ایجاد حس مسؤولیت پذیر در فرزندان از راه درست وارد شوید

در دنياي مدرن امروز شايد يکي از دغدغه هاي مهم والدين، مسؤوليت پذيري کودکان باشد، حسي که پدر و مادرها بايد از همان ابتداي کودکي آن را به فرزندانشان آموزش دهند. به گفته کارشناسان، مسؤوليت نوعي ويژگي شخصيتي است که به صورت نگرشي در ساختار رواني و رفتاري فرد شکل مي گيرد. کسي که مسؤوليت پذيري را در کودکي بياموزد، مي تواند به فردي موفق تبديل شود. خانواده و مدرسه، نقش زيادي در ايجاد حس مسؤوليت پذيري کودکان دارند. رفتار مسؤولانه از شاخص هاي يک انسان سالم در هر جامعه است که بايد به افراد از دوران کودکي آموزش داده شود. بچه ها در هر دوره اي از زندگي و در مقابل موقعيت و بحران ها بايد بتوانند مشکلات خود را رفع کنند و از عهده کارهايشان برآيند، اما براي اينکه فرزندان بتوانند به خوبي از پس مسؤوليت هاي خود در زندگي برآيند، بايد از دوران کودکي حس مسؤوليت پذيري را در آنها تقويت کنيم. واگذاري برخي امور شخصي و حتي کارهاي خانه به بچه ها با توجه به ميزان توانمندي آنها از جمله روش هاي موثر در آموزش و تقويت حس مسؤوليت پذيري در کودکان است. وقتي بچه ها در کارها مشارکت داده شوند و از آنها کمک گرفته شود، حس مشارکت و همکاري را تجربه خواهند کرد. اين مسئله مي تواند به بروز مهارت ها بينجامد و باعث شود که آنها احساس کنند که مهم هستند.

مسؤولیت پذیری چیست؟

به طور کلی مسؤولیت پذیری یعنی قابلیت پذیرش و به عهده گرفتن کاری که از کسی خواسته شده است. البته فراموش نکنیم که مسؤولیت با وظیفه فرق دارد. وظیفه کاری است که به کسی محول شده و آن کار باید حتما انجام شود، اما وقتی از کسی خواسته می شود که مسؤولیتی را قبول کند، باید برایش موضوع درخواست کاملا مشخص شود و بداند که دقیقا در برابر به عهده گرفتن مسؤولیت، چه چیزی به دست می آورد.

ویژگی های مسؤولیت پذیری

1- نکته مهم در خصوص مسؤولیت این است که اجباری برای قبول درخواست وجود نداشته باشد. در واقع مسؤولیت، انتخابی آگاهانه است که فرد می تواند آن را قبول کند یا نکند.

2- قبول مسؤولیت نباید با احساس گناه، بدهکاری یا اعمال زور و مبارزه همراه باشد. نمی توان کسی را مجبور به انجام کاری کرد.

انواع مسؤولیت پذیری

به طور کلی دو نوع مسؤولیت پذیری داریم؛ مسؤولیت پذیری شخصی و اجتماعی.

مسؤولیت پذیری شخصی و خانوادگی: این نوع مسؤولیت پذیری، وظایف شخصی اولیه ای هستند که بیشتر کودکان در سنین پایین انجام می دهند که از جمله آنها می توان به مسواک زدن، شستن دست و صورت، پوشیدن لباس و... اشاره کرد. پدر و مادرهای زیادی هستند که انجام این وظایف را کافی می دانند، در حالی که باید به بچه ها وظایف دیگری هم محول کرد تا علاوه بر مسؤولیت پذیری شخصی و خانوادگی، مسؤولیت پذیری اجتماعی را هم یاد بگیرند و در مقابل دیگران احساس مسؤولیت کنند. بهترین شیوه آموزش مسؤولیت پذیری به کودکان، الگوبرداری مناسب از والدین و محیط اجتماعی است.

والدین می توانند با امر و نهی، آموزش، تشویق و تنبیه مسؤولیت پذیری را در فرزندان خود شکل دهند که این شیوه ای آگاهانه است، اما در شیوه ناآگاهانه، بچه ها با دیدن و الگوبرداری از رفتار و گفتار پدر و مادر خود رفتارهای مسؤولانه را یاد می گیرند و این رفتارها را درونی می کنند.

 فراموش نکنید که بهترین راه آموزش مسؤولیت پذیری، درونی سازی با شیوه تربیتی مناسب از سوی والدین است.

آموزش مسؤولیت پذیری

همان طور که می دانید، یکی از روش های موثر آموزش مسؤولیت پذیری کودکان، واگذاری کارهای روزمره به آنهاست. کودکان کمک کردن را دوست دارند، ویژگی که می توان از آن استفاده کرد و بچه ها را مسؤولیت پذیر بار آورد. البته با توجه به توانایی و سن فرزندان باید به آنها کار محول کرد. برای ایجاد حس مسؤولیت پذیری و محول کردن کار به کودکان باید نکات زیر را در نظر گرفت:

کودکان را دست کم نگیرید: بیشتر خانواده ها کارهایی را که کودکان توانایی انجام آنها را دارند، پایین تر از حد واقعی در نظر می گیرند. آنها حتی ممکن است کارهایی را انجام دهند که خود فرزندان به خوبی می توانند از پس آنها به راحتی برآیند، پس مواظب باشید که این اشتباه را مرتکب نشوید.

به سن کودکان توجه کنید: با توجه به سن کودک به او کار واگذار کنید، چون اگر نتواند وظیفه محوله را انجام دهد، ناامید و دلزده می شود. اگر کارها به صورتی باشد که کودک از عهده انجام آنها به خوبی برآید، تشویق و ترغیب می شود که کارهای بیشتری را انجام دهد. «سادگی» کلید کارهاست: کودکان معمولا به محدوده کوچکی توجه می کنند. به همین خاطر کارهایی را به او بسپارید که در یک محدوده کوچک باشد تا خسته نشود.

انتظار از کودکان را مشخص کنید: بهتر است به او نشان دهید که چگونه می تواند کاری را که به او سپرده اید انجام دهد، یعنی انتظاری را که از کودکان دارید، کاملا مشخص کنید.

کارهای کودکان را اصلاح نکنید: اصلاح کردن کارهای کودکان، ناخودآگاه این پیام را به آنها منتقل می کند که به اندازه کافی تلاش نکرده اند؛ بنابراین به جای توجه به مقدار کاری که انجام داده اند، به تلاش هایی که کرده اند، توجه کنید و از سرزنش آنها بپرهیزید. سرزنش کردن باعث ناامیدی کودکان می شود و آنها به این باور می رساند که هرگز نمی توانند خانواده خود را راضی کنند، به همین خاطر کم کم دست از تلاش بر می دارد. به یاد داشته باشید با گذشت زمان، کودک در کارهایش مهارت پیدا می کند، بر آنها مسلط می شود و از عهده انجام کارها بهتر برمی آید.

به جای جمله های منفی از جملات مثبت استفاده کنید: جمله های منفی نه تنها تاثیر بدی روی کودکان می گذارد، بلکه حس ناخوشایندی را هم به آنها منتقل می کند. بهتر است در به کارگیری جمله ها دقت کنید. با استفاده از جمله های مثبت و امیدوارکننده، انجام کارهایی که به کودکان سپرده اید، به شکل عادت در خواهد آمد و دیگر نیازی نیست که کارها را مرتب به آنها یادآوری کنید.

عواقب اشتباه یا سهل انگاری را قبول کنید: کودکان باید از انتخاب خود درس بگیرند. بنابراین کاری کنید که عواقب سهل انگاری یا اشتباهشان را قبول کنند. مثلا اگر کودکی از جمع کردن اسباب بازی خود در اتاق پذیرایی امتناع می کند، اسباب بازی ها را برای چند روز از دسترس او دور نگه دارید یا اگر لیوان شیر را می ریزد، به او یک دستمال برای تمیز کردن بدهید و... .

خونسردی خود را در تمام شرایط حفظ کنید:  خشم و عصبانیت فقط کارها را سخت تر می کند. اگر کودک شما تمایلی ندارد که کاری انجام دهد، یک بار دیگر به او کارش را یادآوری کنید. اگر این یادآوری همراه با شوخی باشد، نتیجه بهتری به دنبال خواهد داشت. مثلا با این جمله که «لباس های کف اتاق صدایت می کنند یا کی می خواهی جواب این لباس ها را بدهی»، وظایفشان را به آنها گوشزد کنید. به جای خشم و عصبانیت و داد زدن، بهتر است مشخص کنید که این بی توجهی ها فقط برای یک بار قابل تحمل است و در صورت ادامه رویه ای دیگری را در پیش خواهید گرفت.

انجام وظیفه پاداش ندارد: کودک باید بداند مثل دیگر اعضای خانواده وظایفی دارد که باید آنها را انجام بدهد، بدون اینکه پاداشی بگیرد. البته تشویق کردن را فراموش نکنید و رفتارهای پسندیده اش را جلوی خودش به زبان بیاورید. این کار او را تشویق می کند و ترغیب می شود که با شور و شوق بیشتری کارهایش را انجام دهد.

 پدر و مادر الگوی فرزندان هستند:  در شرایطی می توانید از فرزندانتان انتظار داشته باشید که وظایفشان را تمام و کمال انجام دهند که خودتان الگوی خوبی برای آنها باشید. پدر و مادرهایی می توانند که فرزندانی مسؤولیت پذیر بار بیاورند که خودشان مسؤولیت پذیر باشند و کارها و وظایفشان را در قبال فرزندان و خانواده نادیده نگیرند و آنها را به بهترین شکل ممکن انجام دهند.

 

از پیچ و مهره تا دستمال گردگیری

آگاهي از نکات ريز خانه داري در بيشتر مواقع کمک حال خانم هاي خانه دار بوده است، در ادامه به برخي از اين موارد اشاره کرده ايم که شايد برايتان جالب توجه باشد.

   اگر گلداني داريد که ترک خورده و آب را نگه نمي د ارد، مي توانيد پارافين را ذوب کنيد و ته گلدان بريزيد. اين کار ترک هاي گلدان را پر و از نشتي آب جلوگيري مي کند.

   براي تميز کردن بطري ها، شيشه ها يا تنگ ها، پوست تخم مرغ، صابون و آب ولرم را داخل آنها بريزيد و خوب تکان دهيد. در زمان کوتاهي داخل آنها تميز مي شود.

    براي اينکه دستمال گردگيري بدون پرزي داشته باشيد، مي توانيد آن را داخل آب داغ و کف دار قرار دهيد و چند قطره تربانتين داخل آن بريزيد و بگذاريد چند ساعت بماند. سپس آب دستمال را کاملا بگيريد و آن را پهن کنيد تا خشک شود. اين دستمال بدون پرز به خوبي مي تواند وسايل شما را برق بيندازند.

   براي از بين بردن سوختگي قابلمه هاي آلومينيومي مي توانيد کمي آب در آن بريزيد و پياز را هم اضافه کنيد، سپس بگذاريد بجوشد. بعد از مدت کوتاهي مي بينيد که مواد سوخته به راحتي از بين مي روند.

   پيچ و مهره، واشر و چيزهاي ريز را داخل شيشه هاي خالي بريزيد تا هر وقت به اين چيزها نياز داشتيد، بتوانيد از بيرون شيشه آنها را ببينيد.

   دو برگ کاغذ خشک کن را زير سطل زباله قرار دهيد. اين کار باعث جذب ريزش مايعات درون سطل مي شود و از منتشر شدن بوي بد زباله جلوگيري مي کند.