همکاران مي شود. سختي بدتر از اين هم مگر سراغ داريد، 12 ساعت شيفت کاري جسم و روح را خسته مي کند. آن هم در گرماي بالاي 65 درجه. کار روي دکل به شکل مداوم جريان دارد تا توليد نفت هم جريان داشته باشد. سختي کار آنجاست که اين کار ما کمتر ديده مي شود. مي خواهيم بهتر ما را ببينند. اگر ديده نشويم، سختي کارمان بيشتر مي شود، او با اين توضيحات يادآوري مي کند که در صنعت حفاري با تمام سختي ها، کار را ادامه خواهيم داد تا چرخ آن بچرخد و صنعت نفت ما محتاج بيگانه نشود.»
در حال گفت وگو است که بخشي از کار را به دکلبان دستور مي دهد. به جرات مي توان گفت که سکوباني و دکلباني از سخت ترين بخش هاي کار روي يک دکل است، اين را مشاهدات من نشان مي دهد. فردي در ارتفاع 16 تا 25 متري مشغول فعاليت است و مسؤوليت هر کاري از ارتفاع يک و نيم متر به بالاتر با دکلبان است که ساده ترين آن جابه جا کردن پيچ، تميزکاري، محکم کردن نصب پرچم و... است. اين ها همه يعني سختي کار ...
عماد باني، دکلبان سکوي 93 فتح 40 ساله و اهل اهواز است. درباره کار دکلباني از او مي پرسم، مي گويد: کار بسيار سختي است. براي انجام کار حفاري به طور دائم سرپا هستيم. لوله زدن در ارتفاع و هر نقطه اي کار ماست. سختي کار ما بسيار زياد است. کار حفاري هم چيزي جز سروکار داشتن با وسايل سخت و سنگين نيست. وقتي براي بخشي از عمليات، پله هاي پر ارتفاع چند هزارتايي را بالا مي رود، تازه مي توان به سختي کار او پي برد. با سرعت تمام دالان باريک پر از پله را به ارتفاع چند هزارتايي سکو بالا مي رود و با چشم رد رفتنش را که دنبال مي کنم از يک نقطه اي به بعد به قدري دور شده که تنها سايه اي از او باقي است و حتي براي دنبال کردن فعاليت او، چشم سياهي مي رود و ياري نمي کند.
چشم از بالا رفتن دکلبان که برمي دارم، نيروهاي ديگري را مشغول جابه جا کردن تجهيزات روي سکو مي بينم. تمام ابزارآلات روي يک دکل، فوق سنگين است که فعاليت حفاري به آن گره خورده است. کارکنان در روز بسيار با آنها سروکار داشته و بايد آن را جابه جا کنند و عمليات حفاري را انجام دهند. هر يک از وسايل و آچارها بشدت سنگين است. يکي از آنان مي گويد: «همکاران ما ممکن است در حين پيمايش چاه، 12 ساعت، يک تجهيز چند تني را بالا و پايين کنند يا وسايل ديگر، سيليبس دسته دار 40 کيلو است که ممکن است آن را 200 مرتبه بلند کنند و زمين بگذارند. اين توضيحات را حسين خادمي، کمک حفار دکل 93 فتح مي گويد که در واقع استادکار عمليات است و انجام تمامي کار روي سکو و روي زمين را انجام مي دهد. يکي ديگر نيز بخشي از ابزارآلات سنگين را نشان داده و مي گويد: اينجا را ببينيد، يک وسيله اي پيدا نمي شود که کمتر از 100 کيلو وزن داشته باشد. بايد جرثقيل و نفر باشد تا وسيله جمع شود،
تنها با چشم نظاره گر اين سختي هستم که با چه مشقتي اين کار را انجام مي دهند.
زير سکو چه خبر است؟
آنچه تا اين لحظه از بازديد درباره يک دکل حفاري خوانديد، مربوط به روي سکو بود. اگر اين سوال برايتان پيش آمده که در زير سکو چه خبر است، بايد بدانيد که بخش نهايي کار مربوط به همين حوزه است؛ چون هدف اصلي، استقرار يک دکل و کارکنان براي انباشته هاي داخل زمين است.
دکل هاي حفاري براي حفر چاه هاي نفت يا چاه هاي استخراج گاز طبيعي به کار مي روند. آنها از لايه هاي زمين و سنگ مخزن براي مطالعه و بررسي توليد نفت مغزه گيري مي کنند و در لايه هاي سطحي نيز کنده هاي حفاري سنگ، خاک و مشخصات فيزيکي آب هاي زيرزميني با بالا آمدن از اعماق زمين در سطح مورد بررسي و آزمايش زمين شناس به منظور بررسي ادامه عمليات حفاري قرار مي گيرد. اين تنها يک بخش از کاربرد آن است که در کشور همه مراحل به کمک نيروي انساني متخصص و ماهر ايراني انجام مي شود.
مجموعه وظايف کارکنان يک دستگاه حفاري خشکي، برچيدن و برپايي دکل، نگهداري، سرويس، تعمير و راه اندازي دستگاه حفاري و نيز اجراي روزمره عمليات حفاري است. برحسب شرايط و نوع عمليات حفاري چاه، گروه هاي ديگري در مقاطع مختلف بر سر چاه حضور يافته و با همکاري کارکنان اصلي دستگاه حفاري، عمليات خاصي نظير جداره گذاري، سيمان کاري، نمودارگيري سطحي و درون چاهي، آزمايش بهره دهي چاه، لوله مغزي سيار، اسيدکاري، حفاري جهت دار و افقي و... را انجام مي دهند.
نکته حايز اهميت در اين روند، جلوگيري از فوران است. فوران، زماني است که سيال سازنده ابتدا داخل چاه مي رود و اگر به سطح زمين بيايد، فوران مي شود.
به اعتقاد رئيس دستگاه، حساس ترين بخش کار روي يک سکو، قسمت عمليات است که بايد در هر ساعت از روز و در هر شرايط جوي فعال باشند. اين چرخه به هيچ عنوان نبايد متوقف شود؛ چون چرخه صنعت نفت است و کوچکترين توقف، آسيب ها و هزينه هاي زيادي به همراه دارد. او اشاره مي کند که اکنون در عمق 2 هزار و 858 متري چاه هستيم، يعني دو کيلومتر زير زمين رفتيم که در نهايت به 4500 متر مي رسد. در اين بخش از عمليات، لوله هاي مخصوص، يک به يک متصل شده و از سطح زمين تا عمق 2 هزار و 858 متري رفته است تا چاه نفتي را در اعماق زمين حفظ کند. لوله هايي که براي حفاري است، روي هم نصب مي شود و با چرخش مته، راه خود را به اعماق زمين باز مي کند.
دکلبان آن بالاست و اقدام هاي لازم را براي هدايت آن انجام مي دهد. حتي تصورش هم سخت است.
محمود هويزاوي، تکنيسين جامدات دکل 93 فتح درباره فعاليت خود توضيح مي دهد که کار ما درگيري با لايه هاي زمين است. برخي مواقع زمين به ما اجازه نمي دهد با حوصله کار کنيم و بايد سرعت بيشتري داشته باشيم که ممکن است به حوادث منجر شود. اينکه بتوانيم سرعت عمل و واکنش مناسب را با هم هماهنگ کنيم، سخت ترين بخش کار است. دقت و سرعت به موازات هم بايد اعمال شود.
کيوان مولايي، جوشکار دکل 93 فتح اهل مسجد سليمان است با 40 سال سن. حوزه فعاليت او کار روي دکل در بخش چاه است. او مي گويد: «کار سر چاه، بسيار سخت است. با زمين، نفت و گاز سروکار داريم که در اين حين با خطرات زيادي مواجه مي شويم. از ساعت ورود به لوکيشن دکل تا لحظه خروج با سختي کار دست و پنجه نرم مي کنيم. همه ما، اينجا از جان و دل براي کارمان مايه مي گذاريم.»
او ادامه مي دهد: «زماني که لوله به داخل چاه رانده مي شود، بعد از تکميل رمزها بالا کشيده شده و جوشکار بايد آن را ببرد و سنگ بزند. تمام جوشکاري لوله هاي فشار قوي و هر نوع جوشکاري روي دکل را ما انجام مي دهيم.»
اگر بخواهيم به زباني عاميانه درباره آنچه داخل يک چاه از طريق دکل حفاري انجام مي شود، بگوييم، از اين قرار است که دکل حفاري با متخصصان و کارکنان و تجهيزات مربوط، امکان عبور از لايه هاي سطحي زمين و رسيدن به مخازن نفت و گاز در اعماق را فراهم مي آورد.
اچ اس اي، الزام فعاليت روي سکو
مجموعه عمليات سخت و سنگين روي يک دکل حفاري، اهميت رعايت نکات ايمني را در مقايسه با ساير بخش ها دوچندان کرده است. دريس فرد، مسؤول منطقه ايمني دستگاه هاي حفاري در اين زمينه توضيح مي دهد: «کار ما شامل چند بخش از جمله حوزه ايمني و بهداشت محيط زيست، پدافند غيرعامل، مديريت بحران و فوريت هاي پزشکي است. به عبارت ديگر، تلاش ما اين است که در طول فرايند انجام کار محيط امني را براي همکاران فراهم کنيم.»
او در بيان تمايز فعاليت در صنعت حفاري با ساير بخش ها اشاره مي کند: «تفاوت کار آن دسته از کارکنان صنعت نفت که در بخش حفاري مشغول فعاليت هستند، اين است که با توجه به ماهيت کار، از يک منطقه به منطقه ديگر جابه جا مي شوند و در اقصا نقاط کشور در محيط هايي با خطرات مختلف، عوامل زيانبار محيطي شامل گرما، کار در محيط پرسروصدا، موادشيميايي مختلف، خطرات ايمني شامل برق گرفتگي، سقوط از ارتفاع، سقوط اجسام و مهمتر از همه فوران چاه نفت و گاز که بارها جان نفرات را تهديد کرده، مواجه هستند. افزون بر آن خطر نشت گاز H2S مي تواند کل نفرات و حتي افراد خارج از محيط را تهديد کند.»
بخش نمودارگيري
در پايان بازديد از دکل به اتاق نمودارگيري مي روم. اين بخش، جعبه سياه يک دکل حفاري محسوب مي شود. سيستم نمودارگيري سطحي در اتاق رئيس دستگاه هم وجود دارد. تمام گراف ها و کارهاي حفاري و مخازن و شرايط دستگاه ها و مخازن گل همه از مانيتور قابل مشاهده و ذخيره است. مهدي ابوعلي، کارشناس ارشد نمودارگيري دکل 93 فتح، از دانشگاه اميديه 13 سال است که روي دستگاه نمودارگيري دکل حفاري کار مي کند. او توضيح مي دهد که آلارم ها براي سيستم تعريف و در صورت خروج از استاندارد، آژير فعال مي شود.
اميد محمدي، يکي ديگر از کارشناسان نمودار گيري دکل 93 فتح هم مي گويد: «به طور کلي صنعت حفاري در دنيا، صنعتي خشن است. سختي هاي آن هم ويژه است.»
کار روي دکل، سختي هاي زيادي دارد؛ اما فصل مشترک حرف هاي کارکنان در زمينه سختي کار روي دکل 93 فتح يک موضوع است: دوري از خانواده.
عبدالامير معظمي نيا 50 ساله که با 28 سال سابقه فعاليت، گل شناس ارشد دستگاه 93 فتح است، با اشاره به دوري از خانواده مي گويد: «هنگام تولد فرزندانم کنارشان نبودم. سختي کار ما هم مثل کار معدن است که بايد در مجلس و دولت به عنوان مشاغل سخت شناخته شود. 28 سال سابقه کار دارم و دو سال هم سربازي بودم که مي شود 30 سال. بايد 10 سال ديگر کار کنم تا با 60 سال سن بازنشسته شوم. ديگر چه تواني براي ادامه زندگي و کار برايم باقي مي ماند.»
درخواست او از مديران اين است که کارگران فعال در مناطق را فراموش نکنند؛ مي گويد: «مي خواهيم ما هم ديده شويم و به چشم بياييم. از خانواده دور هستيم و اينجا هم که مي آييم، جانمان کف دستمان است.»
رئيس دستگاه حفاري هم مي گويد: «خانواده ما از سختي کارمان آگاهي دارند. آنها پشتيبان و باعث دلگرمي ما هستند. من در سرخس در دماي منفي صفر درجه کار کردم و اينجا هم در گرماي طاقت فرساي بالاي 60 درجه که سنسورهاي خودمان نشان مي دهد، کار مي کنيم تا چرخ صنعت بچرخد. اين تمام سختي کار در حفاري نيست. ما در اين صنعت با خطراتي همچون کار با مواد آلاينده مواجه هستيم، مثلاً اگر پي اچ سيال حفاري پايين باشد، حالت اسيدي پيدا مي کند، يعني در همان شرايط که آن را تنفس مي کنيم، مشکل ريوي پيدا مي کنيم. بنابراين کار در تمامي بخش هاي حفاري سخت و طاقت فرساست: ابزار سنگين و داغ و خستگي 12 ساعت کار در شيفت.»
مهدي ابوعلي، کارشناس ارشد نمودارگيري هم مي گويد که سختي کار براي او دوري از خانواده و فعاليت در شرايط آب و هوايي و همچنين آلودگي هاي محيطي و صوتي است. او نوبتکاري را هم از شرايط سخت کار مي داند.
بازديد از دکل با عکس يادگاري به پايان مي رسد. مي گويند اينجا هم وقتي کار ما به نقطه پايان برسد، تمام تجهيزات ريز و درشت ازاين نقطه جمع و اين دکل نيز تکه تکه و جدا مي شود و به موقعيت جديد که مي تواند هر نقطه اي از ايران باشد، انتقال مي يابد و حفاري چاه ديگري براي استخراج نفت آغاز مي شود و داستان نفت بيش از يک قرن است که ادامه دارد ...