصوصیات مشهور و ماندگار این امامزاده جلیل القدر، عرضه کردن اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی خود به امام معصوم(ع) و گرفتن تأییدیه از ایشان است.
در منابع روایی نقل شده است: « خدمت مولاى خود امام هادى(ع) رسیدم. وقتى نگاه ایشان به من افتاد، فرمود: خوش آمدى، اى ابوالقاسم، تو حقیقتاً دوست ما هستى.»گفتم: اى پسر رسول خدا، مایلم دینم را به شما عرضه کنم، اگر مورد پسند بود، بر آن ثابت باشم تا خداوند عز و جل را ملاقات کنم. در این حدیث، اقرار به معارف ناب توحیدی، شهادت به ولایت امری حضرات معصومین(علیهم السلام) و ایمان و باور به حیات ابدی و تسلیم در برابر اوامر و نواهی الهی مشاهده می شود. این موضوع بزرگترین درس و پیامی است که یک راوی مورد اعتماد امام معصوم(علیه السلام) به طور مستقیم و غیرمستقیم می تواند به شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) بدهد.
درس دوم: مراقبت و نگهداری زبان
یکی از نکات آموزنده و درس آموزی که در مجموعه روایات نقل شده و از امامزاده عبدالعظیم حسنی(ع) در منابع روایی به یادگار مانده است، اهمیت و ضرورت حفظ و نگهداری زبان است. با یک حساب ساده بخوبی می توان گناهانی را برشمرد که ریشه و منشأ اصلی آنها در بی تقوایی و بی مبالاتی زبان مشاهده می شود. از طرفی انسان به واسطه زبان می تواند کسب فضایل و کمالات اخلاقی کند و به درجات رفیع دست یابد. به هر روی، توجه به کاربرد و کارایی مثبت زبان از جمله مواردی است که در روایات نقل شده از عبدالعظیم حسنی(ع) قابل مشاهده است: «حضرت عبدالعظیم(ع) می فرماید: به حضرت امام جواد(ع) گفتم: اى فرزند پیامبر خدا، از پدرانت براى من حدیثى روایت فرما. امام جواد(ع) فرمود: پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل کرد که امیر مؤمنان (ع) فرمود: انسان زیر زبان خود، پنهان است.» این روایت در واقع می تواند ترجمان برخی از آیات الهی چون آیه 30 سوره محمد(ص) باشد که در آنجا خداوند باری تعالی فرموده است: «وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَیْناکَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسِیماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ: اگر بخواهیم، آنان را به تو مى نمایانیم تا آنان را با چهره شان بازشناسى و نیز آنها را از طرز سخن گفتن شان مى شناسى.»
تا مرد سخن نگفته باشد
عیب و هنرش نهفته باشد
درس سوم: دور اندیشی، پادزهر پشیمانی
اگر اندکی در منشأ و علت بسیاری از گرفتارها و مشکلاتی که برای انسان در زندگی به وجود می آید، دقت و تأمل کنیم، متوجه خواهیم شد که علت اصلی آنها ریشه در فقدان دوراندیشی و تدبیر دارد. براستی اگر انسان ها عواقب کارهای خود را مورد بررسی و دقت قرار می دادند، نه در دنیا موجب پشیمانی و گرفتاری می شدند و نه در آخرت انگشت افسوس و پشیمانی به دهان می گرفتند. در روایتی طلایی و ماندگار حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) این چنین از حضرت امام جواد(ع) روایت نقل می کند: به امام جواد(ع) گفتم: اى فرزند پیامبر خدا، حدیثى از پدرانت برایم بازگو کن. فرمود: پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل کرد که امیر مؤمنان (ع) فرمود: تدبیر قبل از انجام کار، از پشیمانى پیشگیرى مى کند.»
درس چهارم: اکسیری برای درد و رنج آخرت
کم نیستند افرادی که به دنبال راه حلی برای نجات از درد و رنج آخرت می گردند. از طرفی بسیاری از افراد برای نجات و خلاصی گرفتاری های دنیوی و آخروی، نه با نسخه صحیح آشنایی دارند و نه راه صحیح را در پیش می گیرند، از این رو همواره در درد و رنج مسیر اشتباه قرار دارند. در روایت زیبایی از عبدالعظیم حسنی(ع) یکی از راهکارهای اخلاقی برای کاستن از درد و رنج آخروی، صبر و بردباری در برابر ناملایمات رفتاری دیگران معرفی شده است: حضرت عبدالعظیم(ع) از حضرت امام هادى(ع) نقل کرده است: «هنگامى که خداوند با موسى بن عمران(ع) سخن مى گفت، موسى گفت: پروردگارا، پاداش کسى که به خاطر تو بر اذیّت و آزار مردم و دشنام آنها شکیبایى ورزد، چیست؟فرمود: اى موسى، او را در سختى هاى روز قیامت، کمک خواهم کرد.»
درس پنجم: برخورد قرآنی با مردم
یکی از زیباترین و با شکوه ترین مکارم و فضایل اخلاق اجتماعی که خدای متعال با عبارت اعجازگونه آن را به بندگان خود بیان کرده، این آیه شریف است: «وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنا؛ و با مردم [به زبانِ] خوش سخن بگویید.» در منابع روایی جناب عبدالعظیم حسنی(ع) روایتی را نقل می کند که گویی ترجمان این آیه شریف است؛ چرا که نحوه برخورد صحیح و اخلاق مدارانه را به تصویر کشیده است. حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) می فرمایند: به حضرت امام جواد(ع) گفتم اى فرزند پیامبر خدا، از پدرانت براى من حدیثى روایت فرما ....فرمود: «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل کرد که امیر مؤمنان(ع) فرمود: شما هرگز نمى توانید مردم را با مال، بهره مند سازید. پس با آنها با اخلاق و خوشرویى برخورد کنید؛ چرا که من از پیامبر خدا(ص) شنیدم که مى فرمود: شما نمى توانید مردم را با اموال خود بهره مند سازید. پس با اخلاق خوب با آنان برخورد کنید.»