سرانجام تفاهم نامه توسعه حمل و نقل ریلی شهری (مترو) بین وزارت نفت و شهرداری تهران به کجا رسید؟
رئیس شورای شهر تهران : کرونا و کم کاری مدیران شهرداری کار را تعطیل کرد
حفظ محیط زیست، یکی از مهم ترین موضوعات در صنعت نفت و پای ثابت بسیاری از برنامه های کوتاه و بلند مدت مدیران بوده و هست. وزارت نفت یکبار در سال 93 و بار دیگر در سال 96 برای نشان دادن حسن نیت خود در کمک به حل معضل آلودگی هوا و ترافیک تهران، تفاهم نامه هایی را با وزارت کشور و شهرداری تهران امضا کرد؛ اما در هر دو مورد غیر از بخشی از تفاهم نامه دوم، طرف دیگر یعنی شهرداری و وزارت کشور، عملکرد مطلوبی نداشتند و آنچه در این همکاری مشترک باید به نفع شهروندان تهرانی اجرا می شد، محقق نشده است. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران در گفت و گو با «مشعل» در این باره می گوید: شهرداری در موضوع تامین مالی برای خرید واگن کند عمل کرده است.
رئیس شورای شهر تهران در ابتدای تابستان 1400 و بعد از چهار سال از امضای این تفاهم نامه می گوید: در همان ابتدای کار همکاری خوبی برای بخشی از تفاهم نامه صورت گرفت؛ اما کرونا و کم کاری مدیران شهرداری، کار را تعطیل کرد.
هاشمی می افزاید: این تفاهم نامه در سال 97 اجرایی شد و قرار بود طبق قانون، به ازای تعداد مسافر جا به جا شده، از منابع وزارت نفت به مترو کمک شود. این اتفاق رخ داد و مبلغی را به شرکت مترو پرداخت کردند که فکر می کنم 160 میلیارد تومان بود؛ اما از سال 98 که با شیوع ویروس کرونا و کاهش تعداد سفرها مواجه شدیم، متوقف شد و سوال این است که باز هم باید پرداخت شود یا نه ؟ اما این موضوع مشخص است که طبق قانون باید هر سال اجرا شود. او با اشاره به بخش دیگر این تفاهم نامه برای تامین واگن هم می گوید: وزارت نفت قرار بود ضمانت مالی برای تامین واگن بدهد؛ اما اینکه تا امروز اتفاق نیفتاده، کم کاری شهرداری تهران بوده است. شهرداری باید قرارداد تامین مالی واگن را با سیستم بانکی نهایی و تبدیل به اعتبار اسنادی موثر ( LC ) می کرد تا از وزارت نفت تضمین مالی بگیرد؛ اما این مراحل را طی نکرد. رئیس شورای شهر تهران تصریح می کند: به نظرم دلیل تاخیر، قول قبلی دولت برای تامین واگن بود و شهرداری هم منتظر اجرایی شدن آن ماند که آن قانون هم اجرایی نشد و این تفاهم در این مورد غیر موثر ماند. هاشمی ادامه می دهد: در واقع به دلیل قول دولت برای تامین 630 واگن، در شهرداری دچار تردید شدیم؛ اما در ادامه گفته شد که اجازه تامین هزار واگن را داریم، به همین دلیل برای تامین حدود 400 واگن باقیمانده می توانیم از این تفاهم نامه و قانون استفاده کنیم . در ادامه هم قراردادی با شرکت واگن سازی امضا کردیم که هنوز اجرایی نشده تا وزارت نفت بتواند آن را ضمانت کند. این عضو شورای پنجم با اذعان به اینکه در شهرداری و در این سوی تفاهم نامه اقدامات با ریتم کند انجام شد، تصریح می کند: البته چند عامل افزایش قیمت واگن و پیگیری طولانی چند دستگاه اجرایی، در کند اقدام کردن موثر بوده است و در نتیجه مدیران شهرداری و مترو در این مورد ضعیف عمل کرده اند. علت هم این است که ناامید هستند و فکر می کنند نمی توانند به نتیجه برسند. هاشمی می افزاید: این دوره همسویی دولت و شورا و شهرداری ، فرصت خوبی برای کارهای مشترک بود؛ اما هنوز اعتبار اسنادی تامین همان 630 واگن که قول داده شده هم موثر نشده است. در هر صورت طبق قانون، شهرداری مجوز خرید هزار واگن را دارد که دولت باید پول آن را پرداخت کند و تضامین آن را هم بدهد.
کمک های نفت در روزهای کرونایی مترو
بهمن ماه 96 بود که شهردار وقت تهران و بیژن زنگنه، وزیر نفت تفاهم نامه دیگری را با هدف اجرای طرح توسعه حمل و نقل ریلی شهری (مترو) امضا کردند. این تفاهم نامه در چارچوب ماده 12 قانون رفع موانع تولید و در 11 ماده تهیه شده و اعتبار آن از تاریخ امضا و ابلاغ آن (بهمن 96 ) از سوی «شرکت بهینه سازی مصرف سوخت» به «شهرداری» یک سال بود و در صورت توافق دو طرف قابل تمدید خواهد بود.
به استناد به ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب 1394و آیین نامه اجرایی آن، طرح «توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهری در تهران و هشت کلانشهر اصفهان، تبریز، شیراز، اهواز، کرمانشاه، مشهد، کرج و قم» از سوی وزارت نفت پیشنهاد و پس از تصویب در شورای اقتصاد، به شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تکلیف شده است. «طرح توسعه حمل و نقل مسافر با قطار شهری در تهران و هشت کلانشهر» با اهداف بهبود و ارتقای سفرهای درون شهری با مترو، دستیابی به اهداف قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت، کاهش مصرف سوخت (بنزین، نفت گاز و سی ان جی) و کاهش انتشار آلاینده های زیست محیطی اجرا خواهد شد. نکته مهم و قابل توجه در این تفاهم نامه آن بود که طبق تعهد قرار بود 2 هزار دستگاه واگن جدید (هزار دستگاه در تهران و هزار دستگاه در کلانشهرها) در سالهای 1396 تا 1400 به ناوگان مترو تهران و کلانشهرها اضافه شود. بیژن زنگنه، وزیر نفت در آیین امضای این تفاهم نامه با شهرداری تهران به بند «ق» تبصره دو قانون بودجه سال 93 که با پیشنهاد وزارت نفت در بودجه سال 93 قرار گرفت، اشاره و با بیان اینکه مجلس این طرح را با عنوان ماده 12 قانون « رفع موانع تولید»، تکمیل کرد که جای قدردانی دارد و این تفاهم نامه همسو با این موضوع امضا شده است.
به گفته وزیر نفت، اساس قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، خرید صرفه جویی است. این قانون می گوید: در صورت صرفه جویی، پول حاصل از آن پرداخت شود. در واقع وزارت نفت، پولی از قبل بابت مترو پرداخت نمی کند؛ اما هرگاه واگن جدید به مترو اضافه شد، به ازای هر مسافر 9.8 سنت نسبت به خط پایه ای که توافق کردیم، به مترو پرداخت می شود.
وی با بیان این که هر مسافری که از مترو استفاده می کند، حدود 10 سنت به ازای هر سفر به اقتصاد کشور کمک می کند، تاکید کرد: یعنی اگر هر فرد در سال 300 سفر از طریق مترو انجام دهد 30 دلار به اقتصاد ملی برمی گردد و از هدررفت این رقم جلوگیری می شود. با اجرای این طرح، افزون بر تامین رفاه مردم، آلودگی زیست محیطی کاهش می یابد و ترافیک روان می شود و اقتصاد ملی نیز از آن سود می برد. وزیر نفت با اشاره اینکه هم اکنون 1300 واگن مترو در کلانشهر تهران وجود دارد که با اجرای این طرح با افزایش حدود 75 درصدی به2300 واگن می رسد، افزود: باید تا جایی که امکان دارد، از زیربناهای کشور، استفاده شود تا مردم در آرامش قرار گیرند.
به گزارش « مشعل» ، آنچه از خبرها بر می آید، آن است که این تفاهم نامه در سال 98 اجرایی شده و در مسیر اجرایی شدن قراردادهای طرح توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهری، نخستین مرحله یارانه صرفه جویی سوخت مربوط به سه ماه دوم سال ۹۸ (ذیل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر) به میزان ۲۰.۸ میلیارد تومان، اوایل اسفندماه سال ۹۸ به مترو تهران و چهار کلانشهر شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز پرداخت شد که در این میان، سهم مترو تهران حدود ۱۳ میلیارد تومان بود. مرحله دوم پرداخت به مترو تهران نیز به مبلغ ۱۴۳ میلیارد تومان عملیاتی شد و به این ترتیب، بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار به مترو تهران اختصاص یافت.
در همین خصوص، فرنوش نوبخت، مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو تهران و حومه از پرداخت های حمایتی وزارت نفت قدردانی کرد و گفت: نگهداشت و توسعه ناوگان مترو به منظور ارائه خدمات به شهروندان و فراهم سازی امکان فاصله گذاری اجتماعی از جمله اهداف مترو تهران است که همراهی وزارت نفت ما را در تحقق این اهداف یاری کرده است.
عاقبت چراغ سبز وزارت نفت به شهرداری ها
البته تفاهم نامه دیگری هم در فروردین 93 و در ابتدای شروع به کار دولت یازدهم بین وزارت نفت، وزارت کشور و شهرداری تهران منعقد شد. بیژن زنگنه، وزیرنفت هم از همان ابتدای دولت یازدهم، به دنبال تغییراتی بود که بعد از هشت سال نبودن می خواست دوباره استارت بزند. اینگونه بود که چراغ سبزی به شهرداری ها نشان داد تا از پروژه های نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی حمایت کند و سهمی مهم در کاهش آلودگی هوا و آسایش شهروندان داشته باشد. بر اساس این تفاهم نامه، قرار بود وزارت نفت از اجرای پروژه های نوسازی ناوگان حمل و نقل، بخصوص توسعه ظرفیت مترو حمایت کند. زنگنه خطاب به شهردار وقت تهران که در این مراسم حاضر بود، از آمادگی وزارت نفت برای حمایت از طرح ها و پروژه های مرتبط با نوسازی ناوگان اتوبوسرانی، برقی کردن اتوبوس ها، حرکت به سمت خودروهای هیبریدی و حتی بهبود ناوگان وانت بارها و موتورسیکلت ها خبر داد و گفت: نوسازی ناوگان، جدا از اینکه منجر به کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف انرژی می شود، چهره شهر را دگرگون می کند و بی شک، تغییر و تحول مثبت در شهر، می تواند به تقویت روحیه مردم و ایجاد حس شادابی در شهر کمک کند.
زنگنه با اشاره به برنامه ریزی برای نوسازی 17 هزار اتوبوس بر مبنای تفاهم نامه وزارت نفت و وزارت کشور، افزود: استفاده از ناوگان مطلوب و تجهیزات خوب، به معنای احترام گذاشتن به مردم است و وزارت نفت از این اقدام ها حمایت می کند.
موضوع جذاب دیگر در این تفاهم نامه فرصت برای راه اندازی جایگاه های سی ان جی تک پمپ به منظور صرفه جویی در زمان، مکان و انرژی بود و زنگنه گفت: به جای استفاده از چند هزار هکتار زمین برای راه اندازی جایگاه های بزرگ قرار است 200 تا 300 نقطه برای استقرار چنین جایگاه هایی بررسی و تعیین شود که اجرایی شدن این موضوع می تواند در کاهش مصرف انرژی و مدیریت زمان موثر باشد. البته این تفاهم نامه و همکاری نتایج مورد نظر را نداشت و وزارت کشور و شهرداری تهران در مسیر اجرا گام بلندی برنداشتند و وضعیتی که امروز در ناوگان اتوبوسرانی و مترو می بینیم، گویای پیگیری های صورت گرفته است. در مورد جایگاه های سوخت تک پمپ هم خبری نشده است که اگر این مورد هم اجرایی شده بود، اخبار زیادی درباره آن می شنیدیم یا در شهر نمونه های آن را می دیدیم.