يک روز با کارکنان دکل حفاري 93 فتح
رنج حفاری
مرجان طباطبايي آنچه در يک بازديد چند ساعته از فعاليت کارکنان نفت در يک دکل حفاري به چشم مي آيد، سخت، پيچيده و خشن بودن صنعت حفاري است؛ صنعتي که اهميت آن با همان اکتشاف نفت در چاه شماره (يک) مسجدسليمان عيان شد، وقتي چرخش مته اي، نويدبخش طلاي سياه گشت و سرنوشت متفاوتي را برايمان رقم زد. از آن زمان تا به امروز، حفاري بخش لاينفک نفت شده که به مدد آن اکتشاف هاي مختلفي صورت گرفته و راهي پرفراز و نشيب را پشت سر گذاشته است.
همين اهميت صنعت حفاري بود که به تاسيس شرکت ملي حفاري ايران در سال 58 منجر شد؛ روزگاري که اين صنعت، فعاليت خود را با شش دستگاه حفاري آغاز کرد و با گذشت ايام و کسب تجربيات مختلف، به ظرفيت 70 دکل رسيد. رشد آماري که نشان از افزايش نيروهاي متخصصي دارد که در اين حوزه مشغول فعاليت هستند. شرکت ملي حفاري به لحاظ دامنه جغرافيايي، از بزرگترين شرکت هاي فرعي شرکت ملي نفت ايران به شمار مي رود که حفاري چاه هاي اکتشافي حوزه عمليات شرکت نفت خزر در شمال کشور و حفاري ميادين گازي تحت مديريت شرکت نفت مناطق مرکزي ايران، در بخش مرکزي و غرب کشور تا حفاري ميادين نفت و گاز متعلق به شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب و حفاري دريايي ميادين نفتي مستقر در خليج فارس از خدمات اين شرکت است.
شايد برايتان جالب باشد که بدانيد در يک دکل حفاري چه خبر است و چه فعاليتي در آن جريان دارد. در بازديد از يکي از دکل هاي فعال در شرکت ملي حفاري با چگونگي کار در آن بيشتر آشنا مي شويم. موقعيت کنوني آن نقطه اي در ميدان نفتي اهواز است. جايي که با فاصله زيادي از زندگي شهري در نقطه اي بياباني قرار دارد و در ميانه آن، سازه اي عظيم الجثه آهني سر به آسمان برافراشته است؛ دکل 93 فتح. دکلي جوان که تاريخ شروع فعاليت آن به سال 93 باز مي گردد که بخشي از تجهيزات آن بومي است و به گفته پويا احمديان، رئيس دستگاه، حدود پنج سال فعال است و دو سال هم دکل نمونه شده است. در حادثه رگ سفيد که منجر به آتش سوزي دکل 95 شد، عمليات چاه انحرافي اين دکل باعث خاموش شدن آن حادثه شد. اين مدير جوان مي گويد: با افتخار مي گويم دکل 93، چاه رگ سفيد 147 را خاموش کرد.
کارکنان فعال روي اين دکل تعصب خاصي هم به اين دکل دارند و مي گويند تمام تجهيزات آن فوق پيشرفته و سرسبد تمام دکل هاست.
استقرار يک دکل چگونه است؟
وقتي ضرورت انجام حفاري با اهداف مختلف اکتشافي، توصيفي، توسعه اي، تعميراتي و... در يک ميدان نفتي تشخيص داده مي شود، يک دکل با تمام امکانات فني، تخصصي و نيروي انساني به آن نقطه انتقال مي يابد که ممکن است در هر نقطه از ايران پهناور باشد. دکل 93 فتح هم در طول سال بنا به تشخيص در فواصلي از سال در نقاط مختلف کشور برپا مي شود. اين دکل 156 لود است. يعني بايد 156 تريلر پشت هم بگذاريد تا دکل فتح را به نقطه اي منتقل کنند. اين دکل ماکزيموم لوله هاي داخل چاه را که مي تواند بلند کند، يک ميليون پوند و وزن دکل وقتي از زمين بلند مي شود و تيک آف مي زند، 550 هزار پوند است. به عبارتي، اين دکل وقتي مي خواهد برپا و مونتاژ شود، 550 هزار نيرو اعمال مي شود. به اين ترتيب يک دکل در نقطه هدف استقرار مي يابد.
اهداف حفاري
هدف از حفاري دکل فتح 93 در يکي از چاه هاي تحت مديريت شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب، توصيف يال جنوبي مخزن اهواز است. رئيس دستگاه 93 فتح مي گويد: «فعلا نيمي از راه را رفته ايم و 800 متر ديگر از حفاري چاه باقي مانده است.» جنب و جوشي در ميان کارکنان برپاست و کار با سرعت دنبال مي شود. اينجا سرعت و دقت حرف اول و آخر را مي زند و هر تاخير و تعللي مي تواند جبران ناپذير باشد؛ چون با نفت و سيالات پرفشار در ارتباط هستند. در يک گشت کوتاه در محوطه مي توان به سختي کار پي برد.
داستان دکل 93 فتح
در موقعيت يک دستگاه دکل حفاري، بخش هاي مختلفي وجود دارد که عمليات، سيالات، تعميرات، مکانيک، خدمات پشتيباني و اردوگاه ها از جمله آنهاست. از اين رو با توجه به نوع عمليات اين سکو، به طور ميانگين از 70 نفر تا 100 نفر روي دستگاه مشغول فعاليت هستند. مي توان گفت که روي يک دکل حفاري، فعاليت هاي متنوعي از تمام عمليات صنعت نفت در جريان است؛ از جوشکاري و برقکاري تا نمونه گيري و...
تعداد کارکنان روي دکل 93 فتح نيز همين تعداد است. نيروهايي که همچون اين دکل، جوان هستند، با ميانگين سني 23 سال. برخي از آنان روي دکل مشغول فعاليت هستند و برخي هم در بخش هاي خارجي آن. در محوطه دکل، کاروان هايي به چشم مي آيد که در واقع اتاق هاي مربوط به رئيس دستگاه، زمين شناس، گل شناس، مکانيک ارشد، پزشک، برقکار و مکانيک ارشد، تکنيسين، آمبولانس و... است و بخشي هم به سالن غذاخوري اختصاص دارد.
اينجا کار به شکل نوبتکاري است؛ يعني کارکنان 24 ساعته فعاليت دارند و پس از آن شيفت ديگري جايگزين مي شود. مکان استراحت آنان اردوگاه هايي است که چند کيلومتر با محل دکل فاصله دارد. در واقع صبح کارها هفت صبح مي آيند و هفت شب بعد به اردوگاه مي روند. پس از آن فعاليت شيفت شب شروع مي شود و اين روند تا 14 روز ادامه دارد تا آنها به 14 روز استراحت بروند. اين هم شکلي از کار اقماري است که يک هفته روز کار و يک هفته شب کار هستند که نشان مي دهد چرخه کار حفاري تعطيل بردار نيست و کارکنان در شرايط مختلف در حال فعاليت هستند.
همان ابتداي ورود، در يکي از کانکس هاي مستقر در اطراف دکل، رئيس اچ اس اي دکل حفاري نکات ايمني را آموزش مي دهد و پس از تجهيز به کلاه ايمني، بازديد از بخش هاي مختلف آن با همراهي رئيس دستگاه دکل حفاري آغاز مي شود. در يک دکل حفاري، قوانين خاصي حاکم است و رفتن به هر بخش آن مجاز نيست. کلاه ايمني و دستکش از الزام هاي اينجاست. اعلام مي شود که به هيچ تجهيزي بدون هماهنگي دست نزنيد؛ چون تجهيزات با برق ولتاژ بالاست. در تمام نقاط لوکيشن، سيگار کشيدن و استفاده از تلفن همراه ممنوع است.
نقطه بازديد از دکل، سکوي آن است که بايد از مسير پله هاي دکل به آن برسيم. هنگام بالا رفتن از پله ها، براي رسيدن به طبقات بالاتر سکوي حفاري، حتما بايد دو دست را به راه پله ها بگيريم. شرايط پله ها متفاوت با ساير بخش هاست. به اين دليل که فلزي و با شيب زياد است، آن هم به تعداد حدود 36 پله که ترجيحا بايد کفش هاي مخصوص به پا باشد. همين يکي از سختي هاي کار روي دکل است که پله ها و شيب هاي زياد آن باعث مي شود مفاصل کارکنان به دليل رفت و آمد مستمر روي پله ها که ممکن است روزي 15 بار اين 35 پله را بالا و پايين بروند، با مشکل مواجه شود.
بعد از طي پله ها، روي سکوي حفاري مي رويم. از بالاي سکو تا زمين 10 متر و نيم فاصله است؛ اما بالاترين نقطه سکو در ارتفاع 36 متري است که فقط دکلبان مجاز به حضور در آن است. غير از دکلبان روي يک دکل نيروهاي مختلفي مشغول فعاليت هستند که در يک تقسيم بندي کلي مي توان آنان را به رئيس منطقه، رئيس دستگاه، سکوبان، دکلبان، کمک حفار، حفار ، سرحفارو ... تقسيم کرد که وقتي روي سکوي دکل مي رسيم، با برخي از آنان گفت وگو مي کنم. روي سکوي دکل، اتاقک کارکنان سکوي حفاري، کابين حفاري و دنيايي از تجهيزات مختلف سنگين به چشم مي آيد.
پويا احمديان، رئيس دستگاه حفاري 93 فتح است. 35 ساله و 12 سال است که با رشته مهندسي نفت بهره برداري در اين صنعت مشغول به فعاليت است. ابتداي صحبت مي گويد: «من اهل خرم آبادم و اکنون در جنوب مشغول کار هستم. در طول سال دو بهار و دو پاييز مي بينم؛ يکي در لرستان و ديگري در خوزستان.»
به اعتقاد او، کار روي يک دکل حفاري، بيشتر تجربي است و تحصيلات باعث مي شود ذهن به کار فني تر و درک از کار بيشتر شود. به همين دليل بيشتر افراد پس از مدتي فعاليت روي دکل به تحصيلات عالي گرايش پيدا مي کنند.»
رئيس دستگاه در واقع رئيس کارگاه است و تمام خروجي، سرويس عمليات و نگهداري از تجهيزات و مسائل مرتبط با اردوگاه و تمامي هماهنگي هاي يک دکل حفاري را او عهده دار است. رئيس دستگاه بايد به شکل 24 ساعته در محوطه دکل براي نظارت، برنامه ريزي و هماهنگي تمامي امور در محوطه دکل «استندباي» باشد.
احمدي توضيح مي دهد: «وقتي به اين حرفه وارد شدم، يک کارگر بودم. عمليات از کارگر معمولي يا کارگر شست وشو کار شروع مي شود که کار آن شامل جابه جا کردن وسايل محوطه و شست و شوست و بعد مي توان رتبه هاي مختلف را تا رسيدن به رئيس دستگاه پشت سر گذاشت.» کابين حفار، مقصد بعدي بازديد است. عبدالرضا رضايي، حفار دکل 93 فتح درباره نوع فعاليت خود توضيح مي دهد: «تمام دستگاه ها و وسايل، ميزان چرخش عمق حفاري و همه کارهايي که به پيمايش و حفر چاه مرتبط است، از سوي حفار کنترل و انجام مي شود.» او مي گويد: «14 روز کاري اينجا هستيم، هفته اول 12 ساعت شب کار مي کنيم.»
از سختي کار که مي پرسم، اشاره مي کند: «کار ما سنگين، پرفشار و پر از حادثه است. اينجا احتمال رخ دادن حادثه هاي زيادي وجود دارد که باعث نقص عضو و فوت