زنگ خطری که با بروز برخی علائم به صدا در می آید
تیروئید غده ای حیاتی در بدن
تيروئيد يکي از مهم ترين غدد درون ريز بدن است که اختلال در عملکرد آن مي تواند بر سلامت ساير اعضاي بدن تأثيرگذار باشد و آنها را با مشکلات زيادي مواجه کند. کم کاري يا پرکاري تيروئيد و حتي بزرگ شدن آن، مشکلاتي است که از آنها به عنوان بيماري هاي تيروئيد ياد مي شود. حدود 2 تا 6 درصد افراد بالغ جامعه از کم کاري تيروئيد رنج مي برند و نزديک به 5/0 درصد هم مبتلا به پرکاري تيروئيد هستند.
غده تیروئید چیست؟
درست زیر گردن در مقابل حنجره غده ای پروانه ای شکل قرار دارد. این غده هورمون هایی ترشح می کند که از طریق جریان خون به سلول ها یا اعضای بدن می رسند. این غده کوچک، باعث تنظیم دمای بدن می شود و بر قدرت تفکر و مغز تاثیر می گذارد. به طور کلی باید گفت این غده تنظیم تپش قلب و هماهنگی میان اعضای بدن را به عهده دارد.
کم کاری تیروئید
غده تيروئيد، مسئول توليد هورمون هايي است که کنترل کننده متابوليسم بدن هستند. بنابراين به وجود آمدن اختلال در تيروئيد مي تواند باعث کاهش يا افزايش سرعت سوخت و ساز بدن شود. وقتي به بيماري تيروئيد مبتلا مي شويد، غده تيروئيد مي تواند بيش از حد فعال يا غيرفعال شود. هنگامي که تيروئيد نتواند ميزان مناسبي از هورمون مورد نياز بدن را توليد کند، فرد به کم کاري تيروئيد مبتلا مي شود که کمبود يد، ژنتيک و عوامل مختلف سبب بروز اين بيماري خواهد شد. عارضه اي که عوارضي جدي مانند کلسترول بالا و مشکلات قلبي را در پي خواهد داشت. کم کاري تيروئيد بعد از ديابت، يکي از شايع ترين بيماري هاست. از علائم کم کاري تيروئيد مي توان به موارد زير اشاره کرد:
کاهش یا افزایش وزن
افزایش یا کاهش وزن یکی از علائم اختلالات تیروئید است. کاهش ترشح هورمون های تیروئید باعث افزایش وزن می شود.
ورم گردن
ورم گردن (گواتر)، یکی دیگر از علائم ابتلا به تیروئید است. گواتر ممکن است هم در کم کاری و هم در پرکاری تیروئید دیده شود. در برخی مواقع نیز ورم گردن می تواند به خاطر سرطان تیروئید و توده ای که در داخل آن رشد کرده، ایجاد شود که البته گاهی مواقع نیز ممکن است علت هایی غیر از مشکلات تیروئیدی داشته باشد.
تغییر روحیه و رفتار
اختلالات تیروئید بر میزان انرژی و روحیه فرد نیز تاثیرگذار است. افرادی که کم کاری تیروئید دارند، احساس خستگی، تنبلی و افسردگی می کنند.
ریزش مو
عدم تعادل در هورمون های تیروئید، باعث ریزش مو می شود. کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو می توانند در ریزش موی سر نقش داشته باشند که البته در صورت درمان، موها دوباره رشد خواهند کرد.
تغییر ضربان قلب
هورمون های تیروئید بر اعضای بدن تاثیر می گذارند و می توانند بر ضربان قلب هم اثرگذار باشند. افرادی که به کم کاری تیروئید، مبتلا هستند، ضربان قلب شان نسبت به دیگر افراد ضعیف تر است.
احساس سرما
اختلالات تیروئید بر تنظیم دمای بدن هم تاثیرگذار است. افرادی که به کم کاری تیروئید مبتلا هستند، احساس سرمای بیشتری نسبت به دیگر افراد دارند.
از دیگر نشانه های کم کاری تیروئید می توان به خشکی پوست، ناخن های شکننده، یبوست، بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست ها اشاره کرد.
تشخیص کم کاری تیروئید با انجام معاینات دقیق بالینی و انجام آزمایش های خون و در برخی موارد سونوگرافی و اسکن تیروئید امکان پذیر است.
بعد از تشخیص کم کاری تیروئید از سوی متخصصان، برای درمان آن با توجه به شدت بیماری از دوزهای مختلف قرص لووتیروکسین استفاده می شود تا عملکرد این غده درون ریز به شکل طبیعی بازگردد.
پر کاری تیروئید
به حالتي گفته مي شود که در آن غده تيروئيد بيش از نياز بدن و غيرعادي هورمون ترشح مي کند. از نشانه هاي ابتلا به پرکاري تيروئيد مي توان به افزايش ضربان قلب، بي قراري و تحريک پذيري، افزايش تعريق و احساس گرما و گُرگرفتگي، لرزش غيرارادي دستان و انگشتان، ضعف عضلات، کاهش وزن با وجود تغذيه مناسب و افزايش تحرکات دستگاه گوارش اشاره کرد. اين نشانه ها با تاخير در درمان افزايش پيدا مي کنند و با شروع درمان به مرور از بين مي روند يا اينکه بسيار کم مي شوند. پرکاري تيروئيد را مي توان با معاينات دقيق باليني، آزمايش هاي خون، سونوگرافي و تست يد راديواکتيو تشخيص داد.
مشکلات قلبی
افرادی که پرکاری تیروئید دارند، از مشکلاتی چون اضطراب، بی خوابی، بیقراری و تحریک پذیری رنج می برند. مبتلایان به پرکاری تیروئید، ضربان قلب سریع تری دارند که این مسئله می تواند به افزایش فشار خون منجر شود و تپش قلب را به دنبال داشته باشد.
احساس گرما
افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، تعریق زیادی دارند و احساس گرگرفتگی می کنند.
شکنندگی استخوان
پرکاری تیروئید اگر درمان نشود، باعث ضعف و شکنندگی استخوان می شود. مقادیر بالای هورمون تیروئید، توانایی بدن برای نگهداری کلسیم در استخوان ها را ضعیف می کند.
مشکلات چشم
افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، ممکن است دچار مشکلات چشمی مثل بیرون زدگی، قرمزی یا تورم، حساسیت به نور، دوبینی و تار دیدن شوند.
پوست قرمز و متورم
در بعضی موارد نادر پرکاری غده تیروئید، پوست را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث قرمزی و تورم پوست به خصوص در ساق و کف پاها می شود.
نادیده گرفتن این بیماری و تأخیر در درمان آن می تواند عوارض زیادی به دنبال داشته باشد، به همین دلیل شرط اول سلامتی، جدی گرفتن علائم هشداردهنده بیماری هاست.
درمان پرکاری تیروئید
برای درمان این بیماری با توجه به شدت و پیشرفت آن داروهای ضدتیروئیدی مانند متی مازول یا پروپیلتایورواستیل تجویز می شود. همچنین جراحی و برداشتن کل تیروئید و استفاده از ید رادیواکتیو از دیگر روش های درمانی پرکاری تیروئید است.
تغذیه و راه های پیشگیری
براي کم کاري تيروئيد، رژيم غذايي خاصي وجود ندارد. کساني که به بيماري کم کاري تيروئيد مبتلا هستند، بايد طبق تجويز پزشک معالج خود داروهاي هورموني جايگزين استفاده کنند. داروهايي که عمدتا با معده خالي مصرف مي شوند.
برخلاف مبتلايان به پرکاري تيروئيد، افرادي که به کم کاري تيروئيد مبتلا هستند، بايد از مصرف زياد مواد غذايي گواتروژن (انواع کلم، شلغم، روغن گلزا، بادام زميني، سويا و...) بپرهيزند و سبزيجات را به صورت پخته مصرف کنند.
براي پرکاري تيروئيد هم بايد به کنترل يد دريافتي آنها اشاره کرد. در برخي موارد پزشکان بر اين باورند که مصرف بيش از حد يد مي تواند در مواردي در ابتلا به پرکاري تيروئيد تاثيرگذار باشد، به همين خاطر کنترل ميزان يد رژيم غذايي نقش زيادي در پيشگيري و درمان پرکاري تيروئيد دارد، اما راهکار اساسي براي کاهش ميزان يد دريافتي، کاهش نمک است.
گنجاندن گوشت قرمز، ماکيان و تخم مرغ در رژيم غذايي براي تأمين نياز پروتئيني مبتلايان به پرکاري تيروئيد، يکي از توصيه هاي متخصصان است. همچنين رژيم غذايي غني از غلات کامل، منابع پروتئيني عاري از چربي، ميوه و سبزيجات نيز به اين بيماران توصيه مي شود.
بيماران مبتلا به پرکاري تيروئيد، مصرف منابع غذايي را که داراي ويتامين و کليسم هستند، نبايد فراموش کنند.
مصرف برخي اقلام غذايي ممکن است در عملکرد مطلوب تيروئيد بدن ايجاد اختلال کند، به همين دليل بهتر است بيماران تيروئيدي اين اقلام را بشناسند و آنها را از رژيم غذايي خود حذف کنند.
خوردنی های مفید و پرخاصیت
مصرف مواد مفيد و پرخاصيت مي تواند به سلامت جسم و روح کمک کند؛ به همين دليل هميشه سعي کنيد با گنجاندن آنها در رژيم غذايي روزانه خود از فوايد بي شمارشان بهره ببريد.
بلوبري: براي تقويت مغز و بالا بردن سطح هوشياري و يادگيري به سراغ ميوه بلوبري برويد. اين ميوه داراي آنتي اکسيداني به نام آنتوسيانيدين است که وظيفه رنگ دادن به آن را به عهده دارد. مصرف بلوبري باعث تقويت حافظه مي شود. همچنين تحقيقات نشان داده که مصرف بلوبري سطح عملکرد هاي شناختي را هم افزايش مي دهد.
ماست يوناني: براي تقويت عضلات ماست يوناني گزينه بسيار خوبي است. پروتئين موجود در اين ماست دو تا سه برابر بيشتر از ماست معمولي است. ماست يوناني تمام اسيد آمينه هايي را که عضلات شما براي بازسازي پس از تمرينات ورزشي نياز دارد، تامين مي کند.
ماهي سالمون: براي داشتن روحيه بالا، ماهي سالمون بخوريد. از ديگر خواص اين نوع ماهي مي توان به احساس خوشحالي که با مصرف آن به شما دست مي دهد، اشاره کرد. امگا 3 موجود در اين ماهي باعث کاهش افسردگي و ايجاد خوشحالي و نشاط مي شود.
توت فرنگي: براي مقابله با استرس مي توانيد توت فرنگي بخوريد. اين ميوه داراي هورموني به نام سرتونين است که احساس رضايت و آرامش را در فرد ايجاد مي کند. با مصرف روزانه توت فرنگي، نياز بدن به ويتامين C نيز برطرف خواهد شد.
بادام: براي اينکه پوستي زيبا و بدون چروک داشته باشيد، بادام بخوريد. اين مغز پرخاصيت به علت داشتن چربي هاي اشباع نشده فراوان، نه تنها به رفع چين و چروک پوست کمک مي کند، بلکه باعث برطرف شدن آفتاب سوختگي پوست نيز مي شود.
فلفل دلمه اي قرمز: براي مقابله با آنفلوانزا مصرف فلفل دلمه اي قرمز را فراموش نکنيد. ويتامين C موجود در اين فلفل، در افزايش توانايي کبد براي رفع سموم بدن نقش مهمي دارد. مقدار ويتامين C در يک فلفل دلمه اي قرمز، دو برابر يک پرتقال و سه برابر يک گوجه فرنگي است.
انگور سياه: اين ميوه فوق العاده پرخاصيت، براي داشتن انرژي و نشاط بسيار مفيد است. هر 100 گرم از حبه هاي سياهرنگ و آبدار اين ميوه، حاوي 200 ميلي گرم ويتامين C هستند. همچنين انگور سياه منبع آنتي اکسيدان هاست که از پيري زودهنگام سلول ها جلوگيري و به احياي سلولي کمک مي کند.