فوائد و آثار وضو از منظر بهداشتی و معارف اسلامی (بخش دوم)
از طول عمر تا ثواب شهادت
در میان آداب اسلامی، وضو گرفتن جایگاه بسیار بالایی دارد؛ در جاهایی واجب و در جاهایی مستحب است. وضو برای مسلمانان آثار و برکات معنوی و معرفتی بسیار زیادی دارد که ممکن است از برخی از آنها آگاه نباشیم. در مطلب پیش رو کوشیده ایم تا برخی فواید و آثار وضو گرفتن را از دو منظر بهداشتی و اسلامی برایتان بازگو کنیم. اینها تنها گوشه ای از برکات مادی و معنوی وضو گرفتن است، در بخش دوم این مطلب با ما همراه باشید:
وضو گرفتن آثار و برکات بسیار زیادی دارد که برخی از آنها معنوی و برخی دیگر این دنیایی و مادی نیز هستند. در بیانات و روایات معصومین علیهم السلام به بسیاری از این فواید و برکات دنیوی و اخروی اشاره شده است. برکاتی که لازم است ما مسلمانان با آنها آشنا باشیم و بدانیم که یکی از مهمترین آداب دینی ما که برخی زمان ها واجب و برخی زمان های دیگر مستحب است، چه محاسن و آثاری برایمان دارد. در ادامه برخی از این فواید را مختصر و کوتاه دنبال کنید.
طول عمر
رسول خدا(ص) درباره تاثیر وضو در افزایش طول عمر به یکی از یارانش فرمود: «اي انس: سعي کن طاهر و با وضو باشي که خداوند بر طول عمرت مي افزايد و اگر توانستي شب و روز با وضو باشي اين کار را انجام بده، زيرا اگر در حال وضو از دنيا بروي، پاداش و ثواب شهيد را خواهي داشت».
برآورده شدن حاجت
امام صادق(ع) درباره تاثیر وضو گرفتن و وضو داشتن در برآورده شدن حاجت های انسان فرمود: «من تعجب مي کنم از کسي که دنبال حاجت و کاري است در حالي که با وضو است، حاجتش برآورده نشود».
ثواب شهيد
رسول خدا(ص) درباره اجر عظیم و ثواب بزرگ وضو داشتن فرمود: «کسي که با وضو بخوابد، اگر در شب، مرگ به سراغش آمد، اين شخص شهيد از دنيا رفته است».
خواب با وضو
رسول خدا(ص) درباره کسی که در خواب نیز وضو داشته باشد، فرمود: «کسي که با وضو بخوابد بستر او برايش مسجد مي شود و خوابش (ثواب کسي را دارد که) به نماز مشغول است تا اين که شب را به صبح رساند و اگر کسي بدون وضو خوابيد، بسترش براي او قبر خواهد بود و مانند مرداري مي ماند تا صبح شود».
زياد شدن رزق
امام صادق(ع) نیز در روایت های مختلفی به تاثیر افزایش وضو داشتن در رزق و روزی اشاره کرده اند، از جمله در این روایت که فرمود: «کسي که دوست دارد بر خير و برکت منزلش بيفزايد، هنگام غذا خوردن وضو بگيرد» همچنين در روایتی دیگر نیز فرمود: «وضو و (شستن دست و صورت) پيش از غذا و بعد از آن باعث زيادي روزي مي گردد».
از بين رفتن غم و غصه
رسول خدا(ص) در این باره فرمود: «وضو (شستن دست و صورت) پيش از غذا باعث از بين رفتن فقر و بعد از آن سبب از بين رفتن غم و غصه خواهد شد». همچنین پیامبرگرامی اسلام(ص) در روایتی دیگر در این باره فرموده است:«اي انس: سعي کن طاهر و با وضو باشي که خداوند بر طول عمرت مي افزايد و اگر توانستي شب و روز با وضو باشي اين کار را انجام بده، زيرا اگر در حال وضو از دنيا بروي، پاداش و ثواب شهيد را خواهي داشت».
فرو نشاندن غضب
رسول خدا(ص) با اشاره به اینکه وضو گرفتن غضب انسان را کاهش می دهد و اعصاب را آرام می کند توصیه ای به همه مسلمین دارند و فرموده اند:«اذا غضب احدکم فلينوضّا؛ زماني که يکي از شما خشمگين شد، وضو بگيرد».
فواید دیگر وضو
امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند سبحان امر به وضو کرده تا اينکه انسان وقتي در پيشگاه خداوند براي مناجات حق تعالي قرار مي گيرد، طاهر و پاکيزه گردد و مطيع دستورات او باشد و همچنين به وسيله وضو انسان از پليدي ها و نجاسات پاک مي شود و نيز به سبب وضو، سستي و چرت از بين مي رود و قلب براي نماز و حضور نزد حق تعالي پاک خواهد گشت». امام صادق(ع) فرمود: «هنگامي که خواستي پاک و با وضو باشي، آن را با آب شروع کن مانند شروع تو در رحمت خداوند بزرگ، براي اينکه حق تعالي آب را کليد تقرب به سوي خويش و دليلي بر گستردگي خدمتش (به بندگان) قرار داده است. همان گونه که رحمت خداوند سبحان گناهان بندگان را پاک مي کند همچنين آب فقط نجاسات ظاهر را پاک مي کند». همان گونه که در اين روايات آمده است، يکي از علل وضو براي اين است که انسان وقتي مي خواهد در برابر خالق هستي که آفريننده تمام زيبايي ها است قرار گيرد، ظاهرش تميز و پاکيزه باشد و به وسيله وضو خود را از آلودگي و نجاسات پاک کند و چرت و بي حالي را از بين ببرد و با قلبي نوراني و ظاهري شاداب و با طراوت در محضر محبوب قرار گيرد؛ بنابراين يکي از خواص وضو مربوط به سلامت جسم و بدن است، زيرا بدني که روزي حدّاقل سه مرتبه تميز شسته شود، به مراتب سالم تر از بدني است که شسته نشود، انساني که روزي چندين بار چهره خود را با آب وضو مي شويد بسيار شاداب تر و با نشاط تر از کسي است که با وضو و نماز سر و کار ندارد.
تعادل رگ های سمپاتیک بدن
وضو و غسل باعث به وجود آمدن تعادل از دست رفته رگ هاي سمپاتيک (رگ هاي محرّک) مي شود، زيرا بسياري از اوقات مخصوصاً در بزرگترها در اثر سبقت رگ ها و اعصاب پاراسمپاتيک، رگ هاي سمپاتيک کنترل و تعادل خود را از دست مي دهند، که از بين رفتن تعادل آنها باعث عدم تعادل در دستگاه هاي بدن مي شود و با گرفتن وضو و غسل اين تعادل برقرار مي شود. مضمضه(آب در دهان گرداندن) در وضو سبب تعادل عضلات لب ها و زيبايي آن ها مي شود. همچنین مضمضه باعث تحرک و توجه خون به طرف دهان و قلب و در نهايت به سوي مغز است. استنشاق در وضو نیز محيط بيني را قليائي و براي دفاع در برابر آلودگي ها آماده مي سازد. همچنین استنشاق در وضو سبب ادامه نظم ريتم تنفسي می شود. باید به این نکته نیز توجه داشت که ذرات گرد و خاک سبب خشک شدن محيط بيني مي شوند، اما استنشاق آن خشکي را از بين مي برد و باعث مرطوب نگه داشتن محيط بيني مي شود و نيز در خنک کردن هواي بيني در هواي گرم موثر است آن هوايي که بايد خنک شود و به ريه برسد.
آداب و اعمال روز دحوالارض
روزی که نخستین رحمت الهی نازل شد
۲۵ ذی القعده مصادف با «دحو الارض» است که خشکی ها گسترده شده و زمین کعبه از زیر آب ها بیرون آمده است، این شب و روز دحوالارض از ایام مهم عبادی در طول سال است. دحوالارض یکی از روزهای پر برکت در طول سال است. طبق برخی روایات زمین کعبه و حرم الهی در این روز ظاهر شده و گسترش یافته است و نخستین رحمت الهی در این روز از آسمان نازل شده است. «دَحو» به معنای گسترش است و برخی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی اش تفسیر کرده اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب های حاصل از باران های سیلابیِ نخستین فراگرفته بود. این آب ها، به تدریج در گودال های زمین جای گرفتند و خشکی ها از زیر آب سر بر آوردند و روز به روز گسترده تر شدند.
از سوی دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی ها و بلندی ها یا شیب های تند و غیر قابل سکونت بود. بعدها باران های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره ها گستردند. اندک اندک زمین هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع پدید آمد. مجموع این گسترده شدن، «دَحو الارض» نامگذاری می شود.
برنامه های معنوی این روز
روز دحوالارض روز گسترش زمین روز بسیار مبارکی است و آداب و اعمال ویژه ای دارد؛ از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱. روزه داشتن که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.
۲. احیا و شب زنده داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است.
۳. ذکر و دعا.
۴. انجام غسل به نیت روزِ دحوالارض و نماز مخصوص آن.
به مناسبت بزرگداشت علامه امینی
گنجـــــــینه معـــرفت و حکـــــــمت
علامه امینی عالم، فقیه و پژوهشگر علوم دینی که سراسر عمر خود را در راه آموختن دانش های گوناگون صرف کرد و با به یادگار نهادن اثر ارزشمند «الغدیر» شمع محفل اندیشمندان بسیاری در حوزه پژوهش های اسلامی شد. شاید نتوان در بخش تحقیق و مطالعه حوزه پژوهش های دینی، فردی را پیدا کرد که نامی از «عبدالحسین امینی» مشهور به «علامه امینی» نشنیده باشد.
این عالم بزرگوار در 1281 هجری خورشیدی در شهر تبریز در خانواده ای باتقوا دیده به جهان گشود. او در کودکی با تیزهوشی و استعداد بی نظیر در درک مسایل دینی سبب حیرت همگان شد و نگاه پرسشگر علامه و پرورش در محیطی مذهبی زمینه را برای بالندگی هرچه بیشتر او فراهم کرد. «شیخ احمد امینی» پدر وی به عنوان نخستین معلم مبانی دانش از جمله ادبیات فارسی، عربی، منطق و تا اندازه ای فقه و اصول را به او آموخت. عبدالحسین امینی از خردسالی به مطالعه کتاب های حدیثی، اعتقادی و به خصوص قرآن و نهج البلاغه اشتیاق زیادی نشان می داد و آیه های قرآن و سخنان تاثیرگذار امیرالمومنین(ع) در تاروپودش نفوذ می کرد و بدین ترتیب از شیفتگان اهل بیت(ع) شد. علامه امینی که تشنه آموختن بود در 16 سالگی به نجف اشرف رفت و تا 32 سالگی در این شهر به فراگیری علم مشغول شد و از محضر استادانی همچون آیات عظام «سیدمحمدبن محمدباقر الحسینی فیروزآبادی»، «سیدابوتراب بن ابوالقاسم خوانساری»، «میرزاعلی بن عبدالحسین ایروانی» و «میرزا ابوالحسن بن عبدالحسین مشکینی» کسب فیض کرد و پس از مدتی به زادگاه خویش بازگشت. در مدت اقامت در تبریز به تدریس و تحقیق پرداخت کتاب ارزشمند «تفسیر فاتحه الکتاب» را در این دوره نگاشت اما این اندیشمند فرهیخته دوری از بارگاه مولای متقیان علی(ع) را تاب نیاورد و پس از مدت زمانی کوتاه رهسپار نجف اشرف شد. علامه امینی آنچه را که در طول عمر پربرکت خویش آموخته بود بر لوح سفید کاغذ نوشت و بدین ترتیب آثار ارزشمند بسیار را به یادگار گذاشت که از آن جمله می توان به «شهداء الفضیله، ادب الزایر لمن یممّ الحایر، ثمرات الاسفار و الغدیر» اشاره کرد. وی در کتاب «الغدیر» نسبت به اثبات و دفاع از ولایت امیرمومنان(ع) همت گماشت. این عالم بزرگ جهان اسلام پس از تلاش های بی وقفه ای که در راه پیشرفت اسلام، تحصیل و تدریس معارف اهل بیت(ع) انجام داد به علت ضعف جسمانی و بیماری در 1349 هجری خورشیدی و 68 سالگی رخ در نقاب خاک کشید. پیکر علامه امینی با وصیت خودش در نجف اشرف و در حجره ای از کتابخانه امیرالمومنین (ع)، که خود بنیانگذار آن بود به خاک سپرده شد.