ابتدا شرکت تحت مدیریت خود را معرفی کنید.
شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق از توابع شرکت اصلی نفت مناطق مرکزی ایران، زیرمجموعه شرکت ملی نفت است که وظیفه تولید گاز از حوزه شمال شرق کشور را به عهده دارد. در حال حاضر، میادین تولیدی این شرکت شامل میدان مشترک گنبدلی و میدان بزرگ خانگیران با ابعاد 75 در 25 کیلومتر است که تولید گاز از این میدان از مخازن مزدوران، شوریجه بی و شوریجه دی صورت می گیرد. بزرگترین مخزن این میدان، مخزن گاز ترش مزدوران است که با تولید روزانه 46 میلیون مترمکعب در واقع بیش از 70 درصد مجموع تولید شرکت شرق از این مخزن تولید می شود. این گاز حدود 3.5 درصد H2S و 6.5 درصد CO2 دارد که نیاز است برای تصفیه به پالایشگاه شهید هاشمی نژاد ارسال شود. همچنین باید اشاره کنم که بزرگترین پروژه ذخیره سازی گاز در کشور در مخزن شوریجه دی این میدان صورت می گیرد، به نحوی که در حال حاضر در 8 ماهه اول سال، روزانه به طور متوسط 10 میلیون مترمکعب گاز به این مخزن تزریق و در 4 ماه آخر سال حدود 18میلیون مترمکعب برداشت می شود. باید این خبر را هم اعلام کنم که برنامه توسعه ذخیره سازی تدوین و انشاءالله بزودی شاهد تزریق 20 میلیون مترمکعب و تولید 40 میلیون مترمکعب خواهیم بود. گاز تزریقی از شبکه سراسری انتقال گاز تأمین می شود.
تعهد شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق در فصل سرما چیست و چه مناطقی را دربر می گیرد و چه میزان برای آن آمادگی وجود دارد؟
گاز تولیدی از میادین خانگیران، پس از تصفیه از طریق خطوط 36 و 48 اینچ به شبکه سراسری انتقال گاز کشور متصل می شود. تعهد تولید این شرکت در حال حاضر تولید متوسط 35 میلیون مترمکعب در 8 ماه اول سال و تولید بیش از 64 میلیون مترمکعب در 4 ماه آخر سال است که به طور معمول، باید بتواند گاز استان خراسان رضوی و 5 استان همجوار خود را تأمین کند.
سال گذشته چه میزان تعهد داشتید؟
در سال گذشته توانستیم 104 درصد تولید تکلیفی را یعنی 4 درصد بیش از آنچه به عهده شرکت شرق گذاشته شده بود را محقق کنیم و امسال نیز به یاری خدا تولید تکلیفی را انجام خواهیم داد.
به منظور آمادگی برای فصل سرما چه اقدام هایی در این شرکت از سوی شما و همکارانتان انجام شده است؟
همه ساله به منظور آمادگی تولید در 4 ماه آخر سال، تعمیرات اساسی در 8ماه اول سال بویژه در ماه های گرم تابستان که حداقل مصرف گاز وجود دارد، انجام می گیرد. انجام تعمیرات اساسی به ماه ها برنامه ریزی و اقدام برای تأمین کالا، تأمین ادوات و تجهیزات و تأمین نیروی انسانی نیاز دارد که باید در سال قبل صورت گیرد. از همه مهم تر اینکه، زمان بندی انجام تعمیرات باید به گونه ای برنامه ریزی شود که خللی در توزیع گاز رخ ندهد، بخصوص در چند روزی که باید جریان گاز از میادین خانگیران به طور کامل قطع شود. در بان باره باید اعلام کنم که در تعمیرات اساسی امسال بیش از 5600 مورد درخواست کار به ثبت رسیده و حدود 46 هزار نفر- ساعت وقت صرف شد که به نوبه خود قابل توجه بود.
به منظور تعمیرات اساسی و با توجه به دو مشکل توامان کرونا و تحریم ها با چه مخاطرات و مشکلاتی همراه بودید؟
برای انجام تعمیرات اساسی لازم است که تأمین کالای مورد نیاز از سال قبل برنامه ریزی و اقدام شود. در این تعمیرات نیز تأمین کالای مورد نیاز از سال قبل اندیشیده شد و با استفاده از شرکت های سازنده و تامین کننده داخلی و عمدتاً از طریق مناقصه به انجام رسید. حدود 80 درصد کالای مورد نیاز ساخت داخل بوده و با وجود تحریم ها بحمدالله تقریبا هیچ مشکلی در خصوص تامین کالا وجود نداشته است. درباره شیوع ویروس کرونا و تاثیرات آن باید اشاره کنم که از ویژگی های تعمیرات اساسی امسال، مصادف شدن با پیک پنجم بیماری همه گیر کووید 19 بود که زحمت همکاران ما را چه در بخش تعمیرات و خدمات و چه در بخش ایمنی و سلامت دوچندان کرد. لزوم رعایت شیوه نامه های بهداشتی در کنار لزوم رعایت موارد ایمنی همچنین جو روانی حاکم ناشی از بستری شدن و درگیر بودن عده ای از همکاران و خانواده ها با این بیماری خانمانسوز از مشکلات ویژه در زمان این تعمیرات بود.
مهمترین بخش تعمیرات شامل چه حوزه ای بود؟
از مهمترین بخش های تعمیرات اساسی، تعمیرات اساسی مرکز اندازه گیری است. جایی که تمامی گاز تولیدی از مجموعه جمع آوری ها در این مرکز تجمع یافته و به سمت پالایشگاه شهید هاشمی نژاد هدایت می شود. برای انجام تعمیرات در این مرکز لازم است، تمامی چاه های تولیدی گاز ترش و مراکز جمع آوری بسته شود و طبعاً پالایشگاه نیز گازی برای دریافت نخواهد داشت. بنابراین همزمان با تعمیرات اساسی مرکز اندازه گیری، پالایشگاه نیز تعمیرات اساسی خود را در همین بازه برنامه ریزی می کند؛ اما با توجه به احتمال خرابی کاتالیست، راکتورهای پالایشگاه بیش از 5 روز امکان از سرویس خارج بودن ندارند. بنابراین حداکثر زمان ممکن برای تعمیرات اساسی مرکز اندازه گیری (total shutdown)، همین مدت است. تقارن تعمیرات اساسی با ایام الله تاسوعا و عاشورای حسینی، ویژگی دیگر این تعمیرات بود که حال و هوای خاصی به کار داده بود؛ هرچند مشکلات خاص خود را هم برای همکاران داشت، یعنی دوری از مجامع و هیأت مذهبی و همچنین خانواده و لزوم حضور در محل کار در شرایطی که کشور یکپارچه در تعطیلی بسر می برد.
از جمله اقدام های مهم که در دوره تعمیرات شاهد آن بوده ایم، تعمیرات و نصب مخزن جدید در منطقه خانگیران بوده است. در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟
گاز ترش تولیدی از چاه های خانگیران از طریق خطوط لوله 6 یا 8 اینچ به مراکز جمع آوری غربی، شرقی و مرکزی انتقال یافته و با تجمیع در این مراکز به وسیله خطوط لوله 14 و 16 اینچ همگی به مرکز اندازه گیری هدایت می شوند. گاز دریافتی در مرکز اندازه گیری پس از مایع گیری از طریق 5 خط لوله 20 اینچ به طرف 5 واحد تصفیه گاز پالایشگاه شهید هاشمی نژاد ارسال می شود. مایع جدا شده از گاز در دو مخزن ذخیره مایعات وارد و پس از جداسازی آب و میعانات گازی، به وسیله خطوط لوله 4 اینچ به پالایشگاه ارسال می شود. مخزن مورد اشاره، یکی از دو مخزن یاد شده است که در تعمیرات اساسی امسال مورد تعویض قرار گرفت. ظرفیت هر یک از 2 مخزن، 50 هزار لیتر است که با فشار کاری 1100 پام و دمای 80 درجه سانتیگراد در سرویس قرار دارند. اگر هریک از این دو از مدار تولید خارج شوند، ادامه تولید همراه با ریسک بالایی خواهد بود و اگر خدای ناکرده برای هر دو مشکلی پیش بیاید، کل تولید گاز ترش متوقف خواهد شد.
در زمینه اهمیت و جزییات تعویض این مخزن چه نکاتی قابل اشاره است؟
این 2 مخزن از سال 1362 همزمان با راه اندازی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد و مرکز اندازه گیری خانگیران در مدار تولید بوده و حدود 38 سال در مدار تولید قرار دارند. با توجه به همراه بودن مایعات جدا شده از گاز ترش با آب های اسیدی، مخازن یاد شده در معرض خوردگی دائمی داخلی قرار دارند، از این رو پایش میزان خوردگی آنها از مهمترین وظایفی است که اداره بازرسی فنی شرکت شرق به عهده دارد. بر اساس نتایج این بررسی ها، در سال 1395 با توجه به تشخیص عیوب HIC/SOHIC در بدنه مخزن، اداره بازرسی فنی ادامه کار مخازن با فشار کاری 1100 پام را غیرقابل پذیرش دانست. مدیریت امور فنی با همکاری مدیریت عملیات تدبیری اندیشیده و با یک حرکت ابتکاری، فشار کاری مخزن را به 700 پام تقلیل دادند. این امر اگرچه زحماتی را برای همکاران بهره برداری فراهم می کرد؛ اما ادامه کار مخزن را میسر ساخت. شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از همان ابتدای بروز مشکل، تعویض مخازن را در دستور کار خود قرار داد و درصدد برآمد با استفاده از توانمندی های داخلی کشور، نسبت به سفارش ساخت داخل اقدام کند. این پیگیری ها در نهایت در سال گذشته نتیجه داد و مخزن مذکور از سوی یک شرکت داخلی ساخته و به منطقه خانگیران حمل شد. با توجه به اینکه نصب مخزن، مستلزم توقف کامل تولید است، نصب مخزن به سال جاری و روزهای تعمیرات اساسی و total shutdown موکول شد.
دوره زمانی صرف شده در این فعالیت چه میزان بوده و کارکنان با چه سختی هایی همراه بودند؟
بیرون کشیدن مخزن قدیمی و نصب مخزن جدید، چالش هایی را دربر داشت که مستلزم صرف وقت، برنامه ریزی دقیق و پیدا کردن پیمانکار مناسب بود. اولین چالش، ابعاد و وزن مخزن بود. این مخزن به طول 18 متر و قطر 2 متر و وزن 90 تن باید از دل تاسیسات بیرون کشیده د و مخزن جدید جایگزین آن می شد. بدون شک جابه جا کردن مخزنی در این حجم و وزن مستلزم پیدا کردن پیمانکار مناسبی بود که بتواند با استفاده از جرثقیل های بزرگ و ریگری دقیق این مهم را به انجام برساند.
خوشبختانه شرکت بومی و باتجربه ای از طریق برگزاری مناقصه عمومی انجام این کار را به عهده گرفت. دومین چالش مسأله زمان بود؛ با توجه به طول کل تعمیرات یعنی 5 روز و با توجه به اینکه روز آخر تعمیرات عموماً به انجام بررسی های نهایی و آماده کردن تأسیسات برای راه اندازی اختصاصی دارد، خارج سازی مخزن قدیمی و نصب مخزن جدید باید در کمتر از 4 روز اتفاق می افتاد که الحمدالله به همین شکل پیش رفت.
سومین چالش محدودیت جا و امکان مانور عملیاتی بود که عملا باید مخزن قدیم از زیر پلتفرم ها بیرون کشیده شده و مخزن جدید جایگزین می شد.
حال اگر به مسأله خطر برخورد مخزن به تاسیسات حیاتی مرکز اندازه گیری نیز توجه شود، اهمیت و حساسیت کار مشخص می شود.
به هر حال به لطف خدا با برنامه ریزی دقیق، انجام شبیه سازی و با مهارت و دانش همکاران مهندسی و ساختمان شرکت شرق و پیمانکار مربوطه این مهم با دقت کامل و طبق برنامه به انجام رسید.
این فعالیت با توجه به تحریم چه میزان صرفه اقتصادی به همراه داشته است؟
با توجه به اینکه عملیات ساخت، رنگ آمیزی و نصب این مخزن با استفاده از توانمندی شرکت های داخلی انجام شده است، حدودا 100هزار یورو صرفه جویی ارزی به همراه داشته است.
در صورتی که این اقدام به ثمر نمی نشست، با چه مخاطراتی همراه بودیم؟
با توجه به مشخص شدن وجود عیوب HIC/SOHIC در بدنه مخزن که با انجام پایش های مستمر در سال 1395 مشخص شد، عملا بهره برداری از این مخزن با فشار عملیاتی کمتری انجام شده که علاوه بر مخاطرات زیاد، باعث هدر رفت مقداری گاز می شد و در صورت تداوم مشکل، باید این مخازن از سرویس خارج و به طور کلی تولید، جمع آوری، فراورش و انتقال گاز ترش مزدوران متوقف می شد.
آیا موارد مشابه این مخزن وجود دارد و چه برنامه ای برای آن در دست انجام دارید؟
با پایش مستمر از تأسیسات حیاتی تولید و مشخص شدن عیوب در آنها، اقدام به تعویض قسمتی یا کل تجهیزات معیوب می شود. از اهم موارد می توان به تعویض تفکیک گرهای سلیکونی، قسمتی از آکومولاتورها، هدرهای ارسال گاز به پالایشگاه و خطوط لوله اصلی انتقال گاز اشاره کرد.
در پایان از فعالیت های انجام شده این شرکت در نیمه نخست امسال و اولویت ها و برنامه های مهم تا پایان سال توضیحاتی را بفرمایید.
تعمیرات اساسی چاه ها، مراکز جمع آوری و مرکز اندازه گیری، انجام آزمایش ها و اقدامات اصلاحی چاه ها، تعویض پوشش و قسمت های معیوب خطوط لوله انتقال گاز، حفاری چاه های جدید با دکل حفاری و تحقق 104 درصدی تولید تکلیفی و 80 درصد گاز تزریقی از اهم فعالیت های انجام شده در نیمه اول سال 1400 بویژه با هدف استمرار تولید پایدار تا پایان سال شامل تعمیر چاه 73 خانگیران در حضور دکل حفاری، نصب تأسیسات تولید و خطوط لوله چاه های 43، 28، 73 پس از عملیات تعمیر با دکل حفاری و احداث تجهیزات تثبیت و بارگیری میعانات گازی میدان گازی گنبدلی است.