مشهد از زاویه ای دیگر
از خانه ملک تا فرهنگسرای بهشت
حضور در مشهد و زیارت بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) حسی وصف نشدنی دارد که با هیچ واژه ای نمی توان آن را بیان کرد. در کنار این حس خاص، گشت و گذار در شهر و دیدن آثار باستانی مشهد هم می تواند لذت سفر را دوچندان کند. همانطور که در قسمت قبل گفتیم، مشهد مقدس علاوه بر حرم مطهر رضوی که آرامش را مهمان دلها می کند، جاذبه های تاریخی فراوانی دارد که با دیدن آنها به عمق تاریخ می روید و اندکی در گذشته غرق می شوید. در ادامه باز هم به معرفی آثار تاریخی کمتر شناخته شده پرداخته ایم تا با سفر به این شهر هم از زیارت لذت ببرید و هم از دیدن بناهای تاریخی شهر مشهد.
خانه داروغه
از دیگر بناهای ارزشمند مشهد می توان به خانه تاریخی داروغه اشاره کرد. بنایی به جا مانده از دوران قاجار که با دستور محمد یوسف خان، داروغه مشهد به دست معماران روسی ساخته شد. با این حال رگه هایی از معماری ایرانی نیز در آن دیده می شود. سبک ساختاری این بنای زیبا، استفاده از آجرهای قالبی در شکل های مختلف، استفاده از کاشی های هفت رنگ، تزیینات چوبی زیر سقف ها، تندیس های گچی قالبی و تراشیده شده در نمای رو به حیاط است که برگرفته از معماری روسی است. با این حال نقشه کلی ساختمان مانند دیگر بناهای قدیمی ایرانی است، به طوری که در ورودی حیاط و در مرکز آن یک حوض (عضو اصلی خانه های قدیمی ایران) و در اطراف آن، چهار باغچه کوچک (نماد زندگی و سبزی در بناهای قدیمی) دیده می شود. همچنین ساختمان اصلی روبه روی در ورودی قرار گرفته و با دو ردیف پله از گوشه ها به طبقه بالا متصل است. این خانه، تنها بنای قدیمی است که در حیاط مرکزی زمستان نشین و تابستان نشین را در کنار هم دارد. جالب است بدانید که این خانه در مشهد، اولین جایی بود که حمام داشت. خانه داروغه در تاریخ 7 مهر سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر ملی به ثبت رسید.
نشانی: خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه
موزه مردم شناسی رباط ویرانی
این موزه که می توان آن را نخستین موزه مردم شناسی روستایی کشور و اولین موزه تخصصی مشاغل و حرف سنتی در استان خراسان به شمار آورد، مربوط به دوره تیموری است. این رباط سرپوشیده، بدون حیاط مرکزی، 9 اتاق با سقف های جناقی دارد که 8 اتاق آن به شکل قرینه روبه روی هم قرار گرفته اند و یک اتاق آن نیز در انتهای بنا واقع شده است.این موزه که در بنایی تاریخی خودنمایی می کند، بخش های مختلفی دارد که مشاغلی مثل فیروزه تراشی، هَرَکاره تراشی، زین سازی، جاروبافی و... را به نمایش گذاشته است.رباط ویرانی که در شاندیز، بخش طرقبه، روستای ویرانی واقع شده، در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۷۷ به ثبت ملی رسیده است.
نشانی: ۱۰ کیلومتری جاده مشهد به شاندیز- ویرانی 19
کاروانسرای بابا قدرت مشهد
این کاروانسرا که یکی دیگر از بناهای تاریخی مشهد است، در زمان فتحعلی شاه از سوی اسحاق خان قرائی برای استراحت کاروان های زائران مشهد بنا شد. این مجموعه 1500 مترمربعی، یک حیاط مرکزی دارد که 16 اتاق و ایوان در اطراف آن دیده می شود. در دو طرف بنا و پشت اتاق ها، فضای دو اصطبل قرار دارد و در چهار گوشه بیرونی آن نیز برج هایی دیده می شود که به مرور زمان تغییر شکل یافته اند. در امتداد ایوان ورودی نیز ایوان دیگری وجود دارد که منتهی به بالاخانه آن می شود. این اثر ارزشمند که در تاریخ 10 مهر سال ۱۳۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، در حال حاضر با نام مجتمع گردشگری باباقدرت شناخته می شود که دارای رستوران سنتی، چایخانه سنتی و بازارچه سنتی است و چهار گواهینامه بین المللی از کشور انگلستان در زمینه خدمات توریسم و رستوران دارد.
نشانی: انتهای بازار رضا- میدان ۱۷ شهریور - بلوار صدر - نبش صدر 16
خانه توکلی
این بنای تاریخی دوران قاجار به دلیل اینکه در نزدیکی حرم مطهر قرار گرفته، بازدیدکنندگان زیادی دارد. از مهم ترین ویژگی های این خانه می توان به کاشی کاری و آجرکاری های نفیس آن اشاره کرد. ستون های آجری این بنا که انتهای آنها به کتیبه ای در بالای ستون ها ختم می شود، جلوه ای خاص به آن بخشیده است. فضاهای داخل خانه نیز به وسیله ارسی از یکدیگر جدا شده اند. در ورودی این خانه دو کتیبه کاشی کاری شده دیده می شود که آیات «انا فتحنا لک فتحا مبینا» و «و ان یکاد» روی آن حکاکی شده است. این بنا با آن معماری چشم نواز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نشانی: مشهد - خیابان نواب صفوی 7 (بازدید رایگان)
فرهنگسرای بهشت
این مجموعه تاریخی که به دوران پهلوی برمی گردد و بیش از 80 سال قدمت دارد، یکی از صدها بنای تاریخی محله سراب شده بود. اولین کاربری این بنای تاریخی استفاده از آن به عنوان دبیرستانی با نام مستوفی بوده است. در این فرهنگسرا برای آشنایی مسافران و زائران حرم رضوی با حوزه ها و ابنیه های تاریخی مشهد، کانون مشهد شناسی راه اندازی شده است. فرهنگسرای بهشت در تاریخ 12 تیر سال 1384 به ثبت ملی رسید.
نشانی: خیابان امام خمینی- خیابان جنت- جنب بنیاد شهید
خانه ملک
این خانه، یکی از بناهای تاریخی دوران قاجار است که تاکنون در مشهد پابرجا مانده است. گفته می شود بنای این خانه در گذشته بسیار وسیع تر از آنچه می بینید، بوده؛ اما در حال حاضر تنها بخش بیرونی آن باقی مانده است. خانه ملک که سرآمد خانه های تاریخی مشهد است، متعلق به حاج حسین ملک، یکی از ثروتمندان نیکوکار مشهدی بود، فردی که می گویند ثروتی بی نهایت داشت. بنای موجود شامل دو طبقه می شود؛ پذیرایی بزرگ خانه با سقفی چوبی و منبت کاری شده و شومینه زیبای گچبری در این ملک، حسی خاص به شما منتقل می کند. ضمن اینکه تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی مشهد هم در حیاط این خانه دیده می شود که از زیر تلی از خاک بیرون آمده است. این حمام حدود ۱۲۷ متر مساحت دارد و در زیرزمین این خانه با معماری خاص اسلامی تزیین شده و دارای قسمت های میان در، گرمخانه، سرویس بهداشتی، نمازخانه، آتش دان و محل انبار چوب و مواد سوختنی است.خانه ملک که از لحاظ معماری، تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی است، در سال 1377 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.در حال حاضر در این بنای تاریخی یک مرکز اداری، فرهنگی و هنری با حضور هنرمندان توانمند به صورت کارگاه های زنده هنری فعالیت می کند و بالغ بر ۱۰ کارگاه در این مرکز فعال است.
آدرس: مشهد، میدان شهدا، ضلع شرقی خیابان امام خمینی- روبه روی ساختمان دارایی (بازدید رایگان)