فضیلت های ماه رجـــب
ماه رجب، یکی از پرفضیلت ترین ماه های سال است؛ به طوری که پروردگار این ماه را از بهترین ماه ها معرفی کرده است. استجابت دعا در این ماه با ذکر و نمازهای خاص ممکن می شود. ماه رجب، ماه ولایت و امامت، ماهی است که رحمت گسترده الهی بر بندگانش جاری می شود. بر این اساس و به مناسبت ورودمان به ماه مبارک رجب، در مطلب پیش رو به برخی فضیلت های پر برکت این ماه اشاره کرده ایم.
رسول گرامی اسلام(ص) در خصوص جایگاه و شان ماه رجب در اسلام نکات بسیار زیادی دارند، از جمله اینکه ایشان فرموده اند: «همانا ماه رجب و ماه شعبان دو ماه من هستند و ماه رمضان ماه امتم. آگاه باشید، هر که یک روز از ماه رجب را با ایمان و اخلاص روزه بگیرد، مستوجب رضوان بزرگ الهی می شود و روزه اش در آن روز بی گمان خشم خداوند را فرو می نشاند و دری از درهای دوزخ را بر روی خویش می بندد و اگر به اندازه گستره زمین، زر به او داده شود، برتر از روزه اش نخواهد بود و پاداش این روزه هرگز با حسنات دنیوی قابل مقایسه نیست جز این که باید اخلاص داشته باشد و برای تقرب به خدای عزوجل انجام داده باشد و همانا شب هنگام، ده دعایش مورد استجابت قرار می گیرد».
اعمال روزها و شب های ماه رجب
در روایت دیگری از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: «ماه رجب، ماه خداست و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است». از حضرت سؤال شد: اینکه فرمودید ماه رجب ماه خداست، چه معنایی دارد؟ حضرت پاسخ داد: ماه رجب ویژه آمرزش و مخصوص مغفرت است. در این ماه خونی ریخته نمی شود (حتی در جاهلیت نیز ماه رجب جزء ماه های حرام به حساب می آمد و جنگ و خونریزی در آن تعطیل می شد) و در این ماه، خداوند اولیا و محبانش را مورد آمرزش قرار می دهد و توبه شان را می پذیرد و آنان را از دشمنانشان می رهاند.
روزه
امام صادق(ع) فرمود: حضرت نوح(ع) در روز اول ماه رجب سوار بر کشتی شد و به همراهان دستور داد، این روز را روزه بگیرند و فرمود هر که این روز را روزه بدارد، آتش جهنم یک سال از او دور شود و کسی که هفت روز از این ماه را روزه بدارد، هفت در جهنم بر او بسته شود و اگر هشت روز روزه بدارد، هشت در بهشت به روی او باز می شود و کسی که پانزده روز روزه بدارد، خداوند حوایج او را بر آورده کند و کسی بیشتر از این مقدار روزه بگیرد، خداوند افزون به او عنایت کند. امام کاظم(ع) فرمود: رجب، نام نهری است در بهشت که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است، کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند متعال از آن رود به او می نوشاند. امام کاظم(ع) در روایتی دیگر فرمود: ماه رجب، ماه بزرگی است که در آن (پاداش) حسنات چند برابر است و گناهان (آدمی) در آن آمرزیده می شود. کسی که یک روز در ماه رجب روزه بگیرد، آتش جهنم به اندازه یک صد سال از او فاصله می گیرد و کسی که سه روز (در این ماه) روزه بگیرد، بهشت برای او واجب می شود.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: هر که تمام ماه رجب را روزه بدارد، سه چیز از خدایش دریافت می کند:
1-آمرزش برای تمام گناهان گذشته اش 2-مصونیتی برای باقی مانده از عمرش 3-ایمنی از تشنگی روز قیامت
از امام صادق(ع) روایت است که حضرت رسول اکرم( ص) فرمود: ماه رجب، ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را «أصب» می گویند، زیرا رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار ریخته میشود پس بسیار بگویید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ».
دعا
در تمام ایام ماه رجب دعای ذیل که روایت شده امام زین العابدین(ع) است، خوانده شود:
«یَا مَنْ یَمْلِکُ حَوَائِجَ السَّائِلِینَ وَ یَعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ لِکُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْکَ سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِیدٌ اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِیدُکَ الصَّادِقَةُ وَ أَیَادِیکَ الْفَاضِلَةُ وَ رَحْمَتُکَ الْوَاسِعَةُ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِیَ حَوَائِجِی لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ: اى خدايى كه مالك حاجت هاى فقيران و دانا به اسرار خاموشانى، هرسؤالى را همان لحظه مى شنوى و پاسخش را آماده دارى؛ اى خدا! وعده هاى تو همه صادق و نعمتت فراوان و رحمتت وسيع است؛ پس از تو درخواست مى كنم كه بر محمد صلّى اللّه عليه و آله و آل محمد درود فرستى و حوايج مرا در دنيا و آخرت برآورى كه البته تو بر هرچيز توانايى». از امام صادق(ع) نیز روایت شده که در ماه رجب این دعا خوانده شود: «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَی غَیْرِکَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلا لَکَ وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلا بِکَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ وَ خَیْرُکَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ وَ فَضْلُکَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ وَ نَیْلُکَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ وَ رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ عَادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَی الْمُسِیئِینَ وَ سَبِیلُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَی الْمُعْتَدِینَ اللَّهُمَّ فَاهْدِنِی هُدَی الْمُهْتَدِینَ وَ ارْزُقْنِی اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِینَ وَلا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ وَ اغْفِرْ لِی یَوْمَ الدِّینِ: نوميد شدند آنان كه بر ديگرى جز تو وارد شدند و گرفتار قحطى شدند كسانى كه جز از فضل تو پوييدند؛ در خانه ات به روى مشتاقان باز و خير و نيكي ات به خواستاران عطا شده و فضل و بخششت براى خواهندگان مباح و آزاد است؛ عطايت براى آرزومندان مهياست. و روزيت حتى براى كسانى كه نافرمانيت كنند، گسترده است و بردباريت حتى در مورد آن كه به دشمنيت برخاسته، شامل است؛ شيوه ات نيكى به بدكاران است و راه و رسمت زندگى دادن به سركشان است؛ خدايا! پس مرا به راه راهيافتگان رهبرى كن و كوشش كوشايان را روزيم كن و قرارم مده از بى خبرانِ دور شده از دربارت و در روز جزا گناهم بيامرز».
اعمال دیگر
از حضرت رسول اکرم(ص) روایت شده که هر کس در ماه رجب صد مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و آن را به صدقه ختم فرماید، حق تعالی برای او به رحمت و مغفرت و کسی که چهار صد مرتبه بگوید بنویسد برای او اجر صد شهید عطا فرماید. در روایت دیگری از نبی مکرم اسلام آمده است: کسی که در ماه رجب هزار مرتبه «لا إِلَهَ إِلا اللهُ» بگوید، خداوند عزوجل برای او صد هزار حسنه عطا کند و برای او صد شهر در بهشت بنا فرماید. همچنین روایت است کسی که در رجب در صبح هفتاد مرتبه و در شب نیز هفتاد مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و پس از اتمام ذکر، دست ها را بلند کند و بگوید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَیَّ» اگر در ماه رجب بمیرد، خدا از او راضی باشد و به برکت ماه رجب، آتش او را مس نکند. در سفارش های معصومین آمده است که در کل این ماه هزار مرتبه ذکر: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَ الْآثَامِ» گفته شود؛ تا خداوند رحمان ذاکر را بیامرزد. سید بن طاووس از حضرت رسول اکرم(ص) فضیلت بسیاری برای خواندن سوره «قل هو الله أحد» در ماه رجب نقل کرده است که ده هزار مرتبه یا هزار مرتبه یا صد مرتبه تلاوت شود. نیز روایت کرده که هر کس در روز جمعه ماه رجب صد مرتبه سوره «قل هو الله أحد» را بخواند، برای او در قیامت نوری برپا شود که او را به بهشت کشاند. در سفارش های معصومین برای این ماه همچنین آمده است که سه روز از این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد، روزه گرفته شود، زیرا هر کس در یکی از ماه های حرام، این سه روز را روزه بدارد، حق تعالی برای او ثواب نهصد سال عبادت بنویسد. همچنین از حضرت رسول اکرم(ص) روایت شده است که هر کس در یک شب از شب های ماه رجب ده رکعت نماز به این نحو که در هر رکعت «حمد» و «قل یا ایها الکافرون» یک مرتبه و «توحید» سه مرتبه بخواند، خداوند گناهان او را می آمرزد.
نگاهی کوتاه به سبک زندگی و سیره اخلاقی امام(ع) محمد باقر(ع)
از خوشرویی با مردم تا دستگیری از نیازمندان
«اخلاق» عصاره دین است و پیامبر اکرم(ص) می فرمود که برای تکمیل سجایای اخلاقی مبعوث شده است؛ بنابراین نتیجه دین داری یک متدین، باید خوش اخلاقی و سلوک نیک با خانواده، دوستان و مردم باشد. از این جهت نگاهی کوتاه به سیره اخلاقی امام محمد باقر(ع) خواهیم داشت تا از شیوه زندگی آن بزرگوار، توشه ای برای زندگی روزمره خود بر گیریم:
1. خوشرویی
اسلام، اهمیت زیادی به خوش خلقی و برخورد نیکو با مؤمنان داده و آن را یکی از ارزش های والای اخلاقی می داند. امام باقر(ع) می فرماید: «لبخند مرد به روی برادر مؤمنش بسیار پسندیده است و ستردن غبار (اندوه) از چهره او حسنه است و خدا به چیزی برتر از شاد کردن دل مؤمن پرستش نشده است». امام(ع) از زبان جد بزرگوارش رسول اکرم(ص) این روایت را برای مردم می خواند: «هر کس مؤمنی را شاد کند، مرا شاد کرده و هر کس مرا شاد کند، خدای را خشنود ساخته است». امام(ع) از شاد کردن دیگران خشنود می شد و گاه اطرافیان را به شوخی های ستوده و در حد اعتدال- که موجب سرور و خوشحالی افراد می شود- تشویق می کرد و به آنها می فرمود: «همانا خداوند آن کس را که در میان جمعی شوخی (ستوده) می کند، دوست می دارد؛ در صورتی که مزاح او آمیخته با سخنان ناروا نباشد».
2. ارتباط عاطفی با فرزندان
یکی از فرزندان حضرت، بیمار بود و وضع وخیمی داشت و امام باقر(ع) از این موضوع بسیار ناراحت بود. سرانجام بیماری او بهبود نیافت و به مرگ وی انجامید. امام(ع) از درگذشت او بسیار متأثر شد. صدای شیون و زاری اهل خانه بلند شد، امام باقر(ع) به بالین فرزند خود رفت، ولی لحظاتی بعد با چهره ای گشاده بیرون آمد که موجب تعجب برخی از حاضران شد و در این مورد از ایشان پرسیدند، حضرت فرمود: «ما دوست داریم آن که دوستش داریم (فرزندمان) سلامت باشد، ولی وقتی خواست خدا در مورد ما نازل شد، به آنچه او دوست دارد، گردن می نهیم.»
3. صمیمیت و معاشرت با دوستان
از دیگر سجایای اخلاقی که اسلام بر آن تأکید کرده است، ابراز محبت دو مؤمن به هم است، زیرا محبت اگر ابراز شود، صمیمیت طرف مقابل را نیز به همراه دارد و او پس از آگاهی از محبت، می کوشد تا به آن پاسخ گوید که این تلاش، به تحکیم رابطه دوستی و ایجاد صمیمیت بیشتر بین آنها می انجامد. این موضوع نمود فراوانی در رفتار امام(ع) باقر(ع) دارد. «ابی عبیده» می گوید: «من (در سفری) با امام محمد باقر(ع) هم کجاوه بودم. نخست من سوار می شدم و سپس او سوار می شد و به محض سوار شدن سلام و احوالپرسی می کرد؛ درست مانند کسی که مدت هاست دوست خود را ندیده، سپس دست می داد و مصافحه می کرد... آن حضرت در این باره فرمود: هرگاه دو مؤمن به هم برسند و با هم دست بدهند و حال یکدیگر را بپرسند، خداوند گناهان آنها را می ریزد و پیوسته به آن دو نظر می کند تا هنگامی که از هم جدا شوند... هرگاه دو مؤمن با هم دست بدهند خداوند دست خود را در میان دست آنها درمی آورد و با آن کس که بیشتر دست دیگری را بفشارد، دست می دهد».
4. دستگیری از نیازمندان
امام باقر(ع) روزهای تعطیل، به ویژه جمعه ها را به دستگیری و انفاق به مستمندان اختصاص می داد و دیگران را نیز به آن برمی انگیخت. در روایتی دیگر از امام صادق(ع) آمده است: « با وجود این که پدرم از نظر بنیه مالی ضعیف تر از سایر افراد خاندانش و نیز مخارج زندگی اش بیشتر از بقیه بود، ولی هر روز جمعه به نیازمندان کمک می کرد، حتی اگر کمک او به اندازه یک دینار بود و می فرمود: پاداش صدقه و کمک به نیازمندان در روز جمعه برتری دارد؛ همان گونه که روز جمعه نسبت به دیگر روزهای هفته دارای برتری است».