سال 95؛ قطع کامل گاز
این روند همچنان ادامه داشت تا اینکه در 12 دی سال 95 شرکت ملی گاز ایران در خبری فوری اعلام کرد که صادرات گاز ترکمنستان به ایران قطع شده و از مردم خواست تا در مصرف گاز صرفه جویی کنند. ترکمنستانی ها رسما در بیانیه ای اعلام کردند: «قطع گاز به روی ایران دلایل اقتصادی دارد؛ زیرا شرکت ملی گاز ایران، تمهیدات لازم را برای پرداخت بدهی خود انجام نداده و در نتیجه، میزان بدهی ایران افزایش یافته و این مسأله باعث قطع کامل صادرات گاز به ایران شده است» عدم پرداخت ها، هیچ گاه از سوی مسؤولان وزارت نفت بدرستی پاسخ داده نشد و همواره این شائبه وجود داشت که چرا با وجود یک دوره که مقارن با گشایش های برجام بود، ایران در بازپرداخت بدهی خود به ترکمنستان تعلل کرد و موجب فراهم کردن ارجاع موضوع به دیوان بین المللی داوری شد؛ اما بعدها شاهد بودیم که این گشایش ها هم چندان دوام نیاورد و کارشکنی های مجدد آمریکا برای ناکام ماندن برجام، مزید بر علت شد و در این میان، مزیت تهاتر گاز با کالای ایرانی به عنوان یک نقطه قابل اتکا که می توانست منافع اقتصادی برای کشور به همراه داشته باشد، براحتی از دست رفت. سرانجام پس از کش و قوس های فراوان داوری سوییسی ایران را مکلف به پرداخت بدهی دانست و میزان آن را نیز مشخص کرد.
شروعی دوباره برای واردات گاز
با روی کارآمدن دولت سیزدهم و سکانداری وزارت نفت به دست جواد اوجی که در برهه ای از زمان، مناقشه گازی با ترکمنستان، با تدابیر هوشمندانه وی حل و فصل شد، احیای مجدد روابط ایران با ترکمنستان و برقراری تعاملات گازی با وجود یک وقفه چند ساله، چندان دور از ذهن نبود. به این ترتیب، احیای این قرارداد در دستور کار وزارت نفت دولت سیزدهم قرار گرفت.
علاوه بر مذاکراتی محدود میان وزرای دو کشور، در نشست سازمان همکاری های شانگهای که شهریور امسال در تاجیکستان برگزار شد، فرصت مغتنمی دست داد تا سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری، با قربانقلی بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان از نزدیک دیدار و گفت وگو کند. وی در این دیدار، به برگزاری منظم جلسات کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی اشاره و از آن به عنوان محرک موثری برای گسترش مناسبات ایران و ترکمنستان یاد کرد. رئیسی، همچنین بر لزوم تقویت همکاری های ایران و ترکمنستان تاکید داشت و تبادل انرژی و افزایش حجم مبادلات و ترانزیت کالا بین دو کشور را از زمینه های مستعد برای این سطح از روابط قلمداد کرد.
همچنین در این دیدار، دو طرف درباره حل مساله گاز نیز با یکدیگر توافق کردند، به گونه ای که رئیس جمهور ترکمنستان، ضمن ابراز خرسندی از روابط دوستانه کشورش با جمهوری اسلامی ایران گفت: بنا داریم برگزاری کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی دو کشور به شکل منظم دنبال شود. وی همچنین به فعال تر کردن ظرفیت های ترانزیتی بین ایران و ترکمنستان اشاره و اظهار کرد که این مهم نقشی قابل توجه در ارتقای سطح تعاملات اقتصادی و تجاری بین دو کشور خواهد داشت.
این اظهارات که از سوی مقامات بلندپایه دو کشور مطرح می شود، نشان از آن دارد که طرفین، بیش از گذشته مصمم به حفظ سطح روابط اقتصادی و تعاملات فی مابین هستند.
در این خصوص، وزارت نفت بتازگی، مهمان مقامات هیأت ترکمنستان به ریاست رشید مرادف، وزیر امور خارجه این کشور بود و در این دیدار جواد اوجی، وزیر نفت عنوان کرد که اتفاق های خوبی برای حل مسأله گازی با ترکمنستان در این دولت رقم خواهد خورد.
وی هدف اصلی از این نشست را ارتقای سطح رابطه همه جانبه با کشور دوست و برادر ترکمنستان دانست و از عزم و اراده جدی دولت سیزدهم برای پرداخت بدهی گازی به ترکمنستان خبر داد. اوجی همچنین مذاکره با وزیر امور خارجه ترکمنستان و هیأت بلندپایه این کشور را مثبت ارزیابی و خاطر نشان کرد که مذاکرات در سطح کارشناسان شرکت ملی گاز ایران و بانک مرکزی در روزهای آتی ادامه خواهد داشت.
وزیر نفت، احیای صادرات گاز ترکمنستان به ایران را گام نخست ارتقای همه جانبه روابط دو کشور دانست و یادآوری کرد که ایران، پیشنهادهای خوبی برای تسویه بدهی به ترکمنستان مطرح و ترکمنستان هم راهکارهای خوبی ارائه کرده و مطمئنم که این موضوع، قابل حل است و بر روابط دو کشور سایه نخواهد انداخت.
این مقام مسؤول، همچنین از آمادگی ایران برای صادرات خدمات فنی و مهندسی به ترکمنستان خبر داد و گفت: ایران دارای ظرفیت بالایی در صنایع پتروشیمی، پالایشگاهی، حفاری در خشکی و دریا، تجهیزات صنعت نفت و گاز است که می تواند به ترکمنستان ارائه کند.
مبرهن است که توافق دو کشور برای حل مسأله گاز می تواند در مسیر گسترش روابط اقتصادی، آن هم در بحبوحه محدودیت های تحریم، راهگشا باشد.
در این زمینه، مرکز پژوهش های مجلس با انتشار گزارشی با عنوان «چشم انداز بازارهای جهانی انرژی در افق 2040، فرصت ها و تهدیدات پیش روی ایران» گاز ترکمنستان را یکی از فرصت های ایران برای توسعه تجارت گاز در منطقه عنوان می کند: «تحلیل آینده بازارهای جهانی انرژی، بازگوکننده فرصت های قابل توجه و ارزشمندی برای ایران در بلندمدت است که باید از هم اکنون برای بهره مندی بهینه و مؤثر از آن تدابیر ویژه ای اندیشیده شود.
رشد قابل توجه تقاضای گاز جهان با مرکزیت جنوب و شرق آسیا و حوزه خاورمیانه، افزایش نیاز به واردات گاز در کشورهای همسایه ایران نظیر امارات، کویت، پاکستان، رشد تولید گاز ترکمنستان و آذربایجان و امکان انتقال گاز مازاد تولیدی به بازارهای منطقه از طریق ایران، فرصت هایی طلایی هستند که در صورت اتخاذ راهبردهای صحیح و کارآمد به افزایش سهم ایران از تجارت گاز جهان خواهد انجامید.»