گزارش «مشعل» ازهمزیستی سیلاب و تاسیسات نفتی غرب کارون
فصل تازه هورالعظیم
مشعل-«هورالعظيم» حالا براي کمتر ايراني غريبه و نامانوس است؛ نقطه اي بکر و بي نظير در مرز ايران و عراق که دوره هاي تلخ و شيرين زيادي را پشت سر گذاشته است. يک زمان با جنگ درگير بود، پس از آن موسم خشکسالي و بي آبي را از سر گذراند و با روي کار آمدن دولت حسن روحاني، احياي اين تالاب به عنوان يکي از برنامه هاي زيست محيطي در دستور کار قرار گرفت تا هور به آب سلامي دوباره کند. اين تالاب اين روزها هم فصل جديدي را با آنچه سيل هزار ساله ناميده شده، مي گذراند و سيراب از آب است.
قرابت مکاني تاسيسات نفتي غرب کارون با تالاب هورالعظيم با افزايش بارش ها، سبب شد تا بخشي از اين تاسيسات روزگار خود را با آب سپري کند.
ميدان هاي آزادگان شمالي و جنوبي، ياران شمالي و جنوبي و يادآوران در منطقه غرب کارون واقع شده اند و ايران در برداشت نفت از اين ميدان ها با عراق مشترک است.
در ايامي که بيش از 90 درصد تالاب هورالعظيم آبگيري شد و آب در آن جريان داشت، شايعه هايي مبني بر اينکه وزارت نفت به منظور حفظ تاسيسات نفتي در غرب کارون، مانع از ورود جريان آب به تالاب هورالعظيم و هدايت آن به روستاهاي اطراف شده است، شدت يافت؛ شايعاتي که از خشک نگه داشتن آن از سوي نفت براي حفظ تاسيسات حکايت داشت. اما شواهد و مستندات، عکس آن را نشان مي دهد.
سيلاب اين روزها، همزيستي تاسيسات نفتي و آب را در قابي منحصر ثبت کرده است. زنگنه هم با رد اين شايعات مي گويد: ما به دليل توليد نفت مانع از ورود آب به هورالعظيم نشديم و نظرمان هم اين نبوده است. بلکه معتقديم که بايد زندگي و اکوسيستم طبيعي در هور جريان داشته باشد. من از سال 92 چنين اعتقادي داشتم و به طور رسمي هم گفتم. همکارانم هم بر اين اعتقاد هستند. اين يک جنگ رواني عليه ملت ايران است. ما هرگز براي توليد چند هزار بشکه نفت بيشتر، راضي به خسارت به مردم نيستيم، چگونه در خليج فارس کار مي کنيم و جکت با ارتفاع 100 متري مي زنيم؟ در هور هم لازم باشد (حالا لازم نيست) چهار پايه و سکو مي زنيم، من هور را خشک نمي کنم، کاري کنم که مردم يک عمر لعنتم کنند؟ ما بايد با طبيعت زندگي کنيم و با آن سازگار باشيم. تورج دهقاني، مديرعامل شرکت مهندسي و توسعه نفت (متن) نيز درباره فعاليت نفت با وجود آب در تاسيسات مي گويد: اين سيل براي ما غريب و نامانوس نبود. همواره از سال هاي گذشته به اين سو مستمر درگير آبگرفتگي بوديم و تاسيسات ما در سطوح مختلف با اين موضوع همراه بوده است. از سيلاب اخير به عنوان سيلاب هزار ساله ياد مي شود که طبيعتا با يک سايت ويزيتِ ساده، متوجه بالا بودن سطح آب در هورالعظيم مي شويم. راه هاي دسترسي نسبت به گذشته بيشتر در معرض آب قرار گرفتند. پدهايي که چاه ها روي آن قرار گرفته، با شستگي بيشتري مواجه شده است.
به گفته او، با تلاش هاي انجام شده تاکنون اين سيلاب ها باعث توقف و يا افت توليد نشده است.
او اشاره مي کند که در اين سيلاب، تاسيسات مکانيکي که مستقيم در جريان توليد هستند، از سيلاب آسيب نديدند؛ اما تاسيسات زيربنايي مثل جاده ها آسيب ديدند. دهقانی بر اين مساله تاکيد مي کند که هيچ مانعي در مسير جريان آزاد آب در منطقه هور ايجاد نشده و اين شرکت در مواجهه با سيلاب اخير حدود 50 دريچه در جاده هاي بين حوضچه هاي هورالعظيم ايجاد کرده تا آب آزادانه در اين تالاب گردش کند.
عمده منابع آبي تالاب هورالعظيم از طريق رودخانه هاي کرخه، نيسان، سابله و نهرهاي انشعابي تامين مي شود، از اين رو از مدت ها قبل که زمزمه ظرفيت سد کرخه به مرز هشدار رسيد، اين تالاب هم آماده ميزباني از سيلاب شد. تالابي که يک سوم آن در ايران و دو سوم در عراق واقع شده و يکي از زيستگاه هاي حساس و مهم پرندگان مهاجر آبزي و بومي منطقه است و حواصيل، غاز پيشاني سفيد، شغال، روباه، گربه جنگلي، سمور آبي، گراز، شير و انواع ماهي کپور از جمله حيات وحش منحصر به فرد اين تالاب هستند.
مجيد نجاريان، مدير پروژه احداث خطوط لوله جرياني و تاسيسات سرچاهي شمال ميدان طرح آزادگان جنوبي در بازديد ما از اين منطقه به «مشعل» مي گويد: همان طور که مشاهده مي کنيد، آب به قدري در هور بالا آمده که براي دسترسي به چاه ها بايد با قايق تردد کنيم.هورالعظيم يک اکوسيستم زنده است؛ فضايي است که با زيستگاه موجودات مختلف گياهي و جانوري مواجه هستيم. کار توسعه ميدان نفتي با رعايت کامل مباني زيست محيطي، مديريت هوشمندي را مي طلبد که حضور و فعاليت نفتي، حداقل اثر منفي را بر فعاليت گياهي و جانوري زنجيره غذايي موجود در يک اکوسيستم داشته باشد. به همين دليل قبل از انجام هر گونه عمليات توسعه اي، مجموعه مطالعات زيست محيطي انجام مي دهيم و اثرات توسعه ميدان و انجام پروژه هاي مختلف را روي آن اکوسيستم بررسي کرده و دنبال راهکارهاي مختلف هستيم تا اثرات را به حداقل يا به صفر برسانيم. او اشاره مي کند: افزون بر آنکه بايد فضاي اينجا از نظر محيط زيست حفظ شود، بايد در نظر داشته باشيم که ما در يک منطقه جنگي در حال فعاليت هستيم. براي هر فعاليت بايد عمليات مين روبي انجام شود؛ چون عمليات دفاع مقدس در همين بخش بوده است.
تالاب هورالعظيم در مرز ايران و عراق واقع شده است؛ جايي که دکل هاي نفتي مان هم درست نقطه به نقطه مشترک با دکل هاي نفتي عراق قرار گرفته است. رقابت بر سر برداشت از ميدان هاي نفتي است که ميان دو کشور مشترک است. يکي از همراهان نفتي مي گويد: در اين منطقه هميشه جنگ بوده است؛ يک دوره جنگ تحميلي و اکنون نيز جنگ اقتصادي. در جاده نزديک مرز مي بينيم که هر کدام از دکل هاي ما رو به روي دکل عراق قرار دارد و حالا اين دکل ها هستند که صف آرايي کرده اند.
رضا دهقان، معاون امور توسعه و مهندسي شرکت ملي نفت ايران پس از بازديد از تالاب هورالعظيم و تاسيسات نفتي در مناطق نفت خيزجنوب مي گويد: با تمهيداتي که شرکت نفت با وقوع سيلاب هاي اخير انديشيده و به کار برده است، از سيلابي که مي توانست به خطر عظيمي براي صنعت نفت تبديل شود، عبور کرده و شرايط را کنترل کرده ايم و حداقل تلفات را در اين مدت داشته ايم.
وي ادامه مي دهد: شرکت متن با توجه به همجواري با سدها بايد در مديريت آب هورالعظيم کنترل شده عمل مي کرد تا آسيبي به شهرها و روستاهاي اطراف هورالعظيم وارد نشود که معتقدم بخوبي از عهده اين وضعيت برآمد و حتي فراتر از وظيفه ذاتي خود عمل کرده است.
معاون امور توسعه و مهندسي شرکت ملي نفت ايران مي گويد: اقدام هاي انجام شده در اين مدت، از سنخ پيشگيري بوده تا واکنشي و مقابله اي. دليل موفقيت نيز همين بوده است.
حفاظت از مناطق مسکوني شهري با احداث سيل بند
فعالیت شرکت متن فقط در این زمینه محدود نشده و طبق اعلام تورج دهقانی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) اقدام های دیگری نیز برای کنترل سیلاب و آبگرفتگی انجام شده است. مدیرعامل متن اشاره می کند که در ماه ها بویژه هفته های اخیر اقدام های گسترده ای انجام شده تا جلوی خسارت های سیل علاوه بر تاسیسات نفتی، در شهرها و مناطق مسکونی نیز گرفته شود، به طوری که سیل بندی در شهر رفیع خوزستان ساخته شد. او می گوید: شرکت متن به عنوان معین شهرهای رفیع و هویزه ایفای نقش می کند و در این زمینه از هیچ تلاشی برای امدادرسانی دریغ نشده است.