بررسي و تشريح طرح ها و دستاوردهاي پژوهشي شرکت نفت خزر
اجرای سـه پروژه 70 میلیارد ریالی در سال 98
مشعل- رئيس پژوهش وفناوري شرکت نفت خزر از امضاي نخستين پروژه پژوهشي اين شرکت در قالب برنامه پنجساله ششم طي مرداد سال جاري خبر داد.
رامين خودآفرين، رئيس پژوهش و فناوري شرکت نفت خزر در گفت وگوي تفصيلي با «مشعل»، به تشريح اقدام هاي بخش پژوهش و فناوري شرکت نفت خزر از ابتداي تاسيس تاکنون پرداخت و در زمينه پروژه هاي جديد پژوهشي اين شرکت گفت: «در قالب برنامه پنجساله ششم، پروژه هاي جديدي در دو حوزه مهندسي دريايي و اکتشاف تعريف شد که پس از تصويب در شوراي پژوهشي و هيات مديره شرکت ملي نفت ايران، براي اجرا ابلاغ شده است.»
به گفته وي، پروژه هاي پژوهشي تاييد شده از سوي شوراي پژوهشي شرکت ملي نفت ايران شامل مدل سازي حوضه رسوبي و تعيين محدوده عملكرد دلتاها و گسترش سنگ مخزن در بخش جنوبي درياي خزر با استفاده از اطلاعات چاه هاي دريايي موجود، مكانيسم تشكيل گِل فشان ها و اثرات آن در ايجاد مخازن هيدروكربوري با استفاده ازتكنولوژي سنجش از دور درحوضه جنوبي درياي خزر و شناسايي مخاطرات زمين ساختي و زون هاي احتمالي هيدروكربوري بااستفاده از روش هاي ژئوفيزيكي و داده هاي زمين شناسي و مخزني در درياي خزر مي شود.
مراحل نهايي انتخاب مجري پروژه ها
خودآفرين، درباره آخرين روند طي شده اين پروژه ها پس از ابلاغ توضيح داد: «اين سه پروژه اکنون مرحله نهايي فرايند انتخاب مجري را طي مي کند.»
وي با توضيح درباره هر يک از اين سه پروژه گفت: «اهداف در نظر گرفته شده براي پروژه مدل سازي حوضه رسوبي بخش جنوبي درياي خزر شامل تعيين نوع رسوبات با استفاده از روش هاي موجود، تعيين مشخصات سنگ مخزن، تعيين توزيع و گسترش سه بعدي ماسه سنگ ها و پتانسيل مخزني در قالب نقشه هاي زيرزميني، ارائه مدل ساختماني حوضه رسوبي، تهيه مدل رسوبي حوضه رسوبي (تهيه نقشه هاي پالئوژئوگرافي) و مدت زمان اجراي آن حدود 18 ماه پيش بيني شده است. همچنين آنچه از اجراي پروژه مكانيسم تشكيل گِل فشان هادر نظر بوده و قابل بيان است، شامل شناسايي و بررسي وضعيت و موقعيت دقيق زمين شناسي گِل فشان ها و ديگر تراوشات نفتي (در استان گلستان)، تهيه Data Bank كاملي از گِل فشان ها و نيز تراوشات نفتي، شناسايي گِل فشان هاي فعال منطقه، ارائه برنامه زمان بندي مناسب براي نمونه برداري از گِل فشان ها با استناد به بازه هاي زماني فعاليت آنها، تهيه نقشه پراکندگي گل ِفشان ها، شناسايي در حد امکان گِل فشان هاي فعال کشورهاي همجوار، بررسي علل تشکيل گِل فشان ها و اثرات آن در تکتونيک منطقه و بالعکس بوده که مدت زمان اجراي آن حدود 24 ماه پيش بيني شده است.
تعريف پروژه ها در قالب برنامه پنج ساله
هدف اصلي از اجراي پروژه شناسايي مخاطرات زمين ساختي، شناسايي مخاطرات حفاري و توليد در عمليات در آب عميق درياي خزر است. اين مخاطرات شامل شناسايي و بررسي مکانيسم تشکيل و استخراج 3 بعدي ماسه هاي پرفشار در اعماق کم زير کف بستر دريا در حوضه جنوبي درياي خزر، بررسي امکان تشکيل هيدرات هاي گازي در حوضه جنوبي درياي خزر و شناسايي و استخراج 3 بعدي زون هاي حاوي هيدرات گازي و شناسايي و استخراج 3بعدي ساير مخاطرات حفاري از قبيل بدنه گِل فشان ها، گسل ها و ريزگسل ها و بسته هاي گازي و بررسي مکانيسم و زمان تشکيل آنها و تاثير متقابل آنها با زمين ساختي جنوب درياي خزر است. مدت زمان اجراي اين پروژه حدود 18 ماه پيش بيني شده است.
رئيس پژوهش وفناوري شرکت نفت خزر ادامه داد: «مديريت پژوهش شرکت ملي نفت در اين دوره با تغيير رويکرد، پروژه ها را در قالب برنامه پنجساله کشور تعريف کرده است.»
طبق اعلام او، فرايند تاييد و ابلاغ اين سه پروژه انجام شده که اين فرايند براي شرکت نفت خزرحدود 9 ماه زمان برده و از تعداد 10 پروژه تعريف شده و ارسالي به شوراي پژوهشي شركت ملي نفت، پس از حذف برخي موارد پيشنهادي و چند مورد ادغام، در نهايت 3 عنوان فوق براي اجرا ابلاغ شد.
خودآفرين اعلام کرد که اين سه پروژه در گام اول با بودجه اي در حدود 70 ميليارد ريال عملياتي خواهد شد.
اين مقام مسؤول شرکت نفت خزر در ادامه خاطرنشان کرد: «با توجه به مذاکرات انجام شده با مديريت پژوهش شرکت ملي نفت، مقرر شد که دو پروژه مدل سازي حوضه رسوبي درياي خزر و شناسايي مخاطرات زمين ساختي را در سال 98 آغاز و پروژه باقي مانده را در نيمسال اول سال 99 شروع کنيم.»
وي با اشاره به نتايج مناسب حاصل شده از پروژه هاي پژوهشي شرکت نفت خزر در سال هاي گذشته اظهار اميدواري کرد که نتايج پروژه ها در برنامه پنجساله ششم نيز مثمرثمر باشد.
گفت وگو با رئيس پژوهش و فناوري شرکت نفت خزر با بيان ضرورت انجام اقدام هاي پژوهشي در اين شرکت و همچنين پروژه هاي انجام شده ادامه يافت.
خودآفرين خاطرنشان کرد: «تا اواخردهه 80 فعاليت هاي پژوهشي شرکت نفت خزر عمدتا به صورت انجام پروژه هاي دانشجويي بود که با نظر مديريت ارشد سازمان (علي اصولي) و حمايت مالي و اجرايي مديريت پژوهش و فناوري شركت نفت به سمت تعريف پروژه هاي پژوهشي با محوريت کاربردي در بخش مديريت مهندسي دريايي حرکت کرديم.»
ايجاد زيرساخت در پژوهش نفت خزر
او ادامه داد: «مهمترين فعاليت ما در فاز پنجساله اول ايجاد زيرساخت در پژوهش نفت خزر بويژه در زمينه مطالعات آب عميق در کشور بود و پس از گذشت چند سال، امروز مي توان گفت که مسير مناسبي طي شده و اکنون در نقطه قابل قبولي در زمينه پژوهش در حوزه درياي خزر ايستاده ايم.»
خودآفرين با اشاره به اينکه بودجه پژوهشي شرکت نفت خزر، تنها از محل بودجه جاري شركت است، گفت: «در طول سال هاي اخير اقدام هاي قابل توجهي در حوزه پژوهشي انجام شده که بازگشت سرمايه داشته است.»
طبق توضيحات رئيس پژوهش شرکت نفت خزر، در مدت برنامه پنجساله پنجم، حدود 12پروژه در دو بخش محيط زيست و مهندسي تعريف شد که از اين تعداد با وجود محدوديت هاي مالي 9 پروژه را با همکاري هفت دانشگاه و موسسه پژوهشي پيش برديم. »
وي در ادامه با بيان اينکه ويژگي عمليات در آب عميق مختص به شرکت نفت خزر است، گفت: «شرکت ملي نفت ايران از سابقه 100 ساله تجربه و فعاليت در مناطق نفت خيز جنوب و ساير بخش ها برخوردار بوده؛ اما در حوزه آب عميق درياي خزر کم تجربه است وهيچ سابقه جدي قبل از انقلاب در اين زمينه وجود نداشته است.»
خودآفرين اظهار کرد: «در ادامه اين راه به سراغ دانشگاه هاي وزارت علوم رفتيم که دانشگاه صنعتي سهند بيشترين کمک را به بخش پژوهش نفت خزر کرده است و تاکنون همکاري بسيار موثري داشتيم. همچنين دانشگاه هاي صنعتي شريف و صنعتي اصفهان نيز همراه ما بودند. افزون بر آن، امروز بايد بگويم که اجراي چند پروژه مهم مطالعاتي ديگررا نيز آغاز کرديم.
پروژه هاي مهم پژوهشي سال هاي اخير
او به توضيح درباره چند پروژه مهم مطالعاتي به ثمر رسيده در برنامه پنجساله پنجم پرداخت و گفت: «پروژه طرح جامع مبارزه و جمع آوري آلودگي هاي نفتي درياي خزر، يکي از پروژه هاي مهمي بود که بخش پژوهش نفت خزر با همکاري پژوهشگاه اقيانوس شناسي، آن را به ثمر رساند. با اجراي اين طرح نتايج مناسبي حاصل شد که مدل سازي عددي نحوه انتشار آلودگي مواد نفتي و بررسي مكانيزم هاي احتمالي بروز نشت و روش هاي مبارزه با آن به دست آمد و در اين پروژه يک شبيه سازي براي حرکت لکه هاي نفتي نيز انجام شد. انجام اين پروژه سه سال زمان برد و اکنون مرحله نصب نرم افزار در پايگاه عملياتي نفت خزر در بهشهر را در دست اقدام داريم.
به گفته وي، ادامه فعاليت اجراي شبيه ساز آنلاين به عزم، همت و تلاش ملي نياز دارد و نهادهاي ديگري نظير سازمان هاي محيط زيست، بنادر و دريانوردي يا مديريت هاي استان هاي سواحل شمالي و ... بايد وارد عمل شده و کار را پيش برده و به سرانجام برسانند.
رئيس پژوهش و فناوري شرکت نفت خزر، مطالعه و بررسي منشا گلوله هاي نفتي (Tarball) موجود در سواحل درياي خزر با استفاده از اثر انگشت (Fingerprinting) نفت خام كشورهاي همسايه را از ديگر پروژه هاي مطالعاتي انجام شده در شركت نفت خزر خواند و درباره ضرورت و روند اجراي آن توضيح داد: «حدود سال هاي 2009-2012 يکسري آلودگي هاي نفتي به شكل كروي معروف به تار بال در سواحل شمال غربي درياي خزر رسوب پيدا کرد (بين 15 تا 30 تن) که علاوه بر هشدار زيست محيطي به نحوي بايد منشا آن مشخص مي شد. براي اين اقدام متوجه شديم که هيچ تاريخچه نفتي و ديتا بانکي براي نفت منطقه خزر وجود ندارد، از اين رو اين پروژه را با همكاري پژوهشکده محيط زيست پژوهشگاه صنعت نفت تعريف کرده و توانستيم با انجام روش انگشت نگاري شيميايي و استفاده از خصوصيات منحصر به فرد هر نمونه نفتي، بانک اطلاعاتي مختصري از نمونه هاي نفتي در درياي خزر داشته باشيم که در صورت کامل شدن آن مي توان منشا بروز هر آلودگي نفتي را مشخص کرد. دراين روش بااستفاده ازدو متدکمي وکيفي سعي بر استحصال، بررسي ومقايسه غلظت و نسبت هاي تشخيصي آلکان هاي نرمال وشناساگرهاي زيستي درگلوله هاي نفتي جمع آوري شده و نفت کشورهاي همسايه شد و براي هر يک از آنها يک شناسنامه تعريف شد. اين ديتا بانک براي نمونه هاي نفتي ايجاد شده و با تكميل نمونه هاي آن ،با بروز هر آلودگي نفتي همين آناليز انجام مي شود و با اين ديتابانک مقايسه و منشا آلودگي مشخص مي شود.» وي در پاسخ به اينکه منشا آلودگي مورد نظر چه بود، توضيح داد که آن زمان انگشت اتهام به سمت شرکت نفت خزر بود که نشت نفت از ميدان سردار جنگل است و اين آلودگي نفت به دليل اکتشاف در آن ميدان نفتي است و بعد از بررسي هاي دقيق مشخص شد مشخصات تاربال هاي يافت شده با مشخصات نمونه نفت ميدان سردار جنگل متفاوت است. طبق اعلام رئيس پژوهش و فناوري شرکت نفت خزر، امور پژوهش و فناوري شرکت نفت خزردر طول مدت اجراي برنامه پنجساله پنجم( از سال 89 به اين سو) در حوزه دانشجويي نيز شاهد اقدام هاي مناسبي بوده و در اين مدت حدود 33 پروژه در حوزه اکتشاف و توليد، هشت پروژه درحوزه مهندسي و هفت پروژه در حوزه زيست محيطي را حمايت و راهنمايي کرده است. وي انتشار 53 مقاله و همچنين برگزاري 13 سمينار علمي در حوزه فناوري هاي مرتبط با آب عميق را از ديگر اقدام هاي انجام شده در حوزه پژوهش شركت نفت خزر اعلام کرد.
نقشه راه آب عميق
خودآفرين درباره آخرين وضعيت پروژه پژوهشي نقشه راه آب عميق گفت: «اين پروژه را با کمک پژوهشکده دريايي دانشگاه صنعتي شريف آغاز کرده ايم و مقرر شده نقشه راه براي عمليات در آب عميق ايجاد کنيم که البته پژوهشکده مهندسي دريايي با گسترش اين موضوع آن را به نقشه راه صنايع دريايي کشور تبديل کرد که بخشي از آن هم به نقشه راه عمليات در آب عميق اختصاص دارد.»
رئيس پژوهش وفناوري شرکت نفت خزر همچنين طراحي وتوليد نرم افزار پايداري سکو ويژه سکوي نيمه شناور ايران اميرکبير با همکاري دانشگاه صنعتي سهند را از ديگر اقدام هاي مهم برشمرد که در سال هاي گذشته به ثمر رسيده و درحفظ تعادل سکو و کاهش چشمگير وابستگي به کشورهاي خارجي و خروج ارز از کشوربراي تامين نرم افزارهاي مورد نياز دراين زمينه نقش چشمگيري خواهدداشت.
فراخوان براي دانشجويان دکترا در حوزه خزر
خودآفرين با اشاره به پتانسيل فراوان در حوزه نفت و گازخزر براي پروژه هاي دانشجويي اظهار داشت: «برنامه شرکت نفت خزر اين است که در زمينه پروژه هاي دانشجويي به سمت مقطع دکترا حرکت کنيم تا زمان انجام پروژه طولاني تر و محتواي آن از کيفيت بالاتري برخوردار باشد.»