معادله اي که آمريکا را به شکست مي کشاند

روسیه، کره شمالی، نفت

شعيب بهمن    سفر کيم جونگ اون به روسيه، از جنبه هاي مختلف حائز اهميت بود. برخي بيشتر بر جنبه هاي سياسي اين سفر تاکيد و تاثير آن بر مذاکرات آتي کره شمالي و آمريکا را برجسته کردند. برخي نيز بر روابط دوجانبه روسيه و کره شمالي متمرکز شدند و جنبه هاي سياسي و اقتصادي آن را بررسي کردند. در اين ميان، يکي از مهمترين مسائلي که هم از جنبه روابط دوجانبه و هم تاثير بر مذاکرات شبه جزيره کره از اهميت بسيار زيادي برخوردار است، مسئله فروش نفت روسيه به کره شمالي است. با توجه به محدوديت هاي اعمال شده براي فروش نفت به پيونگ يانگ، اقدام روسيه در اين خصوص با پرسش هاي زيادي روبه رو است؛ از اين رو در نوشتار حاضر سعي شده ضمن نگاهي کوتاه به روابط روسيه و کره شمالي، به اهميت و چگونگي فروش نفت از سوي مسکو به پيونگ يانگ پرداخته شود.

روسيه و کره شمالي از رابطه اي تاريخي برخوردارند. در جريان جنگ سرد، شوروي يکي از بزرگترين حاميان کره شمالي بود. در جريان جنگ کره که در سال هاي 1950 تا 1953 رخ داد، اتحاد جماهير شوروي در کنار چين به حمايت از کره شمالي پرداخت و زمينه ساز ايجاد تقسيمات ايدئولوژيک در شبه جزيره کره شد.

مسکو در دهه 50 ميلادي به دانشمندان کره شمالي براي کسب دانش لازم به منظور توسعه زرادخانه هاي هسته اي کمک کرد. همچنين روسيه به طور منظم، تجهيزات و تسليحات جنگي مورد نياز کره شمالي را فراهم کرد و به اين ترتيب به يک شريک کليدي براي اين کشور و عنصري غيرقابل چشم پوشي براي تامين امنيت منطقه تبديل شد.

با وجود فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، اين رابطه گسترده نيز دچار چالش هايي شد. بي ساماني اوضاع داخلي در روسيه، همچنين مشکلات اقتصادي موجب کاهش حمايت هاي مسکو از پيونگ يانگ شد. اين رويه تقريبا تا زمان به قدرت رسيدن ولاديمير پوتين ادامه داشت. با اين حال از زمان به قدرت رسيدن پوتين، وي در پي احياي رابطه تاريخي روسيه با کره شمالي و نفوذ خود در شبه جزيره کره برآمد.

در سال هاي 2003 تا 2009، روسيه به عنوان يکي از اعضاي گروه شش در مذاکرات با کره شمالي حضور داشت و تلاش زيادي براي حفظ موقعيت پيونگ يانگ کرد که از آن جمله مي توان به بخشيدن بدهي 10 ميليارد دلاري اين کشور و اعطاي 50 هزار تني گندم بلاعوض اشاره کرد.

در اين بين سفر اخير «کيم جونگ اون» به روسيه و ديداري که ولاديمير پوتين داشت، نه تنها از جنبه تاريخي داراي اهميت بود، بلکه يک بار ديگر ابعاد و زواياي مختلف روابط دو کشور را نمايان کرد؛ چنانکه کيم جونگ اون، روابط کره شمالي و روسيه را رابطه اي «راهبردي و سنتي» خواند.

 کره شمالي در حالي به دنبال حمايت اقتصادي روس ها براي کاهش فشارهاي امريکا و همچنين حمايت سياسي مسکو در جريان مذاکرات غيرهسته اي شدن است که مسکو نيز قصد دارد در مذاکرات آتي از نقش بيشتري برخوردار باشد.

دور زدن تحريم هاي نفتي

شوراي امنيت سازمان ملل پس از پرتاب يک موشک دوربرد کره شمالي در سال 2017، با تصويب قطعنامه 2397، سقف سالانه 500 هزار بشکه نفت را براي واردات فراورده هاي نفتي کره شمالي تعيين کرد که معادل 60 تا 65 هزار تن است. همچنين سازمان ملل متحد کشورهاي عضو را ملزم کرد اطلاعات تامين، فروش و انتقال همه نوع فراورده هاي نفتي خود به کره شمالي را به اين سازمان گزارش کنند.

به رغم محدوديت هاي اعمال شده، کره شمالي با انتقال نفت از مسير دريا درحال دور زدن تحريم هاي سازمان ملل است. اين انتقال نفت درحالي انجام مي شود که آمريکا تلاش زيادي براي توقف آن انجام داده است. به عنوان مثال، کشتي هاي نظامي و هواپيماهاي آمريکا، پيونگ يانگ را مجبور به انتقال نفت از محدوده اي بسيار دورتر از شبه جزيره کره کرده اند. طبق گزارش مرکز فرماندهي پاسيفيک آمريکا، درحال حاضر انتقال نفت از آب هاي بين المللي و کشورهاي ديگر صورت مي گيرد. همچنين کره شمالي از کشتي هاي کوچکتر براي شناسايي نشدن از سوي کشتي ها و هواپيماهاي عضو ائتلاف آمريکا استفاده مي کند.

با اين حال هيچ يک از محدوديت هاي اعمال شده، موجب قطع صادرات نفت به کره شمالي نشده است. بر اساس گزارشي که امريکا به سازمان ملل ارائه کرده، دولت کره شمالي در سال 2018 بيش از محدوديت هاي تعيين شده نفت دريافت کرده است. طبق اين گزارش کره شمالي 89 مرتبه به صورت مخفيانه نفت را از طريق کشتي دريافت کرده است. اگر کشتي ها 90 درصد از ظرفيت خود را بارگيري کرده باشند، تانکر هاي کره شمالي نزديک به 3 برابر ظرفيت سال 2018 را که معادل 1367628 بشکه است، تحويل گرفته اند. به همين دليل آمريکايي ها بارها از روسيه و چين خواسته اند تا هرچه سريع تر تحويل نفت به کره شمالي را متوقف کنند.

نقش روسيه در تامين نفت کره شمالي

اگر چه درباره ميزان دقيق نفت صادراتي روسيه به کره شمالي اطلاعات موثق و روشني در دسترس نيست، اما کاملا مشخص است که بخش اعظمي از اقتصاد کره شمالي کاملا به واردات نفت از روسيه وابسته است، زيرا در کره شمالي فقط يک پالايشگاه وجود دارد که توسط روس ها طراحي شده است و مشتقات آماده شده آن براي به کارگيري در کارخانه ها، حرکت خودروها و قطار و اتوبوس، گرم کردن منازل و پادگان ها، راه انداختن تانک ها و کاميون ها و جنگنده ها استفاده مي شود. با توجه به اينکه تنها پالايشگاه موجود در کره شمالي از سوي روس ها طراحي شده، در نتيجه نفت مورد استفاده در اين پالايشگاه نيز نفت وارداتي از روسيه خواهد بود.

مطابق گزارش کميته اجراي تحريم هاي کره شمالي، روسيه در ماه دسامبر 2018 حدود هفت هزار تن نفت پالايش شده به کره شمالي صادر کرده است که بيشترين ميزان صدور ماهانه نفت پالايش شده به اين کشور از زمان الزامي شدن ارائه گزارش کشورهاي عضو درباره صدور فراورده هاي نفتي به پيونگ يانگ محسوب مي شود. چين هم در ماه دسامبر يک هزار و 511 تن نفت پالايش شده به کره شمالي صادر کرده است. به اين ترتيب حجم کل صدور فراورده هاي نفتي چين و روسيه به کره شمالي در سال 2018 به 48 هزار و 441 تن رسيده است.

راه هاي ارسال نفت

نخستين روش، فروش مستقيم نفت روسيه به کره شمالي است که ابعاد نسبتا گسترده اي دارد. بر اين اساس، کشتي هاي حامل نفت روسيه از روش انتقال نفت از کشتي به کشتي در دريا استفاده مي کنند که امکان رصد و اثبات آن بسيار دشوار است.

 امريکا در سال 2017، برخي از شرکت هاي نفتي روسي را به دليل فروش نفت به کره شمالي، وارد فهرست تحريم هاي خود کرد.

دومين روش، حمل نفت بوسيله تانکرهاي روسي از بنادر ناخودکا و ولادي وستوک با کمک واسطه هاي سنگاپوري به کره شمالي است.

سومين روش، فروش نفت روسيه از طريق خريداران چيني است. به اين معنا که نفت روسيه را در وهله اول خريداران چيني مي خرند، سپس آنها از طرق مختلف به کره شمالي تحويل مي دهند.

نتيجه گيري

از نظر آمريکايي ها، قطع صدور نفت و مشتقات آن به کره شمالي همراه با اعمال فشارهاي بين المللي موجب متوقف کردن پيونگ يانگ مي شود. با اين حال روسيه ضمن ناديده گرفتن سياست هاي آمريکا و بخشي از تحريم ها که براي منزوي کردن کره شمالي و متوقف کردن برنامه هاي هسته اي و موشکي آن اعمال شده، با فروش نفت به دولت پيونگ يانگ از اين کشور حمايت مي کند.

پشتيباني روسيه از کره شمالي و فروش نفت به اين کشور بيانگر آن است که فشارهاي حداکثري آمريکا به خصوص در حوزه انرژي نمي تواند بر پيونگ يانگ تاثير جدي و عميقي بگذارد؛ از اين رو مي توان گفت صادرات نفت روسيه به کره شمالي، معادله اي است که سياست هاي آمريکا در قبال اين کشور را با شکست مواجه مي کند.

 در واقع اين اقدام روسيه نه تنها سياست تحريمي آمريکا در قبال کره شمالي را بي اثر مي کند، بلکه بر روند مذاکرات آتي ميان واشنگتن و پيونگ يانگ نيز تاثير خواهد گذاشت.