با کودک ناسزاگو چه کنیم

 

براي اغلب والدين ناسزا گويي کودکان و دلايل آن و مقابله با آن در دوره اي از رشد کودک به چالشي جدي تبديل مي شود. به خصوص که در دنياي امروز، راه هاي ارتباطي که کودک به جز والدين با آنها در ارتباط است، بسيار بيشتر از گذشته است. بسياري از والدين نگران اين هستند که ديگران چه قضاوتي درباره آنان و فرزندانشان دارند و حتي در تلاش براي پنهان کردن اين رفتار کودک خود هستند. در عين حال بسياري از والدين مي گويند اين کلمات را ما در خانه و در روابط خانوادگي خودمان نداشته ايم، چطور کودکمان چنين حرف هايي مي زند؟! از آنجا که روان شناسي کودکان، شاخه اي تخصصي در روان شناسي است و رفتارهاي هر کودک نسبت به کودک ديگر تفاوت هايي دارد، نمي توان نسخه اي يکسان درباره دلايل و روش هاي مقابله با اين رفتار همه کودکان داشت، اما برخي موارد مرتبط با اين رفتار کودکان توصيه شده است که مي توانيد مطالعه کنيد و در صورت تطبيق با رفتارها و اخلاق کودکتان آنها را به کار بگيريد و در نهايت با مشاور کودکان مشورت کنيد.

 

چرا کودکان ناسزاگويي مي کنند؟

بسياري از رفتار کودکان از عملكرد والدين نشأت مي گيرد و روي ناخودآگاه آنان تاثير مي گذارد و در ادامه کودک اين موارد دروني شده را با يافته ها و معيارهاي آموخته خودش ملاک عمل قرار مي دهد و در آزمون و خطايي در برخورد با ديگران اين رفتارها را انتخاب مي کند. به عبارتي كودك گفتاري ناپسند را ماه ها قبل از زبان پدر يا مادر يا ساير اطرافيان نزديک و گروه همسالان خود شنيده، اما برون ريزي آن امروز صورت مي گيرد. اين مدت به تشخيص كودك و شرايط او بستگي دارد كه چه زمان، چگونه و در برابر چه كسي كلام زشت را به كار برد. برخي خانواده ها هم اقدامي در جهت جلوگيري از اين رفتار به عمل نمي آورند و يا از نظرتربيتي هيچ گونه تدبيري از طرف والدين براي ترك ناسزاگويي در بچه ها صورت نمي گيرد. در هر صورت يک نکته تقريبا اثبات شده است و آن اينکه يادگيري كلام زشت و در ارتباط كودك با والدين، اطرافيان و دوستان در محيط هاي مختلف و البته از تلويزيون و فيلم هايي است که او مي بيند و هر چه اين ارتباطات کنترل مثبت تري داشته باشد، آسيب کمتر خواهد بود.

ناسزا؛ ابزار اعتراض

همان طور که بزرگسالان از فحش يا بدزباني براي بروز عصبانيت با اعتراضشان استفاده مي کنند، کودکان هم با تشخيص کمتري درباره کاربرد و دلايل و معناي کلمات از آنها استفاده مي کنند. كودك با بر زبان آوردن اين گونه حرف ها اعتراض خود را نشان مي دهد؛ اين نوعي رفتار، تلافي جويانه است كه بعضي كودكان در پيش مي گيرند. آنها احساس مي كنند، فقط با اداي اين گونه كلمات است كه تخليه مي شوند و مي توانند نارضايتي خود را نشان دهند.در صورتي که کودک بعد از استفاده از اين کلمات با خنده و تشويق يا پاسخ مثبت اطرافيان خود مواجه شود، تشويق مي شود و اين کلمات را باز هم استفاده مي کند. در چنين مواردي لازم است والدين اشتباه بودن استفاده از آن کلمه را به کودک توضيح دهند و از او بخواهند که رفتارش را تصحيح کند.

مهمان ناخوانده خانگي

والدين ممکن است دايره اطرافيان خود و دوستان کودکشان را محدود کنند، اما حواسشان به فيلم،سريال، انيميشن و بازيهاي کودکشان نباشد چرا که بسياري از اين برنامه ها با زبان اصلي يا دوبله يا همين زبان فارسي خودمان کلمات و اصطلاحاتي را به کار مي برند که مناسب کودکان نيستند يا حداقل با گروه سني آنها تطبيق ندارد. بسياري از اين برنامه ها و بازي ها علاوه بر کلمات، رفتارهاي اشتباه را به شکلي عيني به کودک آموزش مي دهند؛ درحالي که والدين تصور مي کنند کودکشان برنامه اي شاد و مفرح را تماشا مي کند. در اين مورد توصيه مي شود انيميشن ها، برنامه ها و فيلم هاي مرتبط به گروه سني کودک خود را در اختيارشان بگذاريد و تا مي توانيد قبل از آنها يا همراهشان يک بار آن برنامه را تماشا کنيد.

در جمع واکنش تند نداشته باشيد

توجه داشته باشيد که اگر اين رفتار کودک در مهماني و در حضور ديگران باشد، نبايد در ميان جمع مورد سرزنش قرار گيرد زيرا احساس شرمندگي و تحقيرشدن مي کند. در اين مواقع بهتر است با فرزندتان از آن جمع خارج شويد و متناسب با سن و سال و توجهي که دارد، به او تذکر بدهيد. اگر هم اين ناسزا به کودک يا هر فرد ديگري بود، از کودکتان بخواهيد از کسي که در جمع به او فحش داده، معذرت خواهي کند. اين رفتار نبايد با اجبار يا خشونت باشد و کودک خودش بايد قبول کند که کارش اشتباه بوده و بايد آن را اصلاح کند.

از مشاور کمک بگيريد

در مقابله با چنين رفتارهايي که يک شبه به وجود نيامده اند، بايد صبور باشيد تا به مرور با تجربه کودک اصلاح شوند. قرار نيست کودکتان يک شبه تربيت شود و رفتارش را اصلاح کند، لازم است از چند هفته تا چند ماه وقت بگذاريد، اما اگر مشکل فرزندتان همچنان ادامه يافت يا با لجبازي افراطي همراه بود، از جلسه حضوري براي مشورت با يک روان پزشک يا روان شناس استفاده کنيد. در عين حال فراموش نکنيد بخش قابل توجهي از فرزندان در دوره اي از سنين رشد خود اين رفتارها را دارند و با رسيدن به سن بالاتر و افزايش قوه تشخيص اين رفتارها مي توانند اصلاح شوند، پس نبايد فکر کنيد که تنها فرزند شماست که اين رفتار اشتباه را دارد و سعي در تخريب و پنهان کردن آن داشته باشيد.

از خودتان شروع کنيد

قرار نيست کودکتان تا ابد در چهار ديواري خانه خودتان بماند، حتما از جايي به بعد در جريان يادگيري دنياي اطراف خود قرار مي گيرد و آن زمان است که شيوه تربيت شما کارساز خواهد بود. در اين مورد بايد گفت والدين نبايد از يک سوي بام بيفتند و دچار بي خيالي يا کنترل بسيار براي کودکشان شوند و به خصوص رفتارهاي خودشان را فراموش کنند. نکته مهم و اوليه در رفتار کودکان، رفتار والدين است که بايد مراقب باشند. گاهي در عصبانيت و خشم يا حتي در شادي و هيجان والدين حرفها و عبارت هايي را به کار مي گيرند که ناخودآگاه به زبان مي آيد و خودشان هم متوجه اثري که روي کودک دارد، نمي شوند. توجه داشته باشيد که اگر والدين رفتارشان را کنترل کنند، مي توانند در برخورد با رفتار ناسزاگويي کودکشان واکنش نشان دهند. اگر کودک از والدين خود چنين کلماتي را بشنود يا چنين رفتارهايي را ببيند، ديگر حرف شنوي از آنها نخواهد داشت.